Absolutyzm oświecony – odmiana absolutyzmu – forma ustroju państwa rozpowszechniona w Europie w II połowie XVIII w., w której władca uznaje niektóre zasady umowy społecznej między sobą, a społeczeństwem; przyznaje mu pewne wolności np. tolerancję religijną, jednocześnie jednak pozostając monarchą absolutnym, sprawującym władzę nad wszelkimi dziedzinami administracji państwowej. Mianuje się pierwszym sługą państwa. Z teorii tej korzystali władcy w celu umocnienia swoich rządów[1].
Jako idea wywodziła się z filozofii oświecenia i zakładała, że władza panującego pochodzi od ludu, który zrezygnował ze swoich praw politycznych na rzecz monarchy. Szczególnie przekonanie to widoczne jest w poglądach Fryderyka Wielkiego, króla Prus, który nazywał się „pierwszym sługą państwa”, a poddanym niższego stanu powtarzał: „Moje dzieci, jestem tylko waszym sługą”. Monarchia oświecona była popierana przez główny nurt filozofów oświecenia z Wolterem na czele[2].
Charakterystyczna dla absolutyzmu oświeconego była centralizacja władzy przy jednoczesnym tworzeniu różnych organów administracji. Era absolutyzmu oświeconego to złoty okres biurokracji.
Szczególnie widoczna była wówczas troska monarchy o silną pozycję międzynarodową państwa. Przeprowadzano reformy administracji, finansów, wystawiano nowoczesne armie, inwestowano w rozwój nauki.
Absolutyzm oświecony najpełniej rozwinął się w Prusach (Fryderyk II Wielki), Austrii (Maria Teresa i Józef II), w państwach skandynawskich (Gustaw III). Miał duży wpływ na monarchię w Hiszpanii (Karol III Burbon, Zenón de Somodevilla y Bengoechea, markiz Ensenada, Pedro de Aranda, José Moñino, hrabia Floridablanca) i Portugalii (markiz de Pombal). W Rosji część idei absolutyzmu oświeconego przyjęła Katarzyna II Wielka[3].
Pojęcia absolutyzm oświecony zaczęto używać dopiero w XIX wieku - zostało ono ukute w 1847 roku przez Wilhelma Roschera[4]. Semantycznie zbliżone określenie legalny despota zastosował w XVIII wieku jako pierwszy Pierre-Paul Lemercier de La Rivière[5].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ K. Stępień, Absolutyzm, [w:] Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 1, Lublin 2000, s. 48.
- ↑ Absolutyzm oświecony, [w:] Epoki literackie. Oświecenie, t. 5, Warszawa 2008, s. 5.
- ↑ Jan Baszkiewicz, Francja nowożytna. Szkice z historii wieków XVII-XX. Wydawnictwo Poznańskie Poznań 2002, s. 40.
- ↑ H. M. Scott, Introduction: The Problem of Enlightened Absolutism, in: Enlightened Absolutism: Reform and Reformers in Later Eighteenth-Century Europe, H. M. Scott (ed.), Palgrave Macmillan, 1990, s. 5-6. ISBN 978-0-333-71704-2
- ↑ Absolutyzm. eszkola.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-31)]..
