2S5 Hiacynt

Ten artykuł od 2016-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

2S5 Hiacynt-S
2С5 «Гиацинт-С»

Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Typ pojazdu	samobieżna haubicoarmata
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	5
Historia
Prototypy	1976
Produkcja	1976-1991
Egzemplarze	1 122
Dane techniczne
Silnik	1 silnik wysokoprężny, 12-cylindrowy V-59 o mocy 520 KM (388 kW)
Transmisja	mechaniczna
Pancerz	pancerz o grubości: 15 mm
Długość	8,33 m
Szerokość	2,76 m
Wysokość	3,25 m
Masa	28 200 kg (bojowa)
Osiągi
Prędkość	62 km/h (po drodze) 25 km/h (w terenie)
Zasięg pojazdu	500 km (po drodze)
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 haubicoarmata 2A37 kal. 152,4 mm 1 karabin maszynowy PKT kal. 7,62 mm
Użytkownicy
ZSRR, Etiopia, Finlandia, Ukraina
Multimedia w Wikimedia Commons

2S5 Hiacynt-S (ros. 2С5 «Гиацинт-С», 2S5 Giacynt-S) – radziecka bezwieżowa samobieżna haubicoarmata typu odkrytego oparta na gąsienicowym podwoziu haubicy samobieżnej 2S3.

Rozwój nowej haubicoarmaty został zarządzony rozporządzeniem władz ZSRR z 8 czerwca 1970 roku, w dwóch wariantach: holowanym 2A36 Hiacynt-B i samobieżnym 2S5 Hiacynt-S^[1]. Miała ona zastąpić holowane działa starszego typu M-46 kalibru 130 mm na szczeblu korpusu, pozwalając na zwiększenie siły i zasięgu ognia^[1]. Podwozie wersji samobieżnej zunifikowano z haubicą samobieżną 2S3 Akacja i moździerzem samobieżnym 2S4 Tiulpan, zaś część artyleryjska, oznaczona 2A37, była zunifikowana z wersją holowaną^[1]. Próby prototypów wersji samobieżnej zakończono w 1974 roku i rozporządzeniem z 20 stycznia 1975 roku została ona oficjalnie przyjęta na uzbrojenie Armii Radzieckiej^[2]. Produkcja rozpoczęła się w 1976 roku^[2]

Produkowana była do 1993 roku i zbudowano 1122 działa tego typu^[2].

Kadłub zbudowany ze spawanych płyt stalowych o grubości do 15 mm chroni elementy podwozia i załogę przed bronią maszynową piechoty oraz przed odłamkami artylerii wroga. Zainstalowany na przodzie kadłuba lemiesz służy usuwania zatorów na drodze i do przygotowywania pozycji ogniowych według sowieckiej doktryny. Z tyłu zamontowany jest jeszcze większy lemiesz, opuszczany hydraulicznie, który poprawia stateczność wozu podczas strzału.

Z przodu kadłuba pojazdu, po prawej stronie umieszczony jest silnik i układ przeniesienia mocy, po lewej znajduje się stanowisko mechanika/kierowcy. Nieco wyżej, za mechanikiem zajmuje miejsce dowódca pojazdu, dysponuje on kopułą ze szczelinami obserwacyjnymi i peryskopami, obsługuje on także 7,62 mm karabin maszynowy PKT i reflektor emitujący światło białe. W środkowej i tylnej części kadłuba znajdują się siedziska pozostałych członków załogi oraz amunicja. Standardowo instalowane są mechanizmy ochrony ABC i przyrządy obserwacyjne na podczerwień. W skład urządzeń naprowadzania broni głównej na cel wchodzi panoramiczny celownik artyleryjski PG-1M oraz optyczny celownik OP4M-91-A. Haubicoarmata nie ma wieży.

Długolufowa armatohaubica 2A37 kalibru 152,4 mm ma jednolitą lufę z gwintowanym przewodem, hamulec wylotowy oraz półautomatyczny zamek klinowy. Długość lufy wynosi 47 kalibrów (L/47)^[2]. Ładowanie odbywa się za pomocą półautomatycznego mechanizmu łańcuchowego, który obsługuje również ładunki miotające. Do strzelania używane są pociski odłamkowo-burzące OF-29: o masie 46 kg (przy pełnym ładunku o masie 18,4 kg ma on donośność 28 500 m), OF-39 i OF-59^[2]. Ponadto stosowany jest pocisk z dodatkowym napędem rakietowym o zasięgu 40 000 m^[2]. Z armaty można strzelać także amunicją dymną, DPICM, DPICM-BB chemiczną i atomową. Istnieje też możliwość strzelania amunicją naprowadzaną laserowo typu Krasnopol-M. Pociski znajdują się w karuzelowym podajniku po lewej stronie tylnej części kadłuba, ładunki w trzech rzędach po 10 znajdują się w stelażu po prawej stronie i podawane są do armaty za pomocą taśmowego podajnika. Żywotność lufy wynosi 1200 strzałów^[3].

Armata jest umieszczona w tylnej części kadłuba, jej potężny odrzut amortyzują pneumatyczne oporopowrotniki. W położeniu marszowym armata zaklinowana jest w zamku w stropie kadłuba. Przejście armaty z położenia marszowego do bojowego zajmuje niecałe 3 minuty. Kąt nastawienia działa w pionie to odowiednio od -2° do +57° i zakres nastawienia w płaszczyźnie poziomej wynosi 15°. Dzięki mechanicznemu urządzeniu dosyłającemu amunicję możliwa jest dosyć wysoka szybkostrzelność praktyczna 5 strz./min. Dodatkowa amunicja i paliwo znajdują się w pojeździe zaopatrzenia technicznego opartym na tym samym podwoziu.

Załogę stanowi 5 osób.

Napędem jest wielopaliwowy silnik wysokoprężny V-59 chłodzony cieczą o mocy 382 kW, pozwalający osiągnąć 62 km/h na drodze i 25 km/h w terenie, przy zasięgu maksymalnym do 500 km. Zawieszenie jest niezależne oparte na drążkach skrętnych.

Samobieżną haubicoarmatę 2S5 Hiacynt-S wprowadzono do uzbrojenia Armii Radzieckiej od 1976 roku. Wchodziły one w skład specjalnych dywizjonów i baterii podporządkowanych dowództwom armii oraz brygad artylerii odwodu naczelnego dowództwa.

Użyto ich do działań bojowych w trakcie wojny w Afganistanie. Radzieckie działa 2S5 następnie w większości zostały przejęte przez Rosję. Używano ich na dużą skalę podczas wojny rosyjsko-ukraińskiej od 2022 roku. Poniosły tam spore straty – do początku 2025 roku zidentyfikowano wizualnie 79 zniszczonych lub porzuconych Hiacyntów-S, w tym 6 zdobytych przez Ukrainę^[4].

Samobieżne haubicoarmaty 2S5 Hiacynt-S znajdowały się również na wyposażeniu armii fińskiej, która zakupiła w 1990 roku 18 dział tego typu^[2] i gdzie noszą nazwę 152 TelaK 91. 10 pojazdów trafiło do Etiopii^[2]. Nie używały ich natomiast inne państwa Układu Warszawskiego^[2].

Po rozpadzie ZSRR w 1991 roku 24 działa 2S5 13. Samodzielnego Pułku Artylerii w Kowlu otrzymała Ukraina^[2]. od 2004 roku 18 z nich tworzyło 3. dywizjon artylerii samobieżnej haubic 26. Samodzielnej Brygady Artylerii^[5]. Brały one udział w walkach ze wspieranymi przez Rosję separatystami w Donbasie w 2014 roku, w których dwa utracono^[5]. 17 lutego 2022 roku bateria tych dział w obwodzie ługańskim odpowiadała na ostrzał terytorium Ukrainy^[3]. Od 24 lutego 2022 roku, po rosyjskiej inwazji, działa te brały udział w wojnie rosyjsko-ukraińskiej na kierunku donbaskim^[3]. Już w marcu jednak 3. dywizjon z działami 2S5 został wycofany z frontu z uwagi na zużycie luf i amunicji^[3]. Dzięki zdobyczom całych lub uszkodzonych pojazdów rosyjskich i amunicji, działa 2S5 na mniejszą skalę używane były przez Siły Zbrojne Ukrainy również w kolejnych latach^[4]. Do 2023 roku zdobyto przynajmniej sześć rosyjskich 2S5^[4].

• Andrij Kikawski, Andrij Charuk. Armata samobieżna 2S5 Hiacynt w służbie ukraińskiej. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 2/2025, s. 22-28, luty 2025. Warszawa: Magnum X. ISSN 1230-1655.