| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor nauk medycznych | |
| Specjalność: anatomia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
Adam Bruno Wikszemski (ur. 6 października?/18 października 1847 w Nieświeżu, zm. 10 lutego 1890 w Berlinie) – polski lekarz, anatom, pionier zapisu fonograficznego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Franciszka (zm. 1883 w Dorpacie) i bratankiem Stanisława (1807–1875), wileńskich lekarzy. Szlachecka rodzina Wikszemskich pieczętowała się herbem Jelita. Dziadek Adama, Gabriel, miał majątek w Baranówce w powiecie żytomierskim[1]. Adam Wikszemski ukończył gimnazjum w Witebsku w 1865 (według innych źródeł w Wilnie[2][3]) i rozpoczął studia na Uniwersytecie w Dorpacie, najpierw na wydziale chemicznym, potem na wydziale medycznym. Podczas studiów należał do Konwentu Polonia[4]. Dyplom doktora nauk medycznych otrzymał w 1875 na podstawie dysertacji o właściwościach szaleju[5]. Następnie został nadetatowym prosektorem Instytutu Anatomicznego i asystentem Ludwiga Stiedy. Prosektorem był od 1887 do 1889. Po odejściu Stiedy z Dorpatu do Królewca wykładał anatomię do czasu objęcia katedry przez Augusta Raubera[6]. Podczas wojny rosyjsko-tureckiej w zastępstwie Ernsta Bergmanna prowadził klinikę chirurgiczną. Równolegle prowadził własną praktykę lekarską[7]. Miał rangę radcy kolegialnego[7]. Był członkiem Dorpater Naturforscher Gesellschaft[8]. Z powodu polityki uczelni, wymuszonej przez władze carskie, nie otrzymał docentury, mimo protekcji profesora Stiedy. W swoich wspomnieniach pisał o tym Benedykt Dybowski[9]:
Co do Dorpatu samego, to prof. Bidder, Flor i Schwarz oświadczyli mi, gdym był u nich w Dorpacie, że uniwersytet nie przedstawi od siebie żadnego Polaka na docenta, ustabilizowanego w uniwersytecie, gdyż nadeszło poufne zawiadomienie z ministerium, że żadne takie przedstawienie nie będzie zatwierdzone. Tak np. prof. Stieda przedstawił był swego asystenta dr Wikszemskiego na prosektora stabilizowanego i docenta anatomii, lecz wydział medycyny nie uwzględnił tego przedstawienia, nie chcąc iść wbrew życzeniom ministerium oświaty.
Wikszemski 6 listopada 1889 opatentował w berlińskim urzędzie patentowym wynalazek „urządzenia do fonograficznej rejestracji drgań dźwiękowych”. Urządzenie składało się z walca pozostającego w ruchu obrotowym, nawijającego papier światłoczuły, i systemu zwierciadeł, odbijających promienie świetlne na powierzchnię obudowy, w której zamknięty jest walec. Jedno z lusterek połączone było z membraną, drgającą pod wpływem fal dźwiękowych, co można było zarejestrować na papierze światłoczułym w formie wykresu. Wynalazek został uznany za pionierski w pracy Parfientiewa[10], poświęcono mu też artykuł w Przeglądzie Fonograficznym[11]. Według autorów tych prac urządzenie zaprojektowane przez Wikszemskiego umożliwiało jednostronny poprzeczny zapis dźwiękowy, do którego odczytu niezbędny był już jednak wynalazek fotokomórki[11].
O „bladym, chorowitym” polskim docencie Wikszemskim w swoich wspomnieniach pisał Mykoła Wasylenko[12]. 21 listopada 1889 Wikszemski złożył rezygnację, pisząc, że choruje na zapalenie miedniczek nerkowych i wymaga operacji[13]. Zmarł trzy miesiące później w Berlinie, dokąd wyjechał na leczenie. Pogrzeb zorganizował profesor Bergmann[14]. O śmierci powiadomiły petersburski Kraj[15] i prasa medyczna: Gazeta Lekarska[16], Medycyna[17] oraz Przegląd Lekarski[18].
Prace
[edytuj | edytuj kod]- Beiträge zur Kenntniss der giftigen Wirkung des Wasserschierlings. Dorpat: C. Mattiesen, 1875, s. 1–58.
- Eine Modification der von Pansch empfohlenen kalten Injection mit Kleistermasse. „Archiv für Anatomie und Entwickelungsgeschichte”. 6, s. 232–234, 1880.
- Verfahren zur Herstellung der Phonogrammen. Erben des verstorbenen Dr. A. Wikszemski in Dorpat, Rusland. Nr. 53641 vom 6. November 1889. Kl. 42. „Zeitschrift für Instrumentenkunde”. 11 (1), s. 110, 1891.
- Verfahren zur Wiedergabe von Lauten oder Tönen mittels bandförmiger Phonogramme. Erben des Dr. A. Wikszemski in Dorpat. Nr. 53944 vom 6. November 1889. Kl. 42. „Zeitschrift für Instrumentenkunde”. 11 (1), s. 110, 1891.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Piotr Szarejko: Słownik lekarzy polskich XIX wieku Tom 3. Wydawnictwo Naukowe Semper, 1995, s. 392. ISBN 83-85810-82-X.
- ↑ Kośmiński SL. Słownik lekarzów polskich obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy polaków oraz cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do chwili obecnej. 1883 s. 546
- ↑ Выпускники Виленской 1-й гимназии за 1837-1903 гг.. [dostęp 2009-12-28].
- ↑ Konwent Polonia - lista członków 1828 - 1939. [dostęp 2012-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-14)].
- ↑ Arnold Hasselblatt, Gustav Otto: Album academicum der Kaiserlichen Universität Dorpat. Dorpat: 1889, s. 587.
- ↑ M. Toomsalu. August Rauber′s Tartu Period and Creation of the Professorship of Anthropology at the University of Tartu. Papers on Anthropology 18, ss. 372–381, 2009
- ↑ a b Isidorius Brennsohn: Die Aerzte Livlands von den ältesten Zeiten bis zur Gegenwart. Ein biographisches Lexikon nebst einer historischen Einleitung über das Medizinalwesen Livlands. Mitau 1905 s. 428
- ↑ Mitglieder der Dorpater Naturforscher Gesellschaft. Sitzungberichte der Naturforscher-Gesellschaft bei der Universitaet Dorpat 9, s. 195 (1892)
- ↑ Dybowski B. O Syberyi i Kamczatce: Cz. 1, Podróż z Warszawy na Kamczatkę. Kraków: Gebethner i Wolff, 1912 s. 33
- ↑ А. Н. Какнерович, А. И. Парфентьев, А. А. Хрущев, П. Г. Тажер: Звукотехника кинематографии. Москва: Госкиноиздать, 1950 ss. 7-8
- ↑ a b Ziemacki W. Adam Wikszemski – polski pionier fonografii. „Biuletyn fonograficzny”. 1, s. 81-83, 1953.
- ↑ Микола Прокопович Василенко: Вибрані твори: у трьох томах. Юридична думка, 2008 s. 145
- ↑ Maie Toomsalu, Professors of the Old Anatomical Theatre of University of Tartu, Tartu, 2006, s. 92, ISBN 9985-4-0495-5, OCLC 180086172.
- ↑ Edward Heinrich: Luźne kartki ze wspomnień uniwersyteckich. Warszawa: E. Wende, 1917
- ↑ Nekrologja. „Kraj”. 9 (7), s. 16, 16 II (28 II) 1890.
- ↑ Wiadomości bieżące. „Gazeta Lekarska”. 10 (14), s. 287, 5 IV (24 III) 1890.
- ↑ Zmarli. „Medycyna”. 18 (14), s. 224, 24 III (5 IV) 1890.
- ↑ Zmarli. „Przegląd Lekarski”. 29 (11), s. 150, 15 III 1890.
