| |
 pułkownik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
7 lipca 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 czerwca 1942 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1941 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
50 Pułk Piechoty |
| Stanowiska |
z-ca dowódcy pułku |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
    
| |
.png){kind=small}
Aleksander Józef Stawarz, ps. „Leśnik”, „Baca” (ur. 7 lipca[1][2] 1896 w Krakowie, zm. 15 czerwca 1942 w KL Auschwitz) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Mikołaja i Eleonory z Gruców, młodszym bratem Stanisława, ofiary zbrodni katyńskiej.
Od sierpnia 1914 w szeregach Legionów Polskich[1] walczył podczas I wojny światowej. Był żołnierzem w stopniu kaprala, a następnie plutonowego 5. a później 7. kompanii[1] 2 pułku piechoty. W 1915 ukończył Szkołę Podchorążych[1]. 1 maja 1916 awansował na chorążego[3].
Wiosną 1919 w Legionowie został organizatorem i dowódcą kompanii szturmowej 2 pułku piechoty Legionów[4]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–1921 dowodzona przez niego kompania szturmowa „położyła wielkie zasługi” w walkach o Mołodeczno (4 lipca 1919 roku), w szczególności w ataku na pociąg pancerny. W nocy z 10 na 11 lipca 1919 roku przeprowadził wypad na Dubrowę (biał. Дуброва, obecnie w rejonie smolewickim), w czasie którego rozbił bolszewicki batalion, wziął około 100 jeńców i kilka karabinów maszynowych. Dowódca 2 Dywizji Piechoty Legionów, generał Bolesław Roja w rozkazie pochwalnym stwierdził: „Cześć dzielnemu porucznikowi Stawarzowi i jego świetnej kompanii szturmowej”. On sam wsławił się zdobyciem Kalinówki na Białorusi oraz walkami pod Mińskiem w przededniu zawieszenia broni[5]. W sierpniu 1920 zastępca dowódcy Grupy „Działdowo” i dowódca obrony Mławy[6].
3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 495. lokatą w korpusie oficerów piechoty[7]. W 1924 dowodził II batalionem 78 pułku piechoty. 4 lutego 1927 został przydzielony do dowództwa 4 Dywizji Piechoty w Toruniu na stanowisku rejonowego komendanta Przysposobienia Wojskowego[8]. 23 stycznia 1929 awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 i 14. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 23 sierpnia 1929 został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Kowlu[9]. 23 marca 1932 otrzymał przeniesienie do 3 pułku strzelców podhalańskich w Bielsku na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[10]. W czerwcu 1934 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 1 pułku piechoty Legionów w Wilnie[11]. W listopadzie 1935 został przeniesiony na stanowisko dowódcy 12 pułku piechoty w Wadowicach. Na pułkownika został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 i 7. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W lipcu 1939 został wyznaczony na stanowisko dowódcy pododcinka nr 2 „Nowy Sącz” w Nowym Sączu, który był zakamuflowaną nazwą 2 Brygady Górskiej Strzelców.
W kampanii wrześniowej dowodził 2 Brygadą Górską Strzelców. Po rozbiciu sztabu 2 BG 7 września w Krośnie, dołączył do III baonu 1 pułku strzelców podhalańskich. Nocą z 9 na 10 września dotarł z baonem do Dynowa, gdzie zameldował się w sztabie Grupy Operacyjnej gen. Kazimierza Łukoskiego i wraz z nim wycofał się w kierunku Lwowa. Po kapitulacji miasta (22 września) uniknął niewoli sowieckiej, osiadł w Rabce[12]. W czasie okupacji niemieckiej był członkiem Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej. Zorganizował Dywizję Podhalańską w Konspiracji, która w roku 1940, w południowej części Krakowskiego liczyła kilkuset żołnierzy.
28 stycznia 1941 został aresztowany w Rabce przez Gestapo. Przewieziony do Zakopanego był poddany śledztwu w „Palace”, siedzibie Gestapo. Osadzony następnie w więzieniu w Nowym Wiśniczu, został 5 kwietnia 1941 wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, (nr obozowy 11513)[12], gdzie działał w konspiracji obozowej. 15 czerwca 1942 wezwany do obozowego Gestapo (Politische Abteilung), rozstrzelany pod ścianą śmierci bloku 11 w związku z działalnością konspiracyjną w Rabce.
Był żonaty z Marią Janiną (ur. 23 maja 1894 w miejsowości Latowicze[13]), torturowaną przez gestapo i zmarłą 19 października 1942 w KL Auschwitz[14][1], gdzie miała numer obozowy 6856[15]. Małżonkowie nie mieli dzieci[1].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1117[1]
- Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)[16]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[1]
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[17]
- Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée) (zezwolenie Naczelnika Państwa w 1921)[18]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Polak (red.) 1993 ↓, s. 200.
- ↑ W dziennikach personalnych M.S.Wojsk. z 1924, 1928 i 1932 r. jako datę urodzenia podano 7 lipca 1896 r.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 75.
- ↑ Józef Sitko, Zarys historii..., s. 16.
- ↑ Józef Sitko, Zarys historii..., s. 20–21.
- ↑ Wojciech Zawadzki, Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 91–92.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 35.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 4 z 4 lutego 1927 roku, s. 33.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 15 z 23 sierpnia 1929 roku, s. 291. W Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 20 z 23 grudnia 1929, s. 382 ogłoszono błędnie przeniesienie majora (sic!) Aleksandra Stawarza z Dowództwa 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach do 38 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich w Przemyślu na stanowisko dowódcy batalionu. W Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 31 marca 1930 s. 125 sprostowano, że przeniesienie dotyczyło majora Stanisława Stawarza (1894–1940).
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932, s. 232.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 153.
- ↑ a b l, Aleksander Józef Stawarz [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2018-04-07] (pol.).
- ↑ Czy Latowicz?
- ↑ Straty ↓.
- ↑ Stawarz Maria [online], base.auschwitz.org [dostęp 2024-10-27].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
- ↑ Decyzja Naczelnika Państwa z 12 grudnia 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 9, s. 271)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 305, 347.
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 120, 170.
- Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 22, 617.
- Józef Sitko, Zarys historii wojennej 2-go Pułku Piechoty Legionów, Warszawa 1928.
- Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom III, Polski ruch oporu 1939–1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1988, ISBN 83-11-07038-5, s. 70.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
- Jerzy Kirszak, Stawarz Aleksander Józef [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XLII, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 2003–2004, s. 599–601 wersja elektroniczna IPSB.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-10-11].
