23 Batalion Saperów (1939)

Ten artykuł dotyczy 23 batalionu saperów Wojska Polskiego z 1939 roku. Zobacz też: inne bataliony saperów noszące numer „23”.

23 batalion saperów

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	nie posiadał[a]
Tradycje
Rodowód	23 kompania saperów Ośrodek Sapersko-Pionierski 23 Dywizji Piechoty
Dowódcy
Pierwszy	mjr Marian Skierczyński
Działania zbrojne
kampania wrześniowa bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	Mysłowice
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	saperzy
Podległość	23 Dywizja Piechoty
Odznaczenia

23 batalion saperów (23 bsap) – pododdział saperów Wojska Polskiego II RP.

Batalion nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany w 1939 przez Ośrodek Sapersko-Pionierski 23 Dywizji Piechoty.

W styczniu 1935 roku na bazie 5 batalionu saperów w Krakowie została sformowana 23 kompania saperów. Kompania stacjonowała w garnizonie Katowice, w koszarach 73 pułku piechoty, na terenie Okręgu Korpusu Nr V. Z dniem 1 lutego 1935 roku zostali przeniesieni z 5 batalionu saperów: kapitan Kazimierz Jania na stanowisko dowódcy kompanii oraz podporucznicy Jan V Piotrowski, Tadeusz Pisowicz i Włodzimierz Józef Siwiński na stanowiska dowódców plutonów^[1].

W maju 1937, na bazie 23 kompanii saperów, utworzony został Ośrodek Sapersko-Pionierski 23 Dywizji Piechoty. Ośrodek stacjonował w Mysłowicach^[2].

Organizacja i obsada personalna ośrodka

Organizacja i obsada personalna ośrodka w marcu 1939 roku^[2][b]:

• dowódca ośrodka – mjr Marian Skierczyński
• zastępca dowódcy – kpt. Zygmunt Bronisław Gajda (*)^[c]
• adiutant – por. Henryk Władysław Jarosz (*)^[c]
• oficer placu Mysłowice – por. Henryk Władysław Jarosz (*)^[c]
• oficer materiałowy – kpt. Zygmunt Bronisław Gajda (*)^[c]
• oficer mobilizacyjny – por. Henryk Władysław Jarosz (*)^[c]
• dowódca kompanii saperów – por. Józef Marcinek
• dowódca plutonu – por. Zbigniew Zwolski
• dowódca plutonu – ppor. Zygmunt Dembiński
• dowódca plutonu specjalnego – por. Włodzimierz Józef Siwiński

Ośrodek był jednostką mobilizującą. W sierpniu 1939, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym, ośrodek sformował niżej wymienione pododdziały saperów i broni pancernych:

• 23 batalion saperów typu IIa z drużyną przeprawową pionierów piechoty nr 23 dla 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty
• grupa fortyfikacyjna nr 53 dla Grupy Operacyjnej "Śląsk",
• kolumna samochodów ciężarowych w Kraju nr 52 dla Okręgu Korpusu nr V,
• kolumna samochodów ciężarowych w Kraju nr 53 dla Okręgu Korpusu nr V.

 Osobny artykuł: Polskie oddziały pancerne w kampanii wrześniowej.

Po zakończeniu mobilizacji w dniach 23-25 sierpnia 1939 batalion znalazł się w okolicach Tarnowskich Gór, gdzie w Obszarze Warownym „Katowice” wykonywał budowy umocnień i przeszkód przy obiektach fortyfikacji stałych. Po opuszczeniu OW „Katowice” batalion prowadził działania opóźniające na osi marszu Tarnowskie Góry – Kraków – Nowy Korczyn – Pacanów – Osiek – Baranów Sandomierski – Stalowa Wola – Biłgoraj – Tomaszów Lubelski.

W czasie kampanii wrześniowej 1939 największym wyczynem 23 batalionu saperów było wybudowanie 11 września w ciągu 9 godzin (do godziny 18:00) w warunkach bezpośredniego kontaktu z Niemcami, nalotów bombowych i ostrzału artyleryjskiego, 345-metrowej przeprawy (mostu na galarach) przez Wisłę w Baranowie. Most ten znajdował się obok mostu stałego, wysadzonego przedwcześnie w dniu 9 września na rozkaz dowódcy wycofującej się Grupy „Sandomierz” ppłk. A. Sikorskiego pomimo tego, że na prawym brzegu pozostały poważne siły polskie, w tym artyleria, warta według jej dowódcy płk. Kijowskiego 100 mln ówczesnych złotych polskich (most ten został równolegle naprawiony 11 IX w 6,5 godziny w celu przeprawienia piechoty). Decyzję o budowie nowego mostu podjął gen. Jagmin-Sadowski. Trzonem oddziałów budujących most była 2 kompania 23 batalionu saperów, dowodzona przez por. Włodzimierza Siwińskiego. Została ona wzmocniona trzema drużynami 1 kompanii oraz luźnymi oddziałami piechoty, a także wycofującą się jednostką policji.

Komendantem budowy mostu był mjr Marian Skierczyński. Wszystkie stanowiska w drużynie mostowej obsadzone były oficerami i podoficerami 2 kompanii 23 bsap, a to:

• Oficer czołowy – por. Włodzimierz Siwiński – d-ca 2 komp.
• Oficer kotwiczny – ppor. Supernak – z-ca d-cy 2 komp.
• Oficer podporowy – ppor. Falkowski
• Oficer kierunkowy – ppor. Koszade
• Oficer materiałowy – ppor. Osoba
• D-ca straży rzecznej – ppor. Uracz
• Podofic. sprzętowy – st. sierż. Trygar
• Podofic. ordynansowy – sierż. Sznajder

Po ukończeniu budowy mostu ok. godz. 17, pod osłoną 23 baterii przeciwlotniczej oraz kompanii karabinów maszynowych, rozpoczęła się przeprawa sił polskich, w tym artylerii, która trwała do rana 12 września. Przez cały czas przeprawy oddziały polskie, w tym nie zajęci obsługą mostu oficerowie i żołnierze 23 bsap odpierali bezpośrednie ataki niemieckie. 12 września rano, po przeprawie tylnej straży wojsk polskich na lewy brzeg, most, zaminowany pod kierunkiem por. Siwińskiego podczas budowy, wysadzony został w powietrze w chwili wkraczania na niego czołowych oddziałów niemieckich. Budowa mostu pod Baranowem uznana została za najbardziej udaną akcję saperską w wojnie obronnej 1939.

Za akcję tę 23 batalion saperów^[5] oraz indywidualnie grupę jego oficerów i podoficerów odznaczono Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Wśród odznaczonych znaleźli się między innymi dowódca batalionu, mjr Marian Skierczyński i dowódca 2 kompanii, por. Włodzimierz Siwiński.

Szlak bojowy 23 batalionu saperów dobiegł końca po kapitulacji Armii „Kraków” po bitwie pod Tomaszowem Lubelskim w dniu 20 września 1939 roku.

Obsada personalna 23 batalionu saperów^[6]

dowództwo

• dowódca batalionu – mjr Marian Skierczyński
• zastępca dowódcy batalionu – kpt. Mieczysław Śliwczyński (od 4 IX 1939)
• adiutant – por. Henryk Władysław Jarosz
• oficer do zleceń – ppor. Józef Patuszyńśki
• kwatermistrz – kpt. Zygmunt Bronisław Gajda
• podoficer płatnik – sierż. Antoni Synowdecki
• szef kancelarii – plut. Józef Faran
• lekarz – por. lek. dr Jerzy Kozarski

1 kompania saperska

• dowódca kompanii – por. Józef Marcinek
• dowódca I plutonu – por. Włodzimierz Krasnokutski
• dowódca II plutonu – ppor. Eugeniusz Srokosz
• dowódca III plutonu – ppor. Pękalski
• szef kompanii – sierż. Jan Wajda

2 kompania saperska zmotoryzowana

• dowódca kompanii – por. Włodzimierz Józef Siwiński
• zastępca dowódcy kompanii – por. Zbigniew Zwolski
• dowódca I plutonu – ppor. Falkowski
• dowódca II plutonu – ppor. Supernak
• dowódca III plutonu – ppor. Uracz vel Urgacz
• dowódca IV plutonu – ppor. Osoba
• szef kompanii – sierż. Stanisław Sznajder

3 kompania saperska zmotoryzowana

• dowódca kompanii – kpt. Mieczysław Śliwczyński (od 4 IX 1939 zastępca dowódcy batalionu)
• zastępca dowódcy – ppor. Zygmunt Dembiński (od 4 IX dowódca kompanii)
• dowódca I patrolu – ppor. Śmigielski
• dowódca II patrolu – ppor. Sztoch
• dowódca III patrolu – NN
• dowódca IV patrolu – NN
• szef kompanii – kpr. Aleksander Brewka

Pluton chemiczny

• dowódca plutonu – ppor. rez. dr inż. Tadeusz Firla^[7] †19 XII 1943^[8]
• szef plutonu – plut. Adam Zieliński

Kolumna saperska

• dowódca kolumny – ppor. Wróbel
• zastępca dowódcy kolumny – ppor. Stefan Wiliński
• dowódca I plutonu pontonowo–przeprawowego – ppor. rez. Bolesław Juda †1940 Charków^[9]
• dowódca II plutonu sprzętowo–narzędziowego – ppor. rez. Stanisław Walo †1940 Charków^[10]
• szef kolumny – NN

• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Jan Przemsza-Zieliński: Księga wrześniowej chwały pułków śląskich. T. I. Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02883-9.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Jan Zielinski, 23 batalion saperów górnośląskich we wrześniu 1939, Katowice, Muzeum Śląskie, 1989.