| Adam Podebrański | |
| Rodzina |
Podebrańscy |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Jan Podebrański |
| Matka |
Zofia z Dębowskich |
Adam Gieryk (właściwie Adam Podebrański, ur. 1741 w Supraślu, zm. 1809 w Krakowie) – polski rytownik, giser i alchemik.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Jana Podebrańskiego herbu Jastrzębiec i Zofii z Dębowskich, znany bardziej pod przydomkiem „Gieryk”[1].
Początkowo sztycharz, odlewnik czcionek i drukarz – działał m.in. w Kaliszu[2], Warszawie (1772-1783) i Krakowie (od 1784). W latach 1772 ok. 1777 był właścicielem założonej przez siebie odlewni czcionek[3]. Od 1778 kierownik drukarni Korpusu Kadetów, pracował też w Drukarni Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie. Rytował (w późniejszym czasie sztychował), ilustracje do książek, np. do wydanego w 1786 roku dzieła Franciszka Ryszkowskiego o anatomii. Wykonywał również portrety, między innymi Stanisława Augusta Poniatowskiego[2]. Wymieniony jako współtwórca dzieła O Elektryczności Uważaney W Ciałach Ziemskich i Atmosferze ogłoszonego przez Franciszka Scheidta i wydanego przez Drukarnię Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie w roku 1786[4]. Znalazły się w nim trzy rytowane przez niego tablice[1]. Wykonywał też miedzioryty rycin na cele użytkowe: znaki aptek, dyplomy i wizerunki świętych sprzedawane podczas odpustów[5].
Adama Gieryka nazywano "ostatnim alchemikiem Krakowa". Włodzimierz Hubicki pisał o nim:
Chudy, wysoki, mrukliwy i stale zasępiony. Człowiek, który wszystko umiał: czy to naprawić zepsuty przyrząd fizyczny, czy odlać zgrabną figurkę z metalu, czy też zlepić jakiś rozbity przedmiot szklany lub porcelanowy. [...] nieraz błądził z różdżką po podkrakowskich łąkach i wzgórzach Krzemionek, a zabobonni krakowianie twierdzili, że tak jak Twardowski brata się z diabłem. Czasami ten dziwny człowiek przez całe tygodnie nie wychodził z domu zatopiony w grubych foliałach alchemicznych. Próżne zapewne były przekonywania Scheidta o stracie czasu i pieniędzy. Ostatni alchemik Krakowa święcie wierzył w swe księgi oraz w to, że kiedyś uzyska Kamień Mądrości[6].
Na polecenie króla Stanisława Augusta, Podebrański szukał z pomocą leszczynowej różdżki kruszców w okolicach Krzemionek. Brał także udział w poszukiwaniach soli prowadzonych przez Jana Filipa Carosiego[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Roman Bugaj. Hermetyzm w Polsce doby stanisławowskiej. „Analecta”. R. 2, z. 2 (4), s. 210-212, 1993.
- ↑ a b Adam Gieryk: CERL Thesaurus. [dostęp 2016-07-26].
- ↑ Prószyńska Z., 1975: Gieryk Adam. W: Maurin-Białostocka J. i in.: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, tom II. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, strona 330
- ↑ Franciszek Scheid: O Elektryczności Uważaney W Ciałach Ziemskich i Atmosferze / Przez Franciszka Scheidta [....]. Kraków: Drukarnia Szkoły Głównej Koronnej, 1786, s. 226.
- ↑ Prószyńska 1975, str. 330, 331
- ↑ Włodzimierz Hubicki: Z dziejów chemii i alchemii. Warszawa: 1991, s. 305-306.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Dobrzycki: Adam Gieryk Podebrański : sztychator, typograf i bibliopola J. Kr. Mości, ostatni alchemik Krakowa. Kraków: 1939.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Adam Gieryk Podebrański, Św. Feliks (miedzioryt, przed 1809) w zbiorach Biblioteki Narodowej [1]
- Adam Gieryk Podebrański, Stanislaus Augustus D. G. Rex Poloniae M. D. Lith. Natus d. 17 Jan 1731[!]. Elect. d. 7 Sept. Coron. d. 25 Nov. 1764 Warsov. (miedzioryt, 1773) [2]
