Artykuł osiemnasty

Twórcy filmu „Artykuł osiemnasty”
Gatunek	film dokumentalny
Rok produkcji	2017
Data premiery	2017
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	75 min
Reżyseria	Bart Staszewski
Scenariusz	Hubert Sobecki i Sławomir Wodzyński
Muzyka	Michał Woźniak
Zdjęcia	Bart Staszewski i Inga Pawłowska
Montaż	Bart Staszewski
Produkcja	Sławomir Wodzyński i Bart Staszewski
Budżet	67 585 PLN
Strona internetowa

Artykuł osiemnasty – pełnometrażowy film dokumentalny w reżyserii Barta Staszewskiego z 2017 r., przedstawiający historię nieudanego wprowadzania w Polsce związków partnerskich oraz stan debaty publicznej w kwestii praw osób LGBT w Polsce^[1]. W filmie przedstawiono historię trzech par jednopłciowych, a także wypowiedzi aktywistek i aktywistów na rzecz praw osób LGBT oraz ekspertek i ekspertów z dziedziny prawa, humanistyki i mediów.

Tytuł filmu nawiązuje do artykułu 18 Konstytucji RP, zgodnie z którym małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej, co dla wielu przeciwników formalizacji związków jednopłciowych jest równoznaczne z brakiem możliwości jakiegokolwiek uregulowania tej kwestii.

Film powstał dzięki zbiórce pieniędzy na film dokumentalny o tematyce LGBT^[2][3]. Prace nad filmem trwały w latach 2015–2017, a w ich trakcie przeprowadzono ponad 30 wywiadów, w tym z prof. Ewą Łętowską, prof. Moniką Płatek^[4][1], prof. Marią Szyszkowską, prof. Zbigniewem Lew-Starowiczem^[5] (który w wywiadzie z twórcami filmu przeprosił za to że przed 1989 w swojej praktyce lekarskiej stosował na osobach homoseksualnych elektrowstrząsy chcąc w ten sposób „wyleczyć” osoby homoseksualne z ich homoseksualnej orientacji^[6][7][8][9]), dr Adamem Bodnarem^[4], dr hab. Jackiem Kochanowskim, dr Marcinem Górskim, Renatą Kim, Elizą Michalik, Tomaszem Raczkiem, Jackiem Dehnelem, Agnieszką Holland, Bartoszem Żurawieckim, Piotrem Pacewiczem, Agnieszką Graff, Uschi Pawlik, Anetą Dekowską, Przemysławem Szczepłockim, Aleksandrą Muzińską i Ygą Kostrzewą. W czasie pracy nad filmem udzielili wywiadu też: dr hab. Jakub Urbanik, dr Joanna Mizielińśka, Radosław Oliwa, Łukasz Pakuła, dr Krzysztof Charamsa, dr Bożena Keff oraz dr Alicja Długołęcka^[10].

Partnerami filmu zostali portal Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza^[11][12], Feminoteka^[13][12], Kampania Przeciw Homofobii^[14][12], Stowarzyszenie Lambda Warszawa^[12], Queer.pl^[12], Magazyn Replika^[12], Grupa Stonewall^[15].

Film już w trakcie produkcji budził emocje^[16][17]. Krótkie fragmenty wywiadów wrzucane do internetu przyczyniły się do promocji projektu. Fragmenty wywiadu z ówczesnym księdzem Krzysztofem Charamsą, opublikowane na początku października 2015, były komentowane w mediach zarówno polskich jak i międzynarodowych^[18][19][20]. Z kolei prof. Lew Starowicz w jednym z publikowanych fragmentów przeprosił wszystkich za „terapię” elektrowstrząsami, którą stosował w latach 80. w „leczeniu” homoseksualnych mężczyzn^[21][22][23].

Premiera filmu odbyła się 21 kwietnia 2017 r. podczas LGBT Film Festival w Warszawie^[24], a potem w kolejnych miastach w ramach festiwalu^[25].

Film był pokazywany na szeregu festiwali międzynarodowych, m.in. Wicked Queer: The Boston LGBT Film Festival (USA), Kashish Mumbai International Queer Film Festival (Indie), Serile Filmului Gay International Film Festival w Klużu-Napoce (Rumunia), Let’s CEE Film Festival w Wiedniu (Austria), Mix Copenhagen (Dania)^[26], a także na wielu pokazach w całej Polsce^{[5][15][27][28][29][30][31][32][33][34]}, w tym na Festiwalu Filmowym Watch Docs^[26].

Od 2019 r. film jest dostępny w serwisie Outfilm, specjalizującym się w filmach o tematyce LGBT (zyski z wypożyczeń przekazywane są na rzecz stowarzyszenia Miłość nie wyklucza)^[35], a od 9 czerwca 2020 został też udostępniony bezpłatnie na kanale w serwisie YouTube^[36].

W październiku 2017 członkowie Młodzieży Wszechpolskiej próbowali zakłócić projekcję filmu na Uniwersytecie Warszawskim, w Starej Bibliotece UW^[37]. Doktor Hanna Machińska, członkini Komisji Rektorskiej ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji na Uniwersytecie Warszawskim, stwierdziła, że „doszło do próby zastraszenia, ograniczenia wolności akademickiej debaty”^[37]. Reżyser Bartosz Staszewski stwierdził, że „to była próba ocenzurowania uniwersyteckiego spotkania w sposób, który nie jest znany na uniwersytetach”^[37].

W listopadzie 2017 pokaz filmu w Nowym Sączu, zorganizowany przez Fundację Równość.org.pl, zablokował prezydent miasta, Ryszard Nowak^[38][39]. Władze miejskie początkowo upozorowały w tym celu pęknięcie rury w wynajętym na cel pokazu budynku^[38]. Później przedstawiciel władz miejskich stwierdził, że „jeżeli ktoś ma ochotę na organizacje takich spotkań, może je robić w innych miejscach”^[38] oraz że „nie wyobraża sobie, aby w miejskich instytucjach odbywały się tego typu eventy”^[38]. Powołał się przy tym na fakt przyjęcia przez miasto patronatu Małgorzaty Antiocheńskiej (świętej Kościoła katolickiego i prawosławnego)^[38].

• Film Artykuł osiemnasty w serwisie YouTube. [dostęp 2020-09-21].
• Artykuł osiemnasty w bazie Filmweb
• Artykuł osiemnasty w bazie IMDb (ang.)