| Data i miejsce urodzenia |
8 marca 1869 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 września 1938 |
| Zawód, zajęcie | |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość | |
| Rodzice |
Teodor Nostitz-Jackowski, Aleksandra z d. Gutty |
| Małżeństwo |
Wacław Szyperski |
| Dzieci |
Jadwiga, Halina, Janina, Zofia |
| Krewni i powinowaci |
Henryk Nostitz-Jackowski (brat) |
Aleksandra Szyperska (ur. 8 marca 1869 w Lipinkach Szlacheckich, zm. 18 września 1938 w Katowicach) – polska działaczka narodowa, pierwsza Polka w katowickiej Radzie Miejskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się 8 marca 1869 roku w Lipinkach Szlacheckich w powiecie starogardzkim[1] (bądź w Starogardzie Gdańskim[2]). Po ukończeniu szkoły średniej była prywatną nauczycielką[2] u hrabiów Potockich[1]. 28 stycznia 1891 roku (bądź dzień później[2]) wyszła za mąż za Wacława Szyperskiego, a po ślubie osiedliła się wraz z mężem najpierw w Sosnowcu[1], a 1898 roku w Katowicach[2].
Zaangażowała się w działalność społeczną, współpracując blisko z pochodzącą z Pomorza Janiną Omańkowską[1]. Była długoletnią przewodniczącą Towarzystwa Czytelni dla Kobiet[3] powstałej formalnie 13 listopada 1903 roku, a obok niej do zarządu weszły: Jadwiga Tucholska, Helena Jezierska, Czesława Hyllowa i Maria Pietruszkowa[1]. Towarzystwo zajmowało się ono nieodpłatnym udostępnianiem książek i czasopism, a także organizowało wycieczki i przedstawiania teatralne[4]. Od 1914 roku była członkinią Zarządu Głównego Związku Towarzystw Kobiecych w Bytomiu[3], a 1920 roku weszła w skład Zarządu Związku Towarzystw Polek[5].
5 (bądź 11[6]) stycznia 1919 roku w jej mieszkaniu przy późniejszej ulicy T. Kościuszki 16 w Katowicach odbyło się zebranie założycielskie Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[7][8]. W trakcie trzech powstań śląskich była sanitariuszką i łączniczką[3] na terenie Bogucic, Janowa i Szopienic[2], a podczas II powstania śląskiego była delegatką Polskiego Czerwonego Krzyża na okręg katowicki[5].
W wyborach komunalnych w Katowicach 9 listopada 1919 roku, zdobyła mandat radnej miasta Katowice z list Polskiej Partii Narodowej[9]. Wybory odbywały się według nowej ordynacji dającej czynne i bierne prawa wyborcze wszystkim wyborcom, a po raz pierwszy na terenie Niemiec w wyborach mogły brać udział kobiety[10]. Była ona pierwszą Polką w katowickiej Radzie Miejskiej[10], a prócz niej radną została wówczas także Niemka Terese Krupp[7]. W katowickiej Radzie Miejskiej zasiadała do 1922 roku[11].
Zmarła 18 września 1938 roku w Katowicach. Została pochowana na cmentarzu przy ulicy H. Sienkiewicza[11].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Pochodziła z rodziny ziemiańskiej Nostitz-Jackowskich. Jej ojcem był Teodor, a matką Aleksandra z domu Gutty. Miała czwórkę rodzeństwa: siostry Anielę, Celinę i Marę oraz brata Henryka, malarza-wizażystę[1].
Była żoną Wacława Szyperskiego, działacza związkowego z Wielkopolski, dyrektora katowickiego oddziału Banku Ludowego funkcjonującego przy późniejszej ulicy T. Kościuszki 16[8]. Pełnił też funkcję prezesa katowickiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[1].
Mieli cztery córki: Jadwigę, Halinę (była żoną senatora Jana Jakuba Kowalczyka), Janinę i Zofię[11].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Jej sylwetka była prezentowana na wystawie „60 na 100: Sąsiadki. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie” powstałej w 2019 roku jako projekt Regionalnego Instytutu Kultury w Katowicach przez Małgorzatę Tkacz-Janik[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Rzewiczok 2005 ↓, s. 80.
- ↑ a b c d e Snoch 2004 ↓, s. 321.
- ↑ a b c Musialik 2010 ↓, s. 124.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 73.
- ↑ a b Gabriela Morawska-Stanecka: Sylwetki kobiet, które znacząco wpłynęły na historię Śląska. gabrielamorawskastanecka.pl, 2020-07-19. [dostęp 2024-08-05]. (pol.).
- ↑ Grzegorzek 1935 ↓, s. 38.
- ↑ a b Zał. nr 1 do protokołu - wystąpienie Dyrektora Muzeum Historii Katowic, bip.katowice.eu, Katowice, 10 września 2014, s. 4-5 [dostęp 2024-08-05] (pol.).
- ↑ a b Lipońska-Sajdak i Szota 2004 ↓, s. 126.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 280-281.
- ↑ a b Rzewiczok 2006 ↓, s. 41.
- ↑ a b c Rzewiczok 2005 ↓, s. 81.
- ↑ Regionalny Instytut Kultury im. Wojciecha Korfantego: 60 na 100: Sąsiadki. Wystawa. instytutkorfantego.pl. [dostęp 2024-08-05]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-24-6 (pol.).
- Józef Grzegorzek, Pierwsze powstanie śląskie 1919 roku w zarysie, Katowice: Zakłady Graficzne B. Szczuki, 1935 [dostęp 2024-08-05] (pol.).
- Jadwiga Lipońska-Sajdak, Zofia Szota, „Gruss aus Kattowitz”. Pozdrowienia z Katowic. Album pocztówek ze zbiorów Muzeum Historii Katowic, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2004, ISBN 978-83-87727-07-9 (pol.).
- Anna Musialik, Wokół życia i spuścizny Bronisławy Szymkowiak, „Książnica Śląska”, 31, Katowice: Biblioteka Śląska, 2010, s. 121-156, ISSN 0208-5798 [dostęp 2024-08-05] (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Aleksandra Szyperska, [w:] Kronika Katowic, t. X, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2005, s. 80-83, ISBN 83-87727-27-X (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Zarys dziejów Katowic 1299–1990, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2006, ISBN 978-83-87727-42-0 (pol.).
- Bogdan Snoch, Górnośląski leksykon biograficzny, wydanie drugie, Katowice: Muzeum Śląskie, 2004, ISBN 978-83-87455-48-4 (pol.).
