Natalja Gorbaniewska

Studia filologiczne podjęła w 1953 r. na Uniwersytecie Moskiewskim, ukończyła je w 1963 r. na Uniwersytecie Leningradzkim. W czasie studiów związała się z ruchem demokratycznym, co spowodowało stopniowo nasilające się szykany. W latach 60. XX wieku współtworzyła „Kronikę bieżących wydarzeń”^[2][1][3]. 25 sierpnia 1968 jako współorganizatorka „demonstracji siedmiorga” w Moskwie przeciwko wejściu armii Układu Warszawskiego do Czechosłowacji^[1] została na krótko aresztowana, w następnych miesiącach toczyło się śledztwo, zakończone w kwietniu 1970 represyjnym uznaniem za psychicznie chorą i uwięzieniem do 22 lutego 1972, najpierw w szpitalu psychiatrycznym w Kazaniu, a potem w więzieniu na Butyrkach w Moskwie^[4]. W grudniu 1975 została zmuszona do opuszczenia kraju^[1]. Osiedliła się w Paryżu, gdzie pracowała jako dziennikarka w kilku rosyjskich pismach emigracyjnych (współredagowała kwartalnik „Kontynent” i tygodnik „Russkaja Mysl”), a także dla Radia Swoboda^[1]. Współpracowała z „Zapisem”^[1].

Joan Baez dedykowała jej w 1973 r. piosenkę Natalia do tekstu Shushy Guppy (album From Every Stage, 1976)^[5].

Za przekłady literatury polskiej nagrodzona przez Polski PEN Club (1992)^[1]. Laureatka Nagrody im. Jerzego Giedroycia przyznawanej przez dziennik „Rzeczpospolita” za działałalność na rzecz polskiej racji stanu (2005)^[6]. Do 8. edycji (2013) była przewodniczącą jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus”. Od kwietnia 2005 obywatelka Polski.

W październiku 2008 Gorbaniewska otrzymała tytuł doktora honoris causa lubelskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej^[1][7][8].

Natalia Gorbaniewska zmarła 29 listopada 2013 i została pochowana na paryskim cmentarzu Père Lachaise^[1]. Za wybitne zasługi w działalności na rzecz przełamywania historycznych stereotypów między narodem polskim i rosyjskim, za osiągnięcia w popularyzowaniu polskiej kultury, za wspieranie przemian demokratycznych w Polsce została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[9]. W 2014 roku w związku z pierwszą rocznicą śmierci poetki odbyły się „Dni pamięci Natalii Gorbaniewskiej” przy wsparciu finansowym: Miasta Wrocław i Ministerstwa kultury i dziedzictwa narodowego RP, Instytutu Książki^[1]. Od 2014 roku na gali Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” wręczana jest Nagroda Czytelników im. Natalii Gorbaniewskiej^[10].

Gorbaniewska jest autorką kilkunastu zbiorów poetyckich, m.in.:

• Poems, Carcanet Press, 1972, ISBN 0-85635-002-8.
• Прильпе земли душа моя. Сборник стихотворений 1956–2010 гг.^[11]

• Grzegorz Przebinda, Józef Smaga, Kto jest kim w Rosji po 1917 roku, Znak, Kraków 2000^[1].
• Marek Radziwon: Deklaracja praw człowieka to była nasza ewangelia. Instytut Europy Środkowej, 2012.
• „Wszystko to, dzięki czemu jesteśmy ludźmi”. Z Natalią Gorbaniewską rozmawia Grzegorz Przebinda, „Ethos”. R. 22, nr 3–4, 2009, s. 275–290 (wywiad opublikowany pierwotnie w podziemnym kwartalniku „Arka”, Kraków, nr 20 (1987), s. 46–55. Rozmówca Gorbaniewskiej wystąpił pod pseudonimem Henryk Cywiński.
• Marek Radziwon: Deklaracja praw człowieka to była nasza ewangelia. Instytut Europy Środkowej, 2012.
• Grzegorz Przebinda, Natalia Gorbaniewska pod Kremlem. Jak Rosjanie i Żydzi protestowali przeciwko inwazji, Wyborcza.pl. Magazyn (10.12.2024)^[2].
• Dzięki czemu jesteśmy ludźmi… Z Natalią Gorbaniewską rozmawia Grzegorz Przebinda (Paryż, luty 1987 roku), „Studia Pigoniana”, nr 7, 2024, s. 49–76^[3]. Wywiad opracowany na nowo, z bardzo obszernymi przypisami i komentarzami historycznymi.
• Grzegorz Przebinda, Oblicza Natalii Gorbaniewskiej. Część 1: Lata w ZSRR (1936–1975), „Studia Pigoniana", nr 7, 2024, s. 9–47^[4].

• Nie żyje Natalia Gorbaniewska, wielki przyjaciel Polski