Bielany (Toruń)
Bielany – część urzędowa Torunia zlokalizowana na prawobrzeżu, w północno-zachodniej części miasta[2]. Od zachodu i północy graniczą z Barbarką, od wschodu z Wrzosami i Chełmińskim Przedmieściem, zaś od południa z Bydgoskim Przedmieściem[3]. W 2016 roku liczba osób zameldowanych na pobyt stały na Bielanach wynosiła 4 453[1].
| Część urzędowa Torunia | |
 Fragment zabudowy wielorodzinnej przy ul. Gagarina | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Data założenia |
XVII w. |
| Populacja (2016) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
(+48) 56 |
| Kod pocztowy |
87-100 |
Położenie na mapie Torunia
| |
Nazwa osiedla pochodzi prawdopodobnie od charakteru okolicznych gleb – piasków. Istnieje również hipoteza, że nazwa Bielany wywodzi się od istniejących tu niegdyś bielników – blichów, w których bielono wosk i płótno[4].
Geografia
edytujBielany leżą na wzgórzach wydmowych, ciągnących się w stronę Barbarki i dalej na północny-zachód[2]. Większość powierzchni osiedla zajmują lasy iglaste, przeważnie sosnowe[2][5]. Są oddzielone od centrum Torunia zalesionym pasem wydmowym, nazywanym laskiem bielańskim[2].
Historia
edytujOd średniowiecza do XVIII wieku na Bielanach znajdowało się miejsce straceń przestępców (tzw. Wiesiołki, Szubienicza Góra, oryg. Galgenberg)[2][6].
Pod koniec XVII wieku założono folwark Bielany. W niej mieścił się Dwór Bielański, zbudowany przez gdańskiego kupca Daniela Christofa Janitzena, osiadłego w 1688 roku w Toruniu. Folwark Janitzena był połączony z folwarkiem Pawła Stranskiego, profesora Gimnazjum Akademickiego. Ulica prowadząca do folwarku nazywała się Janitzenstrasse, po 1920 roku została przemianowana na Grunwaldzką[2]. Na cześć Janitzena 17 czerwca 1899 roku odsłonięto kamień pamiątkowy[7].
Po I rozbiorze Polski od 30 grudnia 1772 roku przez Bielany przechodziła granica pomiędzy Prusami a Polską[8]. Od 1776 roku dochody z folwarku Bielany bezpośrednio wpływały do kasy miejskiej, a nie jak dotychczas były dzielone pomiędzy jej członków[9].
W 1900 roku do Torunia przyłączono kolonię Bielany oraz Nowe Bielany (Osiedle Reja). W 1911 roku na Bielanach zbudowano halę dla sterowców. W okresie międzywojennym pełniła funkcję bazy wojskowej. W 1920 roku utworzono przy niej III Batalion Aeronautyczny, a rok później Oficerską Szkołę Aeronautyczną (przemianowaną w 1923 roku na Szkołę Rezerwy Wojsk Balonowych). Ponadto w latach 1923–1930 na Bielanach działał I Batalion Balonowy. Po II wojnie światowej baza została zlikwidowana. Hala sterowcowa została rozebrana w latach 50. XX wieku[2].
Liczba mieszkańców Bielan w 1931 roku wynosiła 4 928 osób. Do 31 maja 1938 roku wzrosła ona do 8 336[10].
Parafia św. Józefa
edytujTeren Bielan znajduje się w granicach rzymskokatolickiej parafii św. Józefa. 13 listopada 1929 roku zakon redemptorystów wybudował tutaj klasztor. Parafię erygowano 29 listopada 1950 roku[11]. Kościół św. Józefa został poświęcony 14 czerwca 1963 roku, a oddany do użytku 25 grudnia tego samego roku[12].
Ważniejsze obiekty na Bielanach
edytuj- Kampus akademicki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (również miasteczko akademickie) – kompleks zabudowań Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, oficjalnie otwarty 2 października 1973 roku[13]. Główne Forum kampusu mieści się u wylotu ul. Reja na ul. Gagarina[2]. Jego powierzchnia wynosi 82 ha[13]. W skład kampusu wchodzą: Aula, rektorat (oddane do użytku 31 grudnia 1972)[14], budynki Wydziału Nauk Biologicznych i Weterynaryjnych oraz Instytutu Nauk Pedagogicznych[14], Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania[15], Wydziału Prawa i Administracji[16], Wydziału Teologicznego[17], Wydziału Nauk Historycznych (Collegium Humanisticum), Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii[15], Instytutu Psychologii UMK oraz Katedry Kognitywistyki[3], Uniwersyteckie Centrum Sportowe oraz pozostałe zaplecze sportowe[18][19], domy studenckie, hotele asystenckie[20], Akademickie Centrum Kultury i Sztuki „Od Nowa”[21].
- Stacja wodociągowa z 1894 roku przy ul. św. Józefa 37-49[2].
- Kościół św. Józefa i klasztor oo. redemptorystów[2].
- Główna siedziba Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. L. Rydygiera przy ul. św. Józefa 53-59, oddana do użytku lutym 1972 roku[22][23].
- Akademia Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu przy ul. św. Józefa 23/35[24].
- Cmentarz Elsnerów – nieczynny cmentarz ewangelicki położony przy ul. św. Józefa 37-45. Jego powierzchnia wynosi 0,02 ha[25]. Został założony w 1811 roku[26].
Zabytki nieruchome na Bielanach wpisane do rejestru zabytków
edytuj- Fort VII Twierdzy Toruń przy ul. Polnej 1[27]
- Fort VIII Twierdzy Toruń przy ul. Bielańskiej 65[27]
- Kampus uniwersytecki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu obejmujący[28]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Liczba osób zameldowanych na pobyt stały i czasowy w poszczególnych jednostkach urbanistycznych z podziałem na płeć (stan na 31.12.2016 r.).. torun.pl. [dostęp 2024-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-10)].
- ↑ a b c d e f g h i j Bielany. turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ a b Dzielnice i osiedla. torun.pl. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Bielany. turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-03-02].
- ↑ Tomczak 1999 ↓, s. 34.
- ↑ Tomczak 1999 ↓, s. 33.
- ↑ Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 18.
- ↑ Dygdała 1996 ↓, s. 272.
- ↑ Dygdała 1996 ↓, s. 285.
- ↑ Przybyszewski 1977 ↓, s. 153.
- ↑ Rozynkowski 2017 ↓, s. 22.
- ↑ Rozynkowski 2017 ↓, s. 23.
- ↑ a b Marcin Behrendt: Kampus UMK okiem urbanisty. portal.umk.pl. [dostęp 2024-03-03].
- ↑ a b Pszczółkowski 2010 ↓, s. 164.
- ↑ a b Miasteczko akademickie (kampus) Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. toruntour.pl. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ O Wydziale. law.umk.pl. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ Kamila Mróz: Stołówka dla teologów. pomorska.pl, 2008-02-19. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ Marcin Czyżniewski: Uniwersyteckie Centrum Sportowe UMK w Toruniu. plywalnieibaseny.pl, 2014-01-10. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ Centrum Sportowe UMK otwarte!. ibiss.pl. [dostęp 2024-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-26)].
- ↑ Pszczółkowski 2010 ↓, s. 157.
- ↑ Jak powstawał kampus UMK na Bielanach [ZDJĘCIA Z LAT 70.]. torun.wyborcza.pl, 2012-08-08. [dostęp 2024-03-21].
- ↑ Wojciech Pierzchalski: Szpital na Bielanach w Toruniu obchodzi swoje 50. urodziny! Tak początki lecznicy wspominają lekarze. torun.naszemiasto.pl, 2022-10-01. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ O szpitalu. wszz.torun.pl. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ Kontakt. aksim.edu.pl. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ Cmentarz Elsnerów ul. św. Józefa 37-45. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2024-09-09].
- ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 51.
- ↑ a b Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 7. [dostęp 2024-03-21].
- ↑ Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 13. [dostęp 2024-03-21].
Bibliografia
edytuj- Jerzy Dygdała, Toruń w okresie reform Rzeczypospolitej i zagrożenia (1764–1793), [w:] Marian Biskup (red.), Historia Torunia. Między barokiem i oświeceniem (1660–1793). Tom II. Część III, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1996.
- Magdalena Niedzielska, Toruńskie cmentarze, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992, ISBN 83-85196-66-8.
- Kazimierz Przybyszewski, Rozbudowa Miasta Torunia w latach 1920-1939, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, 11 (74), 1977.
- Michał Pszczółkowski, Z dziejów budowy toruńskiego kampusu uniwersyteckiego 1967–1973, „Zapiski Historyczne”, LXXV, 2010.
- Waldemar Rozynkowski, Rozwój sieci parafialnej w Toruniu od średniowiecza do czasów współczesnych, [w:] Jarosław Kłaczkow, Piotr Oliński, Waldemar Rozynkowski (red.), Toruń. Miasto wielu wyznań, Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2017, ISBN 978-83-927097-9-4.
- Anna Tomczak, Środowisko geograficzne Torunia i okolic, [w:] Marian Biskup (red.), Historia Torunia, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1999.
- Antoni Ziółkiewicz, Adam Paczuski, Pomniki Torunia, Toruń: Wydawnictwo Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturalnego w Toruniu, 2002, ISBN 83-87768-85-5.
