2 grosze wzór 1923

Państwo	Polska
Emitent	Bank Polski
Typ monety	moneta powszechnego obiegu
Nominał	2 grosze
Rocznik	1923, 1925, 1927, 1928, 1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939
Emisja
Mennica	Mennica Państwowa
Nakład	222 522 342 szt[1].
Data emisji	1 lipca 1924
Data wycofania	30 października 1950
Projektant	Wojciech Jastrzębowski
Opis fizyczny
Masa	2 g
Średnica	17,6 mm
Materiał	mosiądz, brąz
Rant	gładki
Stempel	zwykły

2 grosze wzór 1923 – moneta dwugroszowa, bita w mosiądzu i brązie, wprowadzona do obiegu 1 lipca 1924 r. (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351)^[2], wycofana w dniu reformy walutowej 30 października 1950 r^[3].

W niektórych opracowaniach z początku XXI w. jako data wprowadzenia dwugroszówki do obiegu podawany był 13 grudnia 1924 r^[4], a w innych tego samego autora – 31 maja 1924 r., czyli dzień wejścia w życie rozporządzenia o ustaleniu wzorów monet (Dz.U. z 1924 r. nr 45, poz. 476)^[5].

Ostatnią datą roczną z jaką była bita to 1939^[6].

W centralnym punkcie umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, powyżej rok, dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” oraz inicjały WJ projektanta. Na monetach z 1923 nie ma znaku mennicy, na późniejszych umieszczono go pod łapą orła^[7].

Na tej stronie monety znajdują się cyfra „2" z ozdobnikami z lewej i prawej strony oraz napis „GROSZE”^[7].

Monetę bito z datą roczną 1923 w mosiądzu, a w pozostałych przypadkach w brązie, na krążku o średnicy 17,6 mm, masie 2 gramów, z rantem gładkim, w mennicy w Warszawie, według projektu Wojciecha Jastrzębowskiego. Nakłady monety w poszczególnych latach przedstawiały się następująco^[7]:

2 grosze wzór 1923

Lp.	Rocznik	Metal	Znak mennicy	Nakład (sztuk)	Zdjęcie	Uwagi
1	1923	mosiądz	brak	20 429 0001		istnieją dwie odmiany stempla rewersu – cechy dystynktywne to odległość liter G i R, kąty litery E[8]
2	1925	brąz	herb Kościesza	39 014 5952		istnieją cztery odmiany stempla rewersu – cechy dystynktywne to łączenie się bądź nie liter G i R, litery Z i E dotykają się lub nie[8]
3	1927			15 356 0003		istnieją trzy odmiany stempla rewersu – cechy dystynktywne to łączenie się bądź nie liter G i R, kąty litery E[8]
4	1928			26 876 7474
5	1930			20 010 0005
6	1931			9 500 000
7	1932			6 486 0006
8	1933			7 000 000
9	1934			9 350 000
10	1935			5 800 000
11	1936			12 800 0007
12	1937			17 365 0008
13	1938			20 535 0009
14	1939			ok.12 000 00010

gdzie^[7][9]:

¹ – nakład wg sprawozdania mennicy wybity w roku 1924; w katalogach popularnych podawany jest nakład 20 500 000 sztuk
² – z czego wg sprawozdania mennicy w roku 1925 wybito 26 558 275, a w 1926 – 12 456 320 sztuk; w katalogach popularnych podawany jest całkowity nakład 39 000 000 sztuk
³ – nakład wg sprawozdania mennicy; w katalogach popularnych podawany jest nakład 15 300 000 sztuk
⁴ – z czego wg sprawozdania mennicy w roku 1928 wybito 13 410 000, a w 1929 – 13 466 747 sztuk; w katalogach popularnych dla tego rocznika podawany jest jedynie nakład 13 400 000 sztuk, czyli nie uwzględniono 2-groszówek z datą 1928 wybitych w 1929 roku
⁵ – nakład wg sprawozdania mennicy; w katalogach popularnych podawany jest nakład 20 000 000 sztuk
⁶ – nakład wg sprawozdania mennicy; w katalogach popularnych podawany jest nakład 6 500 000 sztuk
⁷ – nakład wg sprawozdania mennicy; w katalogach popularnych podawany jest nakład 5 800 000 sztuk – błędna liczba publikowana w popularnych katalogach (Kamiński, Parchimowicz, Fischer) pojawiła się najprawdopodobniej w wyniku błędu drukarskiego w latach 60. albo 70. XX w. i jest powielana w corocznych zestawieniach cennikowych wydawanych w pierwszej połowie XXI w.
⁸ – nakład wg sprawozdania mennicy; w katalogach popularnych podawany jest nakład 17 360 000 sztuk
⁹ – nakład wg sprawozdania mennicy; w katalogach popularnych podawany jest nakład 20 530 000 sztuk
¹⁰ – wielkość emisji z datą roczną 1939 jest niepewna

Z formalnego punktu widzenia moneta nigdy nie została wycofana z obiegu żadnym aktem prawnym w okresie Generalnego Gubernatorstwa. Dekret PKWN z 24 sierpnia 1944 r. pozostawiał monety groszowe w obiegu aż do reformy walutowej z 30 października 1950 r. Po tej dacie dopuszczone zostały do obiegu wyłącznie monety emitowane przez Narodowy Bank Polski^[7].

Emisję pierwszych dwugroszówek – tych z datą roczną 1923 – rozpoczęto w sierpniu 1924 r. na nowych automatach menniczych zainstalowanych w budynkach Mennicy Państwowej w poprzednim miesiącu. Na samym początku wykorzystywano mosiężne krążki zakupione jeszcze w 1922 r., przeznaczone na niedoszłą emisję bilonu w markach polskich^[10].

Pod koniec lipca 1924 r. w obiegu pojawiły się pierwsze monety dwugroszowe. W początkowym okresie w obrocie pieniężnym dawało się zauważyć braki tego nominału. Z informacji prasowych z lat 20. XX w. wynikało, że dwugroszówki wzór 1923 masowo wywożono do^[11]:

• Niemiec (średnica dwugroszówek była tylko o 0,1 mm większa od średnicy jednofenigówek) oraz
• Rosji Sowieckiej.

Z końcem 1924 r. zabrakło krążków mosiężnych. Po zamówieniu, a następnie dostarczeniu przez firmy zewnętrzne odpowiedników wykonanych z brązu, spełniających wymagania określone w rozporządzeniu ministra skarbu, jeszcze w roku 1924 wybito pierwsze dwugroszówki z datą roczną 1925^[11].

Do czasu uruchomienia w Mennicy Państwowej odlewni i walcowni, krążki z brązu do emisji 2- oraz 1-groszówek zamawiano w warszawskich firmach^[12]:

• „Norblin Bracia Buch i T. Werner”
• „Józef Fraget”

W drugiej połowie lat 30. XX w. duże emisje dwugroszówek, podobnie jak 1- oraz 5-groszówek, wiązały się z chłonnością rynku na monety zdawkowe w tym okresie – prawie zupełnie nie wracały one do kas państwowych^[13].

Pomimo faktu, że moneta, wybita głównie w brązie, była dopuszczona do obrotu na terenie Generalnego Gubernatorstwa i podobnie jak 1-, 5-, 10- oraz 20-groszówki II Rzeczypospolitej znikała z obiegu ze względu na wartość metalu z jakiego została wykonana, dwugroszówka, inaczej niż pozostałe wymienione nominały, nie doczekała się emisji uzupełniającej w cynku. Znane są jedynie egzemplarze próbne w tym metalu z datą roczną 1939^[14].

2 grosze 1925 27/X 26

Próbne 2 grosze 1939 w cynku

Konkurencyjny projekt 2 grosze 1923

Istnieją próbne wersje tej monety bez napisu PRÓBA z lat^[4]:

• 1923 (brąz)
• 1923 (złoto)
• 1925 (mosiądz)
• 1927 (nikiel)
• 1927 (srebro).

Niektóre katalogi informują również o istnieniu monety próbnej w cynku z 1939 roku z wklęsłym napisem PRÓBA^[7].

Dla roczników 1930, 1931, 1932 istnieją monety wybite stemplem lustrzanym^[15].

W 1926 r. (na awersie 1925) wybito, w liczbie 600 egzemplarzy, monetę w brązie, z naniesioną na rewersie datą 27 X 26, upamiętniającą wizytę prezydenta Ignacego Mościckiego w Mennicy Państwowej w Warszawie^[4].

Istnieją wersje próbne konkurencyjnego projektu monety dwugroszowej (w brązie, srebrze i złocie) z awersem i rewersem o identycznym rysunku. Na obydwu stronach tej monety umieszczono cyfrę „2" z napisem „GROSZE” oraz datę roczną „1923". W przypadku odbitki w brązie wymieniana jest również jej wersja jednostronna^[4].

• 2 grosze 1923 Dwukrotny rewers
• 2 grosze 1925 27/X IM 26
• 2 grosze 1923 Dwukrotny rewers
• 2 grosze
• lista monet obiegowych II Rzeczypospolitej