Adam Solski

Adam Solski-Solecki

major piechoty
Data i miejsce urodzenia	4 stycznia 1895 Milatycze, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	9 kwietnia 1940 Katyń, RFSRR
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier, Wojsko Polskie
Formacja	Legion Wschodni, Legiony Polskie, Polski Korpus Posiłkowy
Jednostki	30 Pułk Piechoty Austro-Węgier, 6 Pułk Piechoty, 5 Pułk Piechoty Legionów, Grupa Poleska, XVII Brygada Piechoty, 9 Dywizja Piechoty, 35 Pułk Piechoty, MSWoj., 57 Pułk Piechoty
Stanowiska	instruktor, dowódca plutonu, dowódca kompanii, referent, oficer informacyjny, dowódca batalionu, kwatermistrz
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-ukraińska (bitwa o Lwów), wojna polsko-bolszewicka (wyprawa kijowska), II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Adam Teofil Solski vel Solecki^[a] (ur. 4 stycznia 1895 w Milatyczach, zm. 9 kwietnia 1940 w Katyniu) – major piechoty Wojska Polskiego, uczestnik czterech wojen, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodził się w rodzinie Mariana i Marii z Wantałowiczów. Miał rodzeństwo: Kazimierza, Stefę, Tadeusza oraz dwoje innych z pierwszego małżeństwa ojca^[1].

Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. Wstąpił do ruchu skautowego. Od lutego 1913 był członkiem Stałych Drużyn Sokolich we Lwowie^[2]. Studiował w szkole Podchorążych w Bolechowie, a następnie w Wyższej Szkole Oficerskiej. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionu Wschodniego. Po jego rozwiązaniu został wcielony do c. i k. armii^[2].

W październiku 1914 i służył w 30 pułku piechoty Austro-Węgier, w tym od stycznia 1915 na froncie wschodnim, a od września 1915 na froncie włoskim, gdzie 18 listopada 1915 odniósł rany w walkach pod Monte Sabotino. Po rekonwalescencji ponownie służył w 30 pułku, z którego został dezerterem^[1] w grudniu 1916. Wówczas wstąpił do Legionów Polskich używając tożsamości Solecki. Pracował w służbie werbunkowej, od 1 stycznia 1917 jako komendant posterunków werbunkowych na Ziemi Lubelskiej. W połowie 1917 był żołnierzem w szeregach 6 pułku piechoty w składzie III Brygady. Odbył kurs wyszkolenia nr 4 w Zambrowie^[2].

Po kryzysie przysięgowym był żołnierzem oddziału uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego na stanowisku instruktora w zakresie broni maszynowej. Kształcił się w Szkole Chorążych w Bolechowie. Został awansowany na sierżanta w lutym 1918. Po przejściu przez linię frontu bitwie pod Rarańczą w połowie 1918 został zatrzymany i był internowany w Huszt^[2]. Odzyskał wolność w maju 1918, po czym od czerwca 1918 ponownie przymusowo służył w armii austriackiej, działał na froncie włoskim jako sierżant 4 Batalionu Strzelców Polowych. Od końca sierpnia 1918 urlopowany celem kontynuowania edukacji po złożeniu wniosku^[1]. Do zakończenia wojny przebywał we Lwowie.

U kresu wojny i po wybuchu walk o Lwów w listopadzie 1918 początkowo znajdował na obszarze zajętym przez Ukraińców. 22 listopada 1918 wstąpił do 5 pułku piechoty Legionów i zweryfikowany jako podchorąży służył w kompanii karabinów maszynowych. Wkrótce został przydzielony do oddziału rtm. Romana Abrahama^[2], w którym był dowódcą plutonu i instruktorem na kursie broni maszynowej.

Później brał udział w bojach na terenie Galicji Wschodniej podczas trwającej wojny polsko-ukraińskiej. Mianowany na stanowisko dowódcy kompanii karabinów maszynowych. Odniósł ciężkie rany 11 marca 1919 w walkach pod Gródkiem Jagiellońskim^[2]. Został awansowany na podporucznika piechoty; wstępnie 21 stycznia 1919, formalnie na podstawie dekretu z 5 czerwca 1919. Następnie 15 lipca 1919 został skierowany do służby kwatermistrzostwa Armii gen. J. Hallera, w której objął funkcję zastępcy referenta uzbrojenia. 30 lipca 1919 został referentem w Dowództwie Frontu Mazowieckiego. Od 12 września 1919 był szefem Oddziału I Sztabu w dowództwie Grupy Operacyjnej gen. Stanisława Pruszyńskiego, która na zajmowała obszary polskie na Pomorzu^[2]. Wiosną 1920 był oficerem dowództwa Armii Rezerwowej.

Od połowy kwietnia 1920 był oficerem informacyjnym w sztabie Grupy płk. Józefa Rybaka. W tej funkcji brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920, w tym w wyprawie kijowskiej^[2]. W analogicznej funkcji oficera informacyjnego służył następnie od 5 lipca 1920 w Grupie Poleskiej gen. Władysława Sikorskiego, od 25 lipca 1920 w dowództwie XVII Brygady Piechoty, później w sztabie 9 Dywizji Piechoty. W tej dywizji służył następnie w oddziale operacyjnym, adiutanturze, od 2 września 1920 jako referent personalny i zastępca szefa adiutantury, po czym mianowany szefem adiutantury dywizji. Został awansowany do stopnia porucznika piechoty 21 grudnia 1920 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[3].

W okresie pokoju w latach II Rzeczypospolitej pozostawał oficerem 9 Dywizji Piechoty, sprawując stanowiska adiutanta, od 1 sierpnia 1923 był pełniącym obowiązki III oficera sztabu. W 1923 był II oficerem sztabu 9 Dywizji^[4]. Został przydzielony do 35 pułku piechoty (początkowo w garnizonie Łuków, później Brześć): w 1923 jako oficer nadetatowy^[5], od 1 maja 1924 jako etatowy oficer tej jednostki^[6]. W międzyczasie został awansowany do stopnia kapitana piechoty ze starszeństwem z 1 lipca 1923^[7][8].

W 1928, jako oficer 35 pp, pracował w Biurze Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych^[9][2]. Został awansowany do stopnia majora piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932^[10]. Na przełomie lat 20./30. pozostawał oficerem 32 pułku piechoty^[11], w którym pełnił stanowisko dowódcy III batalionu od 23 marca 1932 do 11 kwietnia 1938. Wówczas został przeniesiony do 57 pułku piechoty w garnizonie Poznań, w którym objął funkcję II zastępcy dowódcy jako kwatermistrz. W 1939 mianowany dowódcą ośrodka uzupełnień 57 pp.

Wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym w 1939 został zmobilizowany w Ośrodku Zapasowym 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty. Po wybuchu II wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca batalionu marszowego^[1] ewakuował się w stronę Warszawy, następnie w stronę Chełma. Po dalszym marszu w okolicach Krasnobrodu wraz z pozostałością Ośrodka przyłączył się do 39 Dywizji Piechoty, a po wydaniu kapitulacji tej jednostki z 27 września 1939 samodzielnie usiłował przedrzeć się na Węgry.

Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, został wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną nieopodal Korchowa pod Tarnogrodem 28 września 1939^[12]. Został osadzony w obozie jenieckim w Putywlu, a następnie w Kozielsku, gdzie był komendantem jednego z bloków^[13].

 Osobny artykuł: Zbrodnia katyńska.

Na wiosnę 1940 został zabrany do Katynia i zamordowany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 490^[15] (przy zwłokach zostały odnalezione dwa notatniki, karta szczepień, dwa medaliki, rachunek, skierowanie do lekarza^[16]). Figuruje na liście wywózkowej LW 015/2 z 5.4.1940 r., poz. 41.

Podczas pobytu w obozie jenieckim prowadził dziennik, który został odnaleziony po jego ekshumacji w 1943 i opublikowany przez Józefa Mackiewicza, a następnie w wielu źródłach historycznych poświęconych zbrodni katyńskiej. Jego pamiętnik został uznany za jeden z dokładniejszych i prowadzony do ostatnich chwil przed egzekucją^[17][18]. Z jego zapisów wiadomo, że Adam Solski przebywał w obozie w Kozielsku wraz ze swoim bratem, kapitanem artylerii Kazimierzem Solskim, który również był tam osadzony i zamordowany 17 kwietnia 1940^[19] (Adam wspomniał w swoim dzienniku o spotkaniu z bratem Kazimierzem na terenie kozielskiego obozu w dniu 5 listopada 1939^[20]). Zakończenie dziennika Adama Solskiego, prowadzonego do dnia śmierci, jest datowane na 9 kwietnia 1940 i brzmi:

Po wojnie treść jego pamiętników była odczytywana w audycjach Radia Wolna Europa^[21].

Rodzinie zamordowanego dziennik został udostępniony dopiero w 1989 roku dzięki Zbigniewowi Brzezińskiemu^{[potrzebny przypis]}.

W 1926 Adam Solski zawarł związek małżeński z Anną Leontynę Trojanowską, zwaną Danką (1906–1970)^[22], z którą miał córkę Ewę (zm. 2010^[23]). Jego bratankiem był Leszek Solski (syn Kazimierza), który zginął 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154 w Smoleńsku^[24], udając się wraz z polską delegacją na uroczystości 70. rocznicy zbrodni katyńskiej.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 3003 (1921)^[25]
• Krzyż Walecznych (1920)
• Srebrny Krzyż Zasługi (3 sierpnia 1928)^[26]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[27]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[27]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[28]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[27]
• Państwowa Odznaka Sportowa^[27]
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych^[27]

Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 439/MON z dnia 5 października 2007 awansował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika^[29]. Nominacja została ogłoszona 9 listopada 2007 w Warszawie w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[30].

Dziennik Solskiego wykorzystał Andrzej Wajda w filmie Katyń z 2007 roku. Pod koniec filmu dziennik jest pokazany i odczytane zostają fragmenty z niego, w tym ostatnie zdania.^[31].

W 2009 roku w Kątach k. Otwocka odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą majorowi Adamowi Solskiemu i posadzono upamiętniający go Dąb Pamięci^[32].

Adamowi Solskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010)^[33].

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Solski Adam Teofil. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.20-1452 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-25].
• Józef Mackiewicz, Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary, tom I, Warszawa 1997, s. 93–94. ISBN 83-86482-32-X.
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 584. [dostęp 2014-07-23].
• Adam Solski. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 lipca 2014)].
• Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Adam Solski. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2015-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-07)].
• Biografia majora Adama Solskiego na stronach Centralnego Archiwum Wojskowego. caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-26)]. caw.wp.mil.pl [wersja archiwalna, dostęp 2016-02-22]