Ten artykuł dotyczy brytyjskiej dywizji. Zobacz też: 7 Dywizja Pancerna (III Rzesza).

7 Dywizja Pancerna

7th Armoured Division

Żołnierze 1. kompanii 6. batalionu Pułku Queen's Royal West Surrey ze składu 7 Dywizji Pancernej wchodzą do Tobruku, 18 listopada 1942
Historia
Państwo	Wielka Brytania
Sformowanie	1938
Rozformowanie	1958
Nazwa wyróżniająca	Szczury Pustyni (ang. The Desert Rats)
Patron	Jerboa(inne języki)[1]
Tradycje
Kontynuacja	7 Brygada Pancerna
Dowódcy
Pierwszy	Percy Hobart
Ostatni	Geoffrey Musson
Działania zbrojne
II wojna światowa: kampania afrykańska, kampania włoska, operacja Overlord, forsowanie Renu
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	British Army
Rodzaj wojsk	pancerne
Multimedia w Wikimedia Commons

7 Dywizja Pancerna – dywizja pancerna armii brytyjskiej, służąca z wyróżnieniem podczas II wojny światowej, gdzie jej dokonania w kampanii afrykańskiej przyniosły jej przydomek Szczury Pustyni (ang. Desert Rats).

Dywizja została utworzona po traktacie monachijskim w Egipcie w 1938 r. jako Dywizja Mobilna^[2], a jej pierwszym dowódcą był teoretyk walk pancernych gen. Percy Hobart^[3]. W lutym 1940 r. nazwę jednostki zmieniono na 7 Dywizję Pancerną^[2].

Dywizja walczyła w większości głównych bitew podczas kampanii w Afryce Północnej; później wylądowała na brzegu i walczyła w kampanii włoskiej na jej wczesnych etapach, po czym została wycofana do Wielkiej Brytanii, gdzie przygotowywała się do walk w północno-zachodniej Europie. Wylądowała w Normandii po południu w dniu inwazji, 6 czerwca 1944 r. i walczyła na froncie zachodnim aż do końca wojny, który zastał ją w Kilonii i Hamburgu w Niemczech.

Chociaż dywizja została rozwiązana w latach 50., jej tradycja (nazwa i naszywka mundurowa z „pustynnym szczurem”) są kontynuowane przez 7 Brygadę Pancerną^[4].

Kiedy wojska włoskie zostały zgromadzone na potrzeby inwazji na Abisynię w 1935 r., w Egipcie Brytyjczycy utworzyli Siły Mobilne (ang. Mobile Force) na wypadek wojny. Jednak kiedy deszcz i burze piaskowe doprowadziły do zapadnięcia się pojazdów w grząskim gruncie, formacja ta stała się znana w szeregach brytyjskich jako „Niemobilna Farsa” (ang. Immobile Farce)^[5].

Po kryzysie monachijskim elementy, które miały stać się 7 Dywizją Pancerną, dotarły na Bliski Wschód w 1938 r., aby zwiększyć siły brytyjskie w Egipcie i utworzyć Dywizję Mobilną^[1].

„Mobile Force” (początkowo „Matruh Mobile Force”) została sformowana na wybrzeżu Morza Śródziemnego około 190 km na zachód od Aleksandrii^[1]. Podstawą do powstania nowej jednostka była Kairska Brygada Kawalerii (trzy pułki pancerne: 7 Pułk Own's Queen Husars, 8 Pułk King's Royal Irish Hussars i 11 Pułk Huzarów) wspierana przez 3 Pułk Królewskiej Artylerii Konnej, kompanię Royal Army Service Corps i jednostkę sanitariatu polowego^[1].

Formacja była zorganizowana jako brygada kawalerii (pułki huzarów z lekkimi czołgami, 15-to osobowe ciężarówki Forda i samochody pancerne), grupa czołgów (starsze czołgi średnie i lekkie oraz najnowsze czołgi lekkie) oraz „grupa uderzeniowa” (artyleria z 3,7-calowymi armatami górskimi i pojazdami gąsienicowymi do ich holowania)^[2].

Dołączył do niego 1. batalion Królewskiego Korpusu Strzelców z Birmy, a następnie jego pierwszy dowódca, gen. Percy Hobart. Hobart był ekspertem od walk pancernych i widział, że jego żołnierze byli odpowiednio przygotowani do boju na pustyni, pomimo słabego wyposażenia. Stewart Henry Perowne, attaché ds. public relations w ambasadzie brytyjskiej w Bagdadzie, być może nie bez powodu nazywał tę jednostkę „Mobile Farce”, ponieważ używała ona niektórych przestarzałych czołgów, takich jak Vickers Medium Tank Mark II^[6].

W grudniu 1939 r. gen. Michael O'Moore Creagh zastąpił Hobarta, który popadł w niełaskę u swoich przełożonych^[3].

Dywizja docelowo miała być wyposażona w 220 czołgów. Jednak w chwili wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 r. „Siły Mobilne” miały zaledwie 65 pojazdów. 16 lutego 1940 r. jednostka, która w połowie 1939 r. zmieniła nazwę na Dywizję Pancerną^[7], stała się teraz 7 Dywizją Pancerną^[2].

Po wypowiedzeniu wojny Wielkiej Brytanii przez Włochy i rozpoczęciu włoskiej inwazji na Egipt, alianckie Siły Pustyni Zachodniej pod dowództwem gen. Richarda O'Connora znajdowały się w znacznej mniejszości. Jednakże, armia włoska składała się głównie z piechoty; jej artyleria pochodziła z czasów I wojny światowej, nie miała samochodów pancernych i posiadała niewiele broni przeciwpancernej, skutecznej jedynie przeciw lżej opancerzonym pojazdom. Takie siły nie były w stanie dorównać Brytyjczykom. Siły Pustyni Zachodniej przeprowadzając operację Compass, na którą składał się szereg fragmentarycznych bojów stoczonych w okresie od grudnia 1940 r. do lutego 1941 r., pojmały 130 tys. Włochów^[8][9], z czego 25 tys. tylko w jednym starciu pod Beda Fomm^[1].

Podczas odwrotu Włochów w styczniu 1941 r. gen. O'Connor rozkazał Pustynnym Szczurom udać się na południe od Jebel Akhdar i odciąć włoskie siły pod Beda Fomm^[1], podczas gdy oddziały australijskie spychały wroga na zachód. 7 lutego, ponieważ czołgi nie były w stanie posuwać się wystarczająco szybko, manewr poprowadziła sformowana ad hoc grupa bojowa złożona z samochodów, holowanej artylerii i piechoty, która dotarła do celu w 30 godzin, odcięła odwrót nieprzyjaciela i zniszczyła włoską 10 Armię. Płk John Combe poprowadził tę grupę, znaną od jego nazwiska jako „Combe Force”. Po tym czasie czołgi 7 Dywizji Pancernej, po ośmiu miesiącach walki, wymagały gruntownego przeglądu, a dywizja została wycofana do Kairu i tymczasowo przestała być dostępna jako formacja bojowa, zastąpiona w linii przez 2 Dywizję Pancerną^[10].

Włosi okazali się tak słabi, że Adolf Hitler był zmuszony wysłać do Afryki Afrika Korps pod dowództwem gen. Erwina Rommla jako posiłki. W kwietniu 1941 r. wojska alianckie w Tobruku zostały odcięte od reszty sił przez atakujących Niemców i Włochów. 7 czerwca dywizja została ponownie przygotowana do walki w ramach operacji Battleaxe, otrzymując nowe czołgi i dodatkowy personel^[11]. W planie ataku dla zbliżającej operacji, dywizja została podzielona na dwie części, jedną nacierającą wzdłuż wybrzeża i drugą w głębi lądu. Jednak uderzenie liantów nie powiodło się, a 7 Dywizja Pancerna została zmuszona do wycofania się trzeciego dnia walk^[12]. 18 listopada w ramach operacji Crusader cała dywizja skoncentrowała się na przełamaniu frontu, gdzie stawiła czoła tylko osłabionej 21 Dywizji Pancernej. Jednak dowódca XXX Korpuu, gen. Willoughby Norrie, świadom tego, że 7 Dywizja Pancerna miała wtedy mniej 200 czołgów, postanowił zachować ostrożność. Podczas oczekiwania, wczesnym popołudniem 22 listopada, Rommel zaatakował Sidi Rezegh siłami 21 Dywizji Pancernej i zdobył lotnisko. Walka była desperacka i chaotyczna; za działania podczas tych dwóch dni walki bryg. John Campbell, dowodzący 7 Grupą Wsparcia, został odznaczony Krzyżem Wiktorii. Jednak niemiecka dywizja, pomimo znacznie słabszego komponentu czołgowego, okazała się lepsza w swojej taktyce łączenia działań różnych rodzajów wojsk, odpychając 7 Dywizję Pancerną, która straciła 50 czołgów (głównie z 22 Brygady Pancernej)^[13].

27 czerwca 1942 r. elementy 7 Dywizji Pancernej wraz z jednostkami 3 Pułku The King's Own Hussars doznały jednego z najtragiczniejszych przypadków bratobójczego ognia w tej wojnie, kiedy zostały zaatakowane przez grupę bombowców Vickers Wellington z RAF-u podczas dwugodzinnego nalotu w pobliżu Mersa Matruh w Egipcie. Co najmniej 359 żołnierzy zostało zabitych, a 560 odniosło rany^[14].

Siły Pustyni Zachodniej później przekształciły się w kwaterę główną XIII Korpusu, jedną z głównych części 8 Armii, która od sierpnia 1942 r. dowodzona była przez gen. Bernarda Montgomery'ego. 7 Dywizja Pancerna brała udział w największych bitwach kampanii północnoafrykańskiej, w tym w obu bitwach pod El Alamein (pierwszej w lipcu 1942 r., która zatrzymała postęp wojsk Osi oraz drugiej w październiku-listopadzie 1942 r., która odwróciła losy wojny w Afryce Północnej)^[1].

7 Dywizja Pancerna, składająca się wówczas z 22 Brygady Pancernej i 131 Brygady Piechoty, dowodzona przez gen. Johna Hardinga^[3], wzięła udział w kluczowych etapach bitwach kampanii tunezyjskiej, walcząc m.in. w bitwie pod El Agheila w grudniu. Do stycznia 1943 r. 8 Armia dotarła do Trypolisu, gdzie odbyła się parada zwycięstwa z udziałem 7 Dywizji Pancernej^[1]. Wśród odbierających paradę byli m.in. premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill i gen. Alan Brooke, szef Imperialnego Sztabu Generalnego^[15].

Dywizja, przejęta przez gen. George'a Erskine'a po ciężkiej ranie odniesionej przez Hardinga w styczniu^[3], wzięła udział w bitwie o Medenine, a następnie w bitwie o linię Mareth w marcu. Pod koniec kwietnia, pod koniec kampanii, 7 Dywizja Pancerna została przeniesiona do IX Korpusu brytyjskiej 1 Armii w celu ataku na Medjez El Bab^[16]. Atak, w którym 7 Dywizja Pancerna rywalizowała z 6 Dywizją Pancerną 1 Armii w wyścigu do Tunisu, zakończył się sukcesem, a eskadra B 11 Pułku Huzarów przybyła do miasta po południu 7 maja; tuż za nim weszła 22 Brygada Pancerna i 131 Brygada Piechoty^[17]. Walki w Afryce Północnej dobiegły końca zaledwie kilka dni później, a prawie 250 tys. żołnierzy Osi poddało się aliantom^[18].

Dywizja nie wzięła udziału w inwazji na Sycylię i pozostała w Homs w Syrii, aby szkolić się w działaniach desantowych, ale uczestniczyła we wczesnych etapach kampanii włoskiej. 7 Dywizja Pancerna wylądowała w Salerno 15 września 1943 r.^[1], aby odeprzeć ciężkie niemieckie kontrataki podczas bitwy o tamtejszy przyczółek (operacja Avalanche). Następnie, jako część brytyjskiego X Korpusu amerykańskiej 5 Armii gen. Marka W. Clarka, dowodzonego przez gen. Richarda McCreery'ego i wspieranego przez brytyjską 46 Dywizję Piechoty, 7 Dywizja Pancerna uderzyła dalej i zajęła Neapol^[19]. Szczury Pustyni, przyzwyczajone do walk na rozległej pustyni, musiały teraz przyzwyczaić się do wąskich, włoskich dróg. Dywizja przekroczyła rzekę Volturno w południowych Włoszech, budując most pontonowy^[1]. Utorowało to drogę wojskom alianckim zmierzającym na północ. 7 Dywizja Pancerna została następnie wycofana z linii frontu i była trzymana w rezerwie^[1].

Na życzenie dowódcy brytyjskiej 8 Armii, gen. Bernarda Montgomery'ego, 7 Dywizja Pancerna została odwołana do Wielkiej Brytanii, wraz z 4 i 8 Brygadami Pancernymi oraz 50 i 51 Dywizjami Piechoty, które widział on jako przyszłych uczestników inwazji na Europę Północno-Zachodnią z brytyjską 2 Armią. 7 Dywizja Pancerna, który przekazała swoje zużyte i połatane pojazdy kanadyjskiej 5 Dywizji Pancernej, opuściła Włochy pod koniec grudnia 1943 r. i przybyła do Glasgow na początku stycznia 1944 r. Wielu spośród jej żołnierzy do tamtej pory przebywało za granicą przez ponad pięć lat^[20].

W Wielkiej Brytanii dywizja została ponownie wyposażona w nowe czołgi Cromwell, a w kwietniu i maju otrzymała 36 Shermanów Firefly; wystarczająco dużo, aby zorganizować każdy oddział tak, aby dysponował zarówno działami 75 mm czołgów Cromwell, jak i 17-funtowymi armatami czołgu Firefly^[20]. Szczury Pustyni byli w tamtym czasie jedyną brytyjską dywizją pancerną, która używała Cromwella jako głównego czołgu bojowego^[21].

7 Dywizja Pancerna była jedną z trzech brytyjskich dywizji dwóch brytyjskich korpusów szturmowych przeznaczonych do lądowania w Normandii^[22]. 22 Brygada Pancerna została postawiona w stan gotowości 4 czerwca, a większość dywizji wylądowała na plaży Gold pod koniec dnia 7 czerwca, dzień po pierwszych lądowaniach^[20][23]. Dywizja, będąca częścią XXX Korpusu gen. Gerarda Bucknalla, początkowo brała udział w operacji Perch i operacji Goodwood, dwóch operacjach, które stanowiły część bitwy o Caen^[1]. Podczas operacji Perch dywizja miała przewodzić jednemu ramieniu ataku okrążającego, aby zdobyć miasto. Elementy dywizji napotkał jednak nieoczekiwane czołgi niemieckiej Dywizji Panzer Lehr i 101. batalion czołgów ciężkich SS w bitwie o Villers-Bocage^[24], gdzie zostały praktycznie unicestwione jej dwa bataliony. Po zdobyciu Caen dywizja wzięła udział w operacji Spring^[1], mającej na celu trzymanie sił niemieckich związanych na froncie brytyjskim z dala od Amerykanów, którzy rozpoczęli operację Cobra, a następnie w operacji Bluecoat, ataku mającym na celu wsparcie amerykańskiego wyłomu i przechwycenie niemieckich posiłków zmierzających do jego zatrzymania^[1].

Osiągnięcia dywizji w Normandii i pozostałej części Francji zostały zakwestionowane i stwierdzono, że nie odpowiadają one wcześniejszym kampaniom. Na początku sierpnia 1944 r. gen. George Erskine, dowódca dywizji od stycznia 1943 r., bryg. William Hinde, dowodzący 22 Brygadą Pancerną, a także 100 innych oficerów dywizji zostało usuniętych ze swoich stanowisk. Erskine'a zastąpił gen. Gerald Lloyd-Verney^[3]. Historycy w dużej mierze zgadzają się, że była to konsekwencja porażki w Villers-Bocage i zmianę planowano już od tej bitwy^[25][26][27]. Historyk Daniel Taylor jest przy tym zdania, że wynik bitwy był tylko pretekstem i że zwolnienia miały miejsce „w celu wykazania, że dowództwo wojskowe robiło coś, aby przeciwdziałać złej opinii publicznej o przebiegu kampanii normandzkiej”^[27]. Historyk i były oficer armii brytyjskiej Mungo Melvin zwrócił uwagę na postęp 7 Dywizji Pancernej we wprowadzaniu elastycznej taktyki użycia różnych rodzajów sił zbrojnych po bitwie o Villers-Bocage, którą inne brytyjskie dywizje pancerne zaadaptowały dopiero po operacji Goodwood^[28].

Zmiana dowódcy dywizji po kampanii w Normandii nie poprawiła wyników jednostki, a w listopadzie 1944 r. następca Erskine'a, gen. Lloyd-Verney, również został zwolniony i zastąpiony przez gen. Lewisa Lyne^[3], po tym, jak „nie był w stanie wyleczyć dywizji wystarczająco dobre, aby zadowolić Montgomery'ego i Dempseya”^[29]. Nie ulega wątpliwości, że dywizja cierpiała z powodu zbiorowego i skumulowanego zmęczenia walką. Jak ujął to Lloyd-Verney, z pewną dozą uprzedzenia: „Nie ma wątpliwości, że znajomość wojny nie czyni nikogo jeszcze bardziej odważnym. Żołnierz staje się sprytny, a od sprytu do tchórzostwa jest tylko jeden, krótki krok”^[30].

Po bitwie o Falaise, w której została zniszczona większość armii niemieckiej w Normandii, 7 Dywizja Pancerna została wysłana do Belgii i Holandii; tam wyzwoliła Gandawę 6 września^[1]. Następnie wzięła udział w uderzeniu w stronę rzeki Moza i forsowaniu jej^[1], gdzie dywizja dowodzona teraz przez gen. Lewisa Lyne, bardzo doświadczonego dowódcę, została nieco zreorganizowana, a wielu doświadczonych żołnierzy przebywających za granicą ponad pięć lat zostało odesłanych do domu. W styczniu 1945 r. 7 Dywizja Pancerna, składająca się z 8 Brygady Pancernej i 155 Brygady Piechoty (przeniesionej z 52 Dywizji Piechoty Lowland), wzięła udział w operacji Blackcock w celu oczyszczenia trójkąta Rury^[1]. Dywizja miała krótki odpoczynek na szkolenie pod koniec lutego. Następnie wzięła udział w operacji Plunder. 7 Dywizja Pancerna sforsowała rzekę Ren w pobliżu Xanten i Wesel, po czym ruszyła w kierunku miasta Hamburg jako swojego punktu docelowego, gdzie dywizja zakończyła wojnę. Po drodze, 16 kwietnia 1945 r. 7 Dywizja Pancerna wyzwoliła Stalag 11B w Fallingbostel^[31], który był pierwszym wyzwolonym obozem dla jeńców wojennych. Ostatnią bitwą 7 Dywizji Pancernej była krótka walka o Hamburg^[1].

W lipcu 1945 r. 7 Dywizja Pancerna przeniosła się do Berlina, gdzie wraz z żołnierzami amerykańskimi, francuskimi i sowieckimi wzięła udział w berlińskiej paradzie zwycięstwa 1945 r.^[1] Wśród odbierających paradę byli Winston Churchill, brytyjski premier, który szczególnie lubił dywizję, feldmarsz. Alan Brooke, szef Imperialnego Sztabu Generalnego i feldmarsz. Bernard Montgomery, dowódca 21 Grupy Armii^[32].

Dywizja pozostała w Niemczech jako część sił okupacyjnych, a następnie do lat 50. jako część Brytyjskiej Armii Renu^[1], utrzymywanej dla przeciwwagi Układowi Warszawskiemu. Gdy siły brytyjskie w Niemczech zostały pomniejszone, ich dywizje o wyższych numerach miały powrócić do domu. Długa i znakomita kariera 7 Dywizji Pancernej ostatecznie dobiegła końca w kwietniu 1958 r., kiedy została ona przekształcona w 5 Dywizję Pancerną. Jednak tradycje dywizji i kultowy przydomek Szczury Pustyni są kontynuowane przez 7 Brygadę Pancerną, która stanowi część 1 Dywizji Pancernej^[1].

Nazwę tę wymyślił pierwszy dowódca dywizji, gen. Percy Hobart podczas wizyty w Maaten Bagush. Spotkał się tam z Rea Leakeyem, oficerem wywiadu, który trzymał jako zwierzę domowe jerboę, czyli owego „pustynnego szczura”^[33]. Hobart zajął się tym zwierzęciem i postanowił przyjąć nazwę Szczury Pustyni jako przydomek dywizji. Naszywka naramienna z postacią szczura została zaprojektowana przez żonę jego następcy, gen. Michaela O'Moore Creagha, która wykorzystała jako „modelkę” jerboę z zoo w Kairze^[33]. Powstałe naszywki zostały wykonane ze szkarłatnej nici. Początkowo były nieoficjalne; Ministerstwo Wojny przyjęło ich wzór dopiero latem 1943 r., a następnie przeprojektowało je tak, aby zdaniem Leakeya bardziej przypominały kangura niż jerboę^[33]. Kolor naszywek został również zmieniony na czarny^[1][33].

• Richard James Boon Bosworth: Mussolini's Italy: Life Under the Fascist Dictatorship, 1915-1945. London: Penguin Books, 2007, s. 466. (ang.).
• John Buckley: British Armour in the Normandy Campaign 1944. London: Taylor& Francis, 2006. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Carlo D'Este: Decision in Normandy. London: William Collins Sons, 1983. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Patrick Delaforce: Churchill's Desert Rats: From Normandy to Berlin with the 7th Armoured Division. Sutton Publishing, 2003. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Lionel Ellis: Victory in the West: The Battle of Normandy. Naval & Military Press, 2004, seria: History of the Second World War United Kingdom Military Series. (ang.). Brak numerów stron w książce
• George Forty: Battle Zone Normandy: Villers Bocage. London: Sutton Publishing, 2004. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Ludovic Fortin: British Tanks In Normandy. Paris: Histoire & Collections, 2004. (ang.). Brak numerów stron w książce
• H. F. Joslen: Orders of Battle: Second World War, 1939–1945. Uckfield: Naval and Military Press, 2003. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Saul Kelly: The Lost Oasis: The Desert War and the Hunt for Zerzura. Westview Press, 2002. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Rea Leakey: Leakey's Luck: A Tank Commander with Nine Lives. Sutton Publishing Ltd., 1999. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Basil H. Liddell Hart: The Tanks: The History of the Royal Tank Regiment and its Predecessors, Heavy Branch, Machine-Gun Corps, Tank Corps, and Royal Tank Corps, 1914–1945. London: Cassel, 1959. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Bob Moore, Kent Fedorowich: The British Empire and its Italian Prisoners of War, 1940–1947. London: Palgrave Macmillan, 2002, s. 230. (ang.).
• Ian Playfair: Mediterranean and Middle East Volume I: The Early Successes Against Italy (to May 1941). Naval & Military Press, 2006, seria: History of the Second World War, United Kingdom Military Series. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Ian Playfair: The Mediterranean and Middle East Volume 2: The Germans Come to the Help of Their Ally, 1941. East Sussex: Naval & Military Press, 2004, seria: History of the Second World War, United Kingdom Military Series. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Ian Playfair: The Mediterranean and Middle East Volume 4: The Destruction of the Axis Forces in Africa. Uckfield: Naval & Military Press, 2004, seria: History of the Second World War United Kingdom Military Series. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Erwin Rommel: The Rommel Papers. Basil Liddell Hart (red.). Wyd. reprint. New York: Da Capo Press, 1982. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Daniel Taylor: Villers-Bocage: Through the Lens of the German War Photographer. Old Harlow: Battle of Britain International, 1999. (ang.). Brak numerów stron w książce