Aspergiloza (łac. aspergillosis) jest zakażeniem lub reakcją alergiczną wywoływaną przez grzyby z rodzaju Aspergillus (kropidlak). Postacie aspergilozy o największym znaczeniu to poważne infekcje płucne u pacjentów z obniżoną odpornością, takich jak chorzy na AIDS, leczeni chemioterapią lub antybiotykami przez dłuższy czas. W alergiach Aspergillus odgrywa mniejszą rolę.

Aspergillus występuje na całym świecie. Wzrasta w ziemi, na martwych liściach, w żywności, spichrzonym zbożu, kompoście oraz innej rozkładającej się roślinności. Można go także znaleźć w farbach, nawiewach powietrznych, a nawet w środkach odkażających. Aspergillus wywołuje trzy główne postacie choroby:

• reakcja alergiczna u ludzi chorych na astmę (alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna)
• kolonizacja i wzrost w uszkodzeniach płuc (jak w wyniku gruźlicy czy ropnia płuca), które uległy wyleczeniu z pozostawieniem jamy, w zatokach nosowych lub w jamie ucha, gdzie wytwarza postać zwaną grzybniakiem kropidlakowym (aspergilloma)
• inwazyjna infekcja systemowa z zapaleniem płuc, martwicą w jamie nosowej lub zapaleniem ucha oraz martwicą, która rozprzestrzenia się do innych części ciała poprzez krążenie (aspergillosis invasiva).

Aspergillozę najczęściej wywołuje Aspergillus fumigatus, w ostatnich latach także Aspergillus flavus, Aspergillus niger, Aspergillus glaucus i Aspergillus nidulans^[1]. Postać inwazyjna może zająć oko (powodując ślepotę), a także każdy inny narząd ciała, ale zwłaszcza serce, płuca, mózg i nerki. Trzecia postać występuje prawie wyłącznie u ludzi z obniżoną odpornością z powodu nowotworu złośliwego, AIDS, terapii immunosupresyjnej (u biorców przeszczepów), przyjmowania wysokich dawek sterydów, chemioterapii lub innych chorób, w których występuje obniżona zawartość białych krwinek.

W alergicznej aspergilozie oskrzelowo-płucnej mogą wystąpić objawy podobne, jak w astmie oskrzelowej, tj. kaszel, świsty (związane ze zwężeniami dróg oddechowych), a także gorączka, utrata wagi ciała i złe samopoczucie.

W zakażeniu inwazyjnym występują:

• gorączka
• dreszcze
• kaszel
• bóle głowy
• duszność
• ból w klatce piersiowej
• zwiększona produkcja plwociny o różowym podbarwieniu
• bóle kostne
• krwiomocz
• zmniejszona produkcja moczu
• utrata wagi ciała
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• ślepota lub niedowidzenie
• zapalenie zatok
• zapalenie wsierdzia

Do wykrycia aspergilozy stosuje się:

• testy serologiczne wykrywające przeciwciała anty-Asprgillus oraz antygeny kropidlaka
• zdjęcie rentgenowskie lub tomografię komputerową klatki piersiowej (może być obecny m.in. objaw powietrznego rąbka w kształcie półksiężyca)
• wyizolowanie i hodowlę grzyba z plwociny
• pobranie biopsji tkankowej
• badanie poziomu immunoglobulin IgE – podniesienie ich poziomu sugeruje możliwość wystąpienia aspergilozy.

Gdy grzyb nacieka oskrzela można czasami zauważyć łańcuchy konidiów w plwocinie.

Sposób leczenia aspergilozy zależy od jej postaci.

• W przypadku reakcji alergicznej stosuje się leczenie objawowe, a także odczulanie. Należy również unikać ekspozycji na Aspergilusa.
• Grzybniak kropidlakowy podlega leczeniu chirurgicznemu.
• Przy postaci inwazyjnej stosuje się terapię amfoterycyną B, itrakonazolem i worikonazolem^[2].

Rokowanie w aspergilozie zależy od jej postaci, a także od stanu odporności organizmu. Najlepsze rokowanie dotyczy postaci alergicznej, w której najczęściej dochodzi do poprawy stanu pacjenta. Postać inwazyjna jest nieraz trudna w leczeniu i może nawet doprowadzić do śmierci, jeśli nie uda się opanować choroby.

W postaci płucnej aspergilozy powikłaniem może być krwotok, natomiast w przypadku stosowania w leczeniu amfoterycyny B może dojść do uszkodzenia nerek.

Zapobieganie aspergilozie sprowadza się do unikania stanów związanych z obniżoną odpornością, takich jak AIDS czy leczenie immunosupresyjnie (w tym często kortykosterydami).