Codex Angelicus

Codex Angelicus

Fragment kodeksu z tekstem Dz 8,38
Oznaczenie	Lap
Data powstania	IX wiek
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	020
Zawartość	Dzieje, Listy powszechne i Listy Pawła
Język	grecki
Rozmiary	27 × 21,5 cm
Typ tekstu	tekst bizantyński
Kategoria	V
Miejsce przechowywania	Biblioteka Angelica

Codex Angelicus, oznaczany symbolami L^ap albo 020 (Gregory-Aland), α 5 (von Soden) – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu, paleograficznie datowany na IX wiek. Kodeks przystosowany został do czytań liturgicznych. Jest rzadko cytowany we współczesnych wydaniach greckiego Nowego Testamentu ze względu na reprezentowanie bizantyńskiej tradycji tekstualnej. Krytycy tekstu uważają go za pozbawiony wartości, natomiast cieszy się pewnym zainteresowaniem ze strony tłumaczy biblijnych.

Kodeks zawiera 189 pergaminowych kart (27 na 21,5 cm) z tekstem Dziejów Apostolskich, Listów powszechnych i Listów Pawła, z dwoma lukami (Dz 1,1-8,10 i Hbr 13,10-25)^[1][2]. Tekst pisany jest w dwóch kolumnach na stronę, 26 linijek na kolumnę^[3]. Występują inicjały dwóch wielkości. Małe inicjały pisane są na czarno, wielkie inicjały pisane są w kolorach^[1].

Kodeks zawiera prolegomenę, teksty wykorzystywane do czytań liturgicznych są oznakowane, zawiera noty marginalne, na końcu zaś każdej z ksiąg biblijnych w subscriptio podano liczbę stychów (στιχοι) w danej księdze^[1]. Na końcu każdego z Listów Pawła znajdują się adnotacje, skąd i do kogo list został wysłany. Stosowany jest Aparat Eutaliusza^[4].

Grecki tekst kodeksu przekazuje Tekst bizantyński z niewielką liczbą obcych naleciałości^[5]. Hermann von Soden uznał go za standardowy tekst bizantyński (tekst K)^[6] . Aland w tekście Dziejów Apostolskich nadał mu następujący profil tekstualny: 52¹ 25^1/2 1² 2^S. Profil ten oznacza, że kodeks wspiera tekst bizantyński przeciwko „oryginalnemu” w 52 miejscach, współbrzmi zarówno z tekstem bizantyńskim jak i „oryginalnym” w 25 miejscach, wspiera tekst „oryginalny” przeciwko bizantyńskiemu w 1 miejscu. Ponadto kodeks posiada 2 sobie właściwe warianty. W Listach Pawła nadano mu następujący profil tekstualny: 187¹ 45^1/2 4² 5^S, a w Listach powszechnych – 81¹ 9^1/2 5² 3^S[3]. W oparciu o ten profil tekst rękopisu został zaklasyfikowany do kategorii V^[3], co oznacza, że jest nieprzydatny przy odtwarzaniu oryginalnego tekstu Nowego Testamentu^[7]. Z profilu wynika, że rękopis przekazuje niewiele wariantów tekstualnych odbiegających od standardowego tekstu bizantyńskiego. Z tego powodu dla krytyków tekstu jest pozbawiony wartości, a jedyna jego wartość polega na tym, że reprezentuje wczesną formę tekstu bizantyńskiego^[6] .

Jest jednym z najstarszych rękopisów, który w 1 Tymoteusza 3,16 przekazuje wariant θεός ἐφανερώθη (Bóg objawiony). Wariant ten jest wspierany przez korektora e w Kodeksie Synajskim (Sinaiticus^e), drugiego korektora Kodeksu Aleksandryjskiego (A²), drugiego korektora Kodeksu Efrema (C²) i korektora c Kodeksu Bezy (D^c), kodeks 018, 025, 044, minuskuł 81, 104, 181, 326, 330, 436, 451, 614, 629, 630, 1241, 1739, 1877, 1881, 1962, 1984, 1985, 2492, 2495, rękopisy reprezentujące standardowy tekst bizantyński (Byz) oraz lekcjonarze (Lect). Krytycy tekstu jako poprawny uważają wariant ὃς ἐφανερώθη (który został objawiony) wspierany przez starożytne rękopisy: Kodeks Synajski, Aleksandryjski, Efrema i część rękopisów średniowiecznych: Codex Boernerianus, minuskuł 33, 365, 442, 2127, ℓ 599^[8][9].

Montfaucon datował rękopis na IX wiek^[10], według Scrivenera nie mógł powstać wcześniej niż w połowie IX wieku^[11]. Obecnie datowany jest na wiek IX^[3][5]. Nazwa kodeksu pochodzi od nazwy biblioteki w Rzymie, w której jest przechowywany: Biblioteka Angelica (No. 39)^[3]. Niegdyś był własnością kardynała Passionei^[1] i w związku z tym był w przeszłości określany nazwą Codex Passionei (nazwę tę stosuje Tregelles)^[12][a]. Po śmierci kardynała w 1761 cała jego kolekcja rękopisów została przekazana dla zakonu augustianów w Rzymie^[11][13].

Kodeks był badany przez Bernarda Montfaucona, który sporządził pierwszy jego opis^[10]. Giuseppe Bianchini kolacjonował jego tekst w wybranych partiach^[14]. Birch skolacjonował jego tekst w Liście Jakuba i 1. Koryntian^[15]. W 1820 Sholz kolacjonował cały jego tekst^[16] . W roku 1833 kolacjonował go kardynał Fleck^[12]. Ze względu na niedoskonałość pracy poprzedników Tischendorf (w 1843) i Tregelles (1845) skolacjonowali ponownie cały rękopis, następnie porównali wyniki swojej pracy, a wszelkie rozbieżności zostały uzgodnione poprzez ponowne wykorzystanie rękopisu. Wyniki tej pracy zostały wykorzystane na potrzeby wydań Nowego Testamentu Tischendorfa^[11]. W 1896 roku Giorgio Mucchio sporządził szczegółowy opis rękopisu^[4]. Ponadto Aeneas Piccolomini opisał historię całej kolekcji rękopisów przechowywanej w Bibliotece Angelica^[17].

Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Johann Jakob Wettstein, który posłużył się publikacją Bianchiniego. Wettstein nadał mu siglum G^[1]. W ten sam sposób oznaczał go Griesbach^[18], Scholz i początkowo Tischendorf. W siódmym wydaniu swego Nowego Testamentu Tischendorf wprowadził na jego oznaczenie siglum L^[19][1]. W 1908 Gregory nadał mu siglum 020, Hermann von Soden nadał mu siglum α 5^[20][21].

Pierwsze faksymile kodeksu opublikował Montfaucon w 1708 roku^[22]. Fotograficzne faksymile kodeksu opublikował William Hatch w 1939^[23].

Jest cytowany w wydaniach greckiego Nowego Testamentu przygotowywanych przez Zjednoczone Towarzystwa Biblijne dla tłumaczy biblijnych (UBS3^[24] i UBS4^[25]). Nie jest natomiast cytowany w wydaniach Nestle-Alanda przygotowywanych dla krytyków tekstu (NA26^[26] i NA27^[27]).

• Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

Krytyczne wydania NT

• E. Nestle K. Aland (pod red.): Novum Testamentum Graece. Wyd. 26. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1991. ISBN 3-438-05100-1. [NA26]
• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
• K. Aland, M. Black, C.M. Martini, B. Metzger, Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 3. Stuttgart: United Bible Societies, 1983. ISBN 3-438-05113-3.Sprawdź autora:5 oraz 6. [UBS3]
• B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 4. Stuttgart: United Bible Societies, 1993, s. 15*. ISBN 978-3-438-05110-3. [UBS4]
• Johann Jakob Griesbach: Novum Testamentum Graece. Acta et Epistolas Apostolorum cum Apocalypsi. T. II. Londini: 1810. (łac.).

Introdukcje do krytyki tekstu NT

• K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 113. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
• Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J.C. Hinrichs, 1900, s. 102.
• Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Wyd. 4. New York – Oxford: Oxford University Press, 2005. ISBN 978-0-19-516122-9. (ang.).
• Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Edward Miller. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 172. (ang.).
• Constantinus Tischendorf: Novum Testamentum Graece. Wyd. Editio Septima. Lipsiae: 1859.
• S.P. Tregelles: An Introduction to the Critical study and Knowledge of the Holy Scriptures. London: 1856. (ang.).
• Robert Waltz: Codex Angelicus L^ap (020). Encyclopedia of Textual Criticism, 2007. (ang.).

Listy i katalogi rękopisów

• Kurt Aland: Kurzgefaßte Liste der griechieschen Handschriften des Neuen Testaments. Wyd. 1. Berlin: Walter de Gruyter, 1963. (niem.).
• G. Bianchini: Evangeliarium quadruplex latinae versionis antiquae seu veteris italicae. T. I. Roma: 1749, s. DLXIV-DLXX.
• A. Birch: Variae Lectiones ad Textum Actorum Apostolorum, Epistolarum Catholicarum et Pauli. Copenhagen: 1798, s. XIV. (jako Ang. 2)
• Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 34. (niem.).
• Studi italiani di filologia classica. T. 4. Firenze: 1896, s. 7-32, 81. (łac.).
  • Aeneas Piccolomini: Index Codicum Grecorum Bibliothecae Angelicae. Praefatus. W: Studi italiani di filologia classica. T. 4. Firenze: 1896, s. 7-32. (łac.).
  • Giorgio Mucchio: Index Codicum Grecorum Bibliothecae Angelicae. Angelic. 39. W: Studi italiani di filologia classica. T. 4. Firenze: 1896, s. 81. (łac.).
• J.M.A. Scholz: Biblisch-kritische Reise in Frankreich, der Schweiz, Italien, Palästine und im Archipel in den Jahren 1818, 1819, 1820, 1821: Nebst einer Geschichte des Textes des Neuen Testaments. Leipzig: 1823. (w Dziejach i Listach powszechnych jako G, w Listach Pawła jako I)
• INTF: Kodeks L/020 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2012-01-24].

Inne opracowania

• Bruce M. Metzger: A Textual Commentary on the Greek New Testament. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 3-438-06010-8. (ang.).
• Bernard Montfaucon: Palaeographia Graeca, sive, De ortu et progressu literarum graecarum. Paris: 1708.
• J.K. Elliott: A Bibliography of Greek New Testament Manuscripts. Cambridge: Cambridge University Press, 1989. ISBN 0-521-35479-X. (ang.).