Bateria artylerii nr 39 (XXXIX)

39 (XXXIX) Bateria artylerii – polska bateria artylerii przeciwdesantowej i towarzyszącej kalibru 37 mm, ustawiona na lądowej pozycji głównej za Kuźnicą, a przed Jastarnią oraz przeznaczona w części do obrony portu wojennego w Helu, Półwyspu Helskiego. Wchodziła w skład Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej, Batalionu KOP "Hel" Rejonu Umocnionego Hel.

Z uwagi na potrzebę zabezpieczenia podejść do portów Władysławowo, Jastarnia i Helu oraz wzmocnienia artylerii nadbrzeżnej, oraz biorąc pod uwagę niedostatki finansowe, Kierownictwo Marynarki Wojennej postanowiło wykorzystać posiadane w magazynach zapasy uzbrojenia, w tym armaty kal. 37 mm Hotchkiss wz. 1885. Armaty te pochodziły z przezbrojonych oraz wycofanych z eksploatacji okrętów Flotylli Rzecznej i Floty. Zawiązki baterii sformowano pod koniec roku 1938 w ramach etatu pokojowego dywizjonu artylerii nadbrzeżnej^[1]. Formowana bateria nr 39 została podporządkowana dowódcy batalionu KOP "Hel" mjr. Janowi Wiśniewskiemu w okresie czerwca-lipca 1939 roku. Działka kal. 37 mm Hotchkiss wz. 1885 na dorabianych podstawach kołowych i cokołowych podstawach morskich pochodziły głównie z jednostek rzecznych Marynarki Wojennej^[2]. Były instalowane w schronach lub odkrytych stanowiskach polowych w ilości 6 sztuk na głównej pozycji obrony za Kuźnicą. Armaty szybkostrzelne kal. 37 mm wz. 1885 miały tu spełniać rolę artylerii towarzyszącej piechocie i artylerii przeciwpancernej. Pozostałe 4 działka kal. 37 mm Hotchkiss wz. 1885 ustawiono w rejonie Portu Wojennego w Helu, jako przeciwdesantowe przeznaczone do zwalczania lekkich jednostek nieprzyjaciela. Szef KMW wystąpił 16 maja 1939 r. do Szefa Sztabu Głównego WP o wpisanie utworzonych baterii do tabel mobilizacyjnych, lecz bezskutecznie, wobec tego mobilizacja personelu nastąpiła poza planem mobilizacyjnym „W” z nadwyżek Marynarki Wojennej. W trakcie mobilizacji alarmowej baterię zmobilizowano w grupie zielonej od 23 sierpnia w czasie 48 godzin na podstawie rozkazu Kierownictwa Marynarki Wojennej L.778/Mob./39^[3].

Po zmobilizowaniu stanów osobowych 39 bateria obsadziła główną lądową linię oporu i na półwyspie helskim na zachód od Jastarni. Bateria została podporządkowana dowódcy 11 kompanii strzeleckiej batalionu KOP "Hel" kpt. Stanisławowi Wiśniowskiemu^[4]. Nie ustalono, czy bateria prowadziła ostrzał niemieckich lekkich jednostek pływających. Część baterii na obsadzająca główna linię oporu na zachód od Jastarni w oparciu o cztery schrony bojowe nie nawiązała bezpośredniego kontaktu bojowego z niemiecką piechotą.

• RomanR. Bąkowski RomanR., WaldemarW. Nadolny WaldemarW., W cieniu sławnej siostry, czyli nie tylko baterią „cyplową” polska artyleria nadbrzeżna w 1939 roku stała, „Morze Statki i Okręty Wydanie Specjalne” (4/2014), Warszawa: Magnum X, 2014, ISSN 1426-529X .
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Rafał Witkowski: Hel na straży wybrzeża 1920-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
• Mariusz Borowiak: Polskie Flotylle Rzeczne 1918-1939. Okręty i statki pod biało-czerwoną banderą. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2019. ISBN 978-83-8178-117-6.