 Antoni Durski, 1903 r. | |
| Data i miejsce urodzenia |
23 lutego 1854 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 listopada 1908 |
_-_Cmentarz_%C5%81yczakowski_(Lychakiv_Cemetery)_-_summer_2017_006.JPG)
Antoni Maciej Durski, czasem Antoni Trzaska Durski[1] (ur. 23 lutego 1854 w Zbarażu, zm. 6 listopada 1908 we Lwowie) – polski nauczyciel, naczelnik i generał sokolstwa, pionier gimnastyki, był twórcą polskiej terminologii gimnastycznej, współtwórcą programu i systemu sokolego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Antoniego Augustyny z Orthnerów Durskiej[2], brat marszałka polnego porucznika Karola Durskiego, zastępcy naczelnika Sokoła lwowskiego Jana i Władysława[3]. W 1871 zdał maturę w gimnazjum bernardyńskim we Lwowie. Studiował na Politechnice lwowskiej, jednocześnie będąc nauczycielem gimnastyki w Sokole lwowskim i Zakładzie Mag Edwarda Madejskiego[2]. W latach 1872–1873 odbył jednoroczną służbę wojskową, a od 1874 pracował jako nauczyciel gimnastyki[2]. Gdy w lutym 1875 dotychczasowy naczelnik Sokoła Franciszek Hochmann zrezygnował z funkcji i wyjechał na Węgry, zostaje 1 marca mianowany nowym naczelnikiem[2].
Podczas Wystawy Higieniczno-lekarskiej i Przyrodniczej, która odbyła się w lipcu 1888 we Lwowie był jednym z ekspertów prowadzących wykłady w dziale VIII Gimnastyka. Omawiał tam wraz z dr. Krówczyńskim. Pokazywano tam jak powinny wyglądać wzorowe boiska i sale gimnastyczne nie tylko dla towarzystw gimnastycznych, ale też szkół ludowych[4].
28 kwietnia 1900 zawarł we Lwowie związek małżeński z Marią Braunseis, córką radcy budownictwa Józefa Braunseisa[5]. Pracowała ona jako nauczycielka w szkole im. Sienkiewicza, a zmarła 29 kwietnia 1915[6]. Córka Janina[7] zmarła w 1910.
5 listopada 1900 otrzymał tytuł członka honorowego rzeszowskiego gniazda „Sokoła”.
Naczelnik "Sokoła"
[edytuj | edytuj kod]1 marca 1875 mianowany naczelnikiem lwowskiego "Sokoła"[2]. Należał do komitetu redakcyjnego "Przewodnika Gimnastycznego "Sokół" od nr 1 wydanego w 1886[8]. Od 1881u pracuje w redakcji pisma, publikując własne opracowania lub tłumaczenia z języka czeskiego, tworząc w ten sposób polską literaturę gimnastyczną[2].
Jako naczelnik "Sokoła" 1 października 1881 zawiązał na wzór czeski pierwsze grono nauczycielskie w składzie: Cetnar, Tyblewicz, Władysław Janikowski, Teofil Abl, Kazimierz Homiński, Zygmunt Łuszczyński, Piotr Maksymowicz, Florian Stachurski i Kazimierz Usiekniewicz[2]. W latach 1883–84 jest czynnym członkiem komitetu budowy sokolni lwowskiej. W grudniu 1884 udało się wprowadzić do własnego gmachu[2]. W 1886 organizuje grono nauczycielskie "Sokoła" w Krakowie. W 1892 wspólnie z gronem nauczycielskim organizuje pierwszy zlot sokolstwa polskiego we Lwowie[2]. W tym samym roku wydział nowo powstałego Związku Towarzystw Gimnastycznych w uznaniu jego pracy nadaje mu tytuł naczelnika związkowego[2].
Pogrzeb i nagrobek
[edytuj | edytuj kod]Zmarł 6 listopada 1908 i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie "kosztem "Sokoła Macierzy"[9]. Zaraz po śmierci Antoniego Durskiego uchwalono postawienie mu na grobie pomnika[9]. Powstał on ze składek członków polskich gniazd sokolich[10]. 17 sierpnia 1912 zwłoki Antoniego Durskiego zostały przeniesione do nowego murowanego grobu[11] znajdującego się niedaleko pomnika Ordona i nowej bramy Cmentarza Łyczakowskiego[12]. Pomnik autorstwa Henryka Périera został poświęcony we wrześniu 1912. Kolumnę wykonano z kamienia trembowelskiego, na szczycie sokół z brązu rozpościera skrzydła i zrywa się do lotu. Poniżej umieszczono wykonane w brązie popiersie Antoniego Durskiego w mundurze sokolim[12]. Na pomniku umieszczono napis: „Antoniemu Durskiemu, naczelnikowi związkowemu — Sokolstwo polskie"[13]. Niestety zostało ono skradzione w 1929[12].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Szkoła szermierki siecznej (Lwów, 1879)[14]
- Zarys nauki gimnastyki szkolnej i towarzyskiej. Dział pierwszy - ćwiczenia bez przyrządów, bez przyborów, bez pomocy lub oporu współćwiczących się: I. ćwiczenia wolne, II. ćwiczenia rzędowe (Lwów, 1884)[15]
- Zasady nauki gimnastyki szkolnej i towarzyskiej. Dział siódmy (Lwów, 1886)[16]
- Czesko-polski i niemiecko-polski słowniczek wyrazów gimnastycznych (Lwów, 1896)[15]
- Poręcze. praktyczne lekcye (Lwów, 1897)[15]
- Gimnastyka dziewcząt i kobiet. Ćwiczenia na przyrządach (Lwów, 1898)[15]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gabriel Szajna. Teoretycy i praktycy szermierki w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” w Galicji. Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 2015, t. XIV, nr 2, s. 35.
- ↑ a b c d e f g h i j Janikowski W. Antoni Durski krótki rys biograficzny z okazji ćwierćwiekowej rocznicy jego służby sokolej Przewodnik Gimnastyczny "Sokół" 1900 nr 3 s. 1-3
- ↑ Pogrzeb śp. Augustyny Durskiej Kurier Lwowski 1916 nr 153 z 24 marca s. 3
- ↑ Program wystawy Higieniczno-lekarskiej i przyrodniczej Kurier Lwowski 1888 nr 35 z 4 lutego s.2
- ↑ Kronika. Z życia towarzyskiego. „Kurjer Stanisławowski”. Nr 762, s. 2, 29 kwietnia 1900.
- ↑ Nekrolog Kurier Lwowski 1915 nr 119 z 18 kwietnia (1maja) s. 4
- ↑ Zmarli kurier Lwowski 1910 nr 553 z 29 listopada s.4
- ↑ Przewodnik Gimnastyczny Kurier Lwowski 1886 nr 26 z 26 stycznia s. 4
- ↑ a b Antoni Durski Kurier Lwowski 1908 nr 521 z 7 listopada s.1-2
- ↑ Pomnik naczelnika Durskiego Kurier Lwowski 1909 nr 4 z 3 stycznia s. 2
- ↑ Przeniesienie zwłok Antoniego Durskiego Kurier Lwowski 1912 nr 369 z 13 sierpnia s. 4
- ↑ a b c Nicieja S. Ogród snu i pamięci Opole 2010 s. 112 ISBN 978-83-61915-13-3
- ↑ U mogiły Durskiego Kurier Lwowski 1912 nr 449 z 30 września s. 4
- ↑ l, Antoni Durski - Szkoła szermierki siecznej. 1879 [online], www.signum-polonicum.com.pl [dostęp 2018-03-11] (pol.).
- ↑ a b c d Mikolaj Michalczyk && Tymoteusz Dzienniak, Bibliografia Estreichera [online], www.estreicher.uj.edu.pl [dostęp 2018-03-11] (pol.).
- ↑ P. Antoni Durski Kurier Lwowski 1886 nr 135 z 16 maja s. 5
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- † Antoni Durski. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. R. XXVIII. 12, s. 93–94, grudzień 1908.
- August Krasicki: Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914-1916. Warszawa, 1988, s. 493.
- Marian Wolańczyk. Durski Antoni Maciej (1854—1908). W: Polski Słownik Biograficzny. T. VI. Kraków : Polska Akademia Umiejętności, 1948, s. 11.
