Bitwa pod Poljaną

II wojna światowa
Czas	14–15 maja 1945
Miejsce	Poljana
Terytorium	Jugosławia
Przyczyna	pościg jugosłowiańskich partyzantów za wycofującymi się wojskami niemieckimi i ich kolaborantami
Wynik	zwycięstwo partyzantów, kapitulacja sił Osi, likwidacja Niepodległego Państwa Chorwackiego
Strony konfliktu
III Rzesza  Chorwacja  Słoweńska Domobrana  Czarnogóra  Jugosławia  Wielka Brytania[a]
Dowódcy
n/n Kosta Nađ
Siły
30 tys. żołnierzy n/n
Straty
350 zabitych, 250 rannych, kapitulacja wszystkich sił <100 zabitych i rannych
Położenie na mapie Jugosławii miejsce bitwy
46°32′40,00″N 14°52′25,19″E/46,544444 14,873664

Bitwa pod Poljaną – ostatnia bitwa II wojny światowej stoczona na terytorium Jugosławii w dniach 14–15 maja 1945 r. Doszło do niej niedaleko Poljany, w gminie Prevalje (obecna Słowenia) i była ona zwieńczeniem serii starć pomiędzy Jugosłowiańską Armią Ludową (partyzantami), a wycofującą się na zachód kolumną wojsk Osi, liczącą ponad 30 tys. ludzi. Kolumna składała się z niemieckich jednostek Wehrmachtu, sił zbrojnych Niepodległego Państwa Chorwackiego, Czarnogórskiej Armii Narodowej (dawni Czetnicy i ocaleni z bitwy o Lijevčkie pole)^[1] oraz Słoweńskiej Domobrany, bojowników innych faszystowskich formacji kolaboracyjnych, a nawet cywilów, którzy próbowali uciec do kontrolowanej przez Brytyjczyków Austrii.

Była to ostatnia bitwa II wojny światowej w Europie, stoczona w całości po kapitulacji III Rzeszy.

Siły Zbrojne Niepodległego Państwa Chorwackiego zostały przegrupowane w listopadzie 1944 r., aby połączyć oficjalną armię, Hrvatsko domobranstvo i paramilitarne bojówki ustaszowskie w 18 dywizjach, w tym 13 dywizjach piechoty, dwóch górskich, dwóch szturmowych i jednej dywizji zastępczej, każda z własną artylerią i innymi jednostkami wsparcia. Sporadycznie tworzono nawet jednostki pancerne. Od początku 1945 r. dywizje te były przydzielane do różnych korpusów niemieckich, a do marca 1945 r. utrzymywały Front Południowy^[2].

Wiosną 1945 r. wojska niemieckie i ich sojusznicy znajdowali się w pełnym odwrocie w obliczu ofensywy armii jugosłowiańskiej. Na początku kwietnia jugosłowiańska 3 Armia, pod dowództwem Kosta Nađja przeszła przez region Podrawie, osiągając pozycję na północ od Zagrzebia i przekroczyła starą granicę austriacko-jugosłowiańską w sektorze Dravogradu. 3. Armia zamknęła pierścień okrążenia wokół sił Osi, gdy jej oddziały zmotoryzowane połączyły się z 4 Armią w Karyntii. W rezultacie niemiecka Grupa Armii E nie mogła uciec na północny zachód przez rzekę Drawa. Gen. Alexander Löhr, dowódca otoczonych wojsk, został zmuszony do podpisania 9 maja aktu bezwarunkowej kapitulacji sił pod jego dowództwem w Topolšicy koło Velenje w Słowenii^[3]. Jednak obawiając się zemsty partyzantów i ludności serbskiej za zbrodnie popełnione podczas okupacji Jugosławii, żołnierze Wehrmachtu wraz z jednostkami kolaboracyjnymi: Chorwackimi Siłami Zbrojnymi, Słoweńską Domobraną, Czarnogórską Armią Narodową i elementami innych frakcji, nadal stawiali opór i próbowali przedostać się na zachód, gdzie mieli nadzieję znaleźć się pod ochroną Brytyjczyków w Klagenfurcie.

Tuż przed godziną 9:00 rano 14 maja znaczna liczba jednostek, głównie Chorwackich Sił Zbrojnych z niektórymi oddziałami Czarnogórskiej Armii Ludowej i Słoweńskiej Domobrany zbliżyła się do pozycji armii jugosłowiańskiej na farmie Šurnik pod Poljaną, żądając swobodnego przejścia na zachód. Partyzanci odmówili, po czym rozpoczął się ostrzał z obu stron. Ataki Chorwatów, wspierane ostrzałem artyleryjskim^[4], nasiliły się po południu, wieczorem i trwały przez całą noc, żeby ostatecznie ustać rankiem 15 maja wraz z przybyciem około 20 brytyjskich czołgów. Nastąpiły nerwowe negocjacje, podczas których brytyjscy oficerowie jasno stwierdzili, że nie zaoferują pomocy kolaborantom i że ich poddanie się armii jugosłowiańskiej jest jedyną opcją, aby uszli z życiem. Białe flagi na znak kapitulacji zostały podniesione około godz. 16:00 15 maja^[5].

Według szacunków armii jugosłowiańskiej w bitwie zginęło co najmniej 310 członków Chorwackich Sił Zbrojnych i innych formacji wojsk Osi, a 250 zostało rannych. Po stronie partyzantów straty były znacznie niższe, mniejsze niż 100 zabitych i rannych.

Jeszcze 15 maja rozpoczęła się masakra w Bleiburgu, w której oddziały jugosłowiańskiej partyzantki zamordowały wielu spośród jeńców wziętych do niewoli pod Poljaną^[6].

• Franci Strle: Veliki Finale na Koroškem. Wyd. drugie. Ljubljana: 1977, s. 322–354. (słoweń.).
• Nigel Thomas, Darko Pavlović, M. Mikulan: Axis Forces in Yugoslavia 1941-45. London: Osprey, 1995. (ang.).