| II wojna światowa | |||
| Czas |
wiosna-lato 1944 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
nasilenie działalności niemieckiej policji bezpieczeństwa | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
Akcja Kośba (akcja zastrzeżona Kośba) – kryptonim operacji prowadzonych wiosną i latem 1944 na terenie okupowanej Polski przez oddziały Armii Krajowej. Akcja wymierzona była w niemieckich funkcjonariuszy oraz ich polskich kolaborantów, miała za zadanie eliminację oraz zastraszenie najbardziej niebezpiecznych dla podziemia nazistów oraz ich pomocników[1][2][3][4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa akcji wzięła się z gwarowego określenia kośba oznaczającej „wykaszanie kosą traw lub zboża”[5] co mogło być nawiązaniem do symbolicznej postaci uosobionej śmierci wyposażonej w kosę – „ponurego żniwiarza”. Akcja zapoczątkowana została 27 kwietnia 1944 roku przez rozkaz 735/Kdw Komendy Głównej Armii Krajowej w odpowiedzi na nasilenie działalności niemieckiej policji bezpieczeństwa. Rozkaz nakazywał komendantom poszczególnych Okręgów AK wytypowanie we własnym zakresie najbardziej niebezpiecznych agentów i konfidentów oraz ich eliminację. Na podstawie pracy wywiadowczej wytypowano cele i przygotowano ich listy. Akcję zaplanowano na 10–13 maja 1944 roku, jednak w związku z niewystarczającymi wynikami przedłużono ją włączając do walki bieżącej. Wyroki osób umieszczonych na listach akcji Kośba przeprowadzano do końca 1944 roku, np. w czasie powstania warszawskiego wykonano 35 wyroków skazanych w ramach tej akcji[6].
Przebieg
[edytuj | edytuj kod]Komenda Główna przeznaczyła akcję do realizacji dowództwu Kierownictwa Dywersji, które w samym tylko okręgu warszawskim wyznaczyło do akcji 76 patroli likwidacyjnych[7]. Nominalnym celem akcji było zadanie jak największych strat Niemcom, zdemoralizowanie i sterroryzowanie ich oraz neutralizacja i likwidacja konfidentów[8] jednak w niektórych okręgach AK akcja przerodziła się w zmasowane ataki na lokalne siły niemieckie. Sytuacja taka miała miejsce szczególnie na prowincji, gdzie atakowano w jej ramach również patrole niemieckie dokonujące np. rekwizycji kontyngentów[8]. Nie wszystkie wyroki wykonywane na Niemcach oraz kolaborantach niemieckich miały charakter egzekucji. W lżejszych przypadkach kolaboracji wymierzane kary przybierały proporcjonalnie lżejszy wymiar i miały one charakter infamii oraz stygmatyzacji. Powszechnie stosowano chłostę, a Polki utrzymujące stosunki seksualne z wojskami okupacyjnymi strzyżono na łyso i piętnowano na czołach literami N. f. D. czyli „Nur für Deutsche” (pol. Tylko dla Niemców)[8]. Akcja przybrała dużą skalę. Na podstawie list opracowanych przez akowski wywiad przeprowadzano zamachy na terenie całej okupowanej Polski głównie Generalnego Gubernatorstwa.
Przykładowe zamachy:
- Okręg warszawski – Warszawa 25 maja 1944 roku likwidacja Zygmunta Ipohorskiego-Lenkiewicza (poz. 360 na liście osób do eliminacji) oraz 8 czerwca Hansa Henninga (poz. 373)[7].
- Rzeszów – 25 maja 1944 roku regionalny oddział AK przeprowadził udany zamach na dwóch gestapowców: SS-Oberscharffuhrera Friedricha Pottebauma oraz Johana Flaschke. Pottebaum był szefem referatu politycznego rzeszowskiego Gestapo, a Flaschke, jego tłumaczem, kolaborantem pochodzącym ze Śląska[9].
- Okręg łowicki – w kwietniu i maju 1944 roku w Okręgu Łowicz zastrzelono 8 konfidentów Sicherheitspolizei niemieckiej policji bezpieczeństwa.
- Obwód Mińsk Mazowiecki AK – zlikwidowano volksdeutscha Adama Gleitza, a także komendanta policji granatowej na Mińsk Mazowiecki w stopniu porucznika oraz 10 Polaków współpracujących z Niemcami.
- Obwód Ostrów Mazowiecka – w obwodzie zlikwidowano za współpracę z Niemcami 20 Polaków.
- Obwód Siedlce – w obwodzie zastrzelono dwóch volksdeutschów – 24 maja 1944 roku – naczelnika poczty Romana Wieckiego oraz Józefa Kubika, a także 13 Polaków współpracujących z różnymi rodzajami niemieckich służb: Józefa Szumskiego – urzędnika Kripo w Siedlcach, Sylwestra Michalskiego – pracownika Arbeitsamtu, Feliksa Mateję – pracownika starostwa i innych.
- Obwód Sokołów Podlaski – zlikwidowano 10 zdrajców i kolaborantów.
- Obwód Węgrów – w obwodzie zlikwidowano Ukraińca Stefana Andrzeja Ruckija oraz 11 konfidentów oraz zdrajców.
- Obwód Miechów – w czasie akcji przeprowadzonej w obwodzie w dniach od 25 do 30 maja 1944 roku zabito kilkudziesięciu Niemców oraz kolaborantów oraz ostrzyżono i napiętnowano kobiety utrzymujące stosunki z wojskami okupacyjnymi[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00717-4.
- Wojciech Königsberg: AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej. Kraków: Znak, 2017. ISBN 978-83-240-4232-6.
- Henryk Witkowski: Kedyw okręgu warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943-1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1984. ISBN 83-202-0217-5.
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Obszar Warszawski Armii Krajowej: studium wojskowe. Lublin: Redakcja Wydawn. Katolickiego Uniwersytetu Lubielskiego, 1992. ISBN 978-83-228-0136-9.
- Michał Jerzy Kryczko: Rzeszowska kośba 25 maja 1944: likwidacja gestapowców Friedricha Pottebauma i Johanna Flaschki. Wydaw. Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2004. ISBN 978-83-915967-4-6.
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski: Inspektorat AK "Maria" w walce. Z dziejów Inspektoratu Rejonowego "Miś", "Michał", "Maria", ZWZ ziemi miechowskiej, olkuskiej i pińczowskiej. t. II cz. 2. Elbląg: Nakład własny, 2007, s. 323-325. ISBN 83-903320-0-0.
- Jerzy Śląski: Polska walcząca. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1428-8.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]"Akcja Kośba", Polska Podziemna, Kierownictwo Walki Podziemnej, "Czyn", 720 ISSN 2082-7431.
