Ampułki Lorenziniego, elektroreceptory ampułkowate – rodzaj elektroreceptorów służących do elektrolokacji, występujący w skórze bezszczękowców (Agnatha), ryb chrzęstnoszkieletowych (Chondrichthyes) i wielopłetwców (Polypteriformes)[1]. Powstały z przekształconych receptorów linii bocznej. Zostały odkryte i opisane przez Stefano Lorenziniego w 1678[2], nazwane jego nazwiskiem dla uhonorowania. Działanie tych narządów pozostawało tajemnicą przez blisko 300 lat, do 1962, gdy R.W. Murray odkrył ich funkcje elektrosensoryczne[3].
Są to pory (jamki) w kształcie ampułek wypełnionych galaretowatą substancją, położone na głowie ryby i na płetwach piersiowych[4], zwykle w okolicy pyska. Rozmieszczone nad dołkami węchowymi, wzdłuż żuchwy, chrząstki gnykowej i tryskawki[5]. U spodoustych występują w dużych skupiskach, po kilkadziesiąt. Na głowie drętwy naliczono 220 ujść ampułek Lorenziniego, a mustel psi ma ich aż 1600[5].
Pojedyncza ampułka złożona jest z części szczytowej, otwartej na zewnątrz ciała, z długiej szyjki (jej długość jest zależna od gatunku) oraz ampułki właściwej zanurzonej w skórze[5]. Ampułkę właściwą tworzy 8–12 kieszonek wyścielonych dwiema warstwami dużych komórek: zmysłowych i podporowych[5]. Mechanizm działania nabłonka czuciowego nie został do końca poznany[5][4]. Pory i kanały związane z elektroreceptorami wykazują znaczną zmienność geometryczną w obrębie danego organizmu i pomiędzy gatunkami[4].
Ampułki Lorenziniego umożliwiają zwierzęciu wykrywanie zmian w polach elektrycznych generowanych przez skurcze mięśni i procesy fizjologiczne jego potencjalnej ofiary. Rejestrują niewielkie fluktuacje elektryczne[4], są zdolne do wykrywania nawet bardzo słabych różnic potencjałów elektrycznych, zmian pola magnetycznego, zmian temperatury i zasolenia wody. Działają na zasadzie półprzewodnika zamieniając sygnały dochodzące z zewnątrz na impulsy przekazywane do mózgu. Pomagają rybie w lokalizowaniu zdobyczy, zagrożenia lub partnera[4].
Rekinek psi jest zdolny zarejestrować pole elektryczne o natężeniu rzędu 1 V/cm, a Raja spp. nawet 0,01 V/cm[5]. Dzięki ampułkom Lorenziniego rekiny mogą wykrywać zagrzebane w piasku płastugi[5].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ryby. Encyklopedia zwierząt, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, ISBN 978-83-01-15140-9.
- ↑ Stefano Lorenzini, Osservazioni Intorno Alle Torpedini, Firenze: Per l’Onofri, 1678 [dostęp 2025-01-09] (wł.).
- ↑ R.W. Murray, The response of the ampullae of Lorenzini of elasmobranchs to electrical stimulation, „The Journal of Experimental Biology”, 39, 1962, s. 119–128, DOI: 10.1242/jeb.39.1.119, PMID: 14477490 [dostęp 2025-01-09] (ang.).
- ↑ a b c d e Marcelo Camperi, Timothy C Tricas, Brandon R Brown, From Morphology to Neural Information: The Electric Sense of the Skate, „PLoS Computational Biology”, 3 (6), 2007, e113, DOI: 10.1371/journal.pcbi.0030113, PMID: 17571918, PMCID: PMC1892606 [dostęp 2025-01-09] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Wincenty Kilarski, Anatomia ryb, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012, ISBN 978-83-09-01080-7.
