Agenda Gdańska, zwana także Wielką Agendą Gdańską, właściwie: Agenda albo forma porządku usługi świętej w zborach ewangelickich Koronnych i Wielkiego Księstwa Litewskiego – wydany drukiem porządek nabożeństw i innych posług religijnych obowiązujących w trzech Kościołach reformowanych w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Jednolita forma obrzędowa została przyjęta przez przedstawicieli Jednoty Małopolskiej, Jednoty Litewskiej oraz Jednoty Braci Czeskich najpierw na Konwokacji w Orlej w 1633 r., a następnie po wprowadzeniu drobnych poprawek już ostatecznie na synodzie we Włodawie w 1634 roku. Została ona wydrukowana w Gdańsku w 1637 roku nakładem kalwińskiego drukarza Andrzeja Hunefelda[1]. Głównym autorem jednolitego porządku był Tomasz Węgierski, superintendent Jednoty Małopolskiej[2]. Obowiązywała tylko polsko języczne zbory – niemiecko języczne miały posługiwać się liturgią parafii w Lesznie.[3]
Choć kalwiniści z Wielkiego Księstwa Litewskiego początkowo zgodzili się na Wielką Agendę, w 1638 r. niespodziewanie zażądali jej gwałtownej rewizji, w szczególności gdy chodziło o liturgię Wieczerzy Pańskiej i rozwodową. Ostatecznie pozostałe dwa kościoły zgodziły się na drobną rewizję liturgii komunijnej tylko dla Wielkiego Księstwa Litewskiego, które ukazało się w 1644 r. jako Akta Usługi. Reszta Wielkiej Agendy pozostała w mocy dla wszystkich trzech kościołów.[4] W 1742 r. w Królewcu wydano kompilację Aktu Usługi z uzupełnieniami Wielkiej Agendy Gdańskiej na potrzeby duchownych - była to tzw. Mała Agenda, którą na Litwie stosowano do 1939 r.[5]
Według Prawa Wewnętrznego Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP siedemnastowieczna Agenda stanowi dla Kościoła "wzór formy nabożeństwa i innych posług religijnych"[6], choć żadna z parafii nie stosuje jej regularnie do niedzielnych nabożeństw.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kazimierz Bem, Calvinism in the Polish Lithuanian Commonwealth 1548–1648, BRILL, 11 maja 2020, s. 82, DOI: 10.1163/9789004424821, ISBN 978-90-04-42482-1 [dostęp 2021-02-10].
- ↑ Kazimierz Bem, Calvinism in the Polish Lithuanian Commonwealth 1548–1648, BRILL, 11 maja 2020, s. 80, DOI: 10.1163/9789004424821, ISBN 978-90-04-42482-1 [dostęp 2021-02-10].
- ↑ Ibid., s. 84.
- ↑ Ibid., s. 82-84.
- ↑ D. Petkunas, Holy Communion Rites in the Polish and Lithuanian Reformed Agendas of the 16th and early 17th century, s. 232-234.
- ↑ Prawo kościelne [online], reformowani.pl [dostęp 2021-02-10].
