Codex Athous Dionysius

Athous Dionysious

Tekst J 21,15-22
Oznaczenie	Ω
Data powstania	IX wiek
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	045
Zawartość	Ewangelie
Język	język grecki
Rozmiary	22 × 16 cm
Typ tekstu	tekst bizantyński
Kategoria	V
Miejsce przechowywania	Klasztor św. Dionizego

Codex Athous Dionysious (Gregory-Aland no. Ω albo 045), ε 61 (von Soden)^[1] – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii, paleograficznie datowany na IX wiek. Kodeks przechowywany jest w klasztorze św. Dionizego (10) 55, na Górze Athos^[2]. Zawiera marginalia oraz księgi liturgiczne. Tekst reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną, jest nisko oceniany przez biblistów i rzadko cytowany w krytycznych wydaniach Nοwego Testamentu.

Kodeks zawiera 259 pergaminowych kart (22 na 16 cm), z tekstem czterech Ewangelii^[2][3]. Pergamin jest gruby, zapisany atramentem barwy brunatnej^[4]. Tekst pisany jest w dwóch kolumnach na stronę, 19-22 linijek w kolumnie, 13-15 liter w linijce^[2]. Tekst ewangelii zawiera tylko jedną lukę w Łk 1,15-28^[5]. Litery są wielkie, pierwsze linijki pisane są czerwonym atramentem, występują inicjały. Tekst stosuje przydechy i akcenty^[4]. Pisany jest uncjałą, która posiada cechy minuskuły^[6].

Tekst ewangeliczny jest dzielony według dwóch systemów, według dłuższych jednostek, κεφαλαια (rozdziały), których numery umieszczono na marginesie bocznym, a w górnym marginesie ponad tekstem ewangelicznym znajdują się ich τιτλοι (tytuły rozdziałów). Przed każdą Ewangelią umieszczono ponadto listę κεφαλαια (spis treści). Tekst dzielony jest również według krótszych jednostek – Sekcji Ammoniusza (w Marku 234 sekcji), z odniesieniami do Kanonów Euzebiusza (pisane na marginesie pod numerami Sekcji Ammoniusza)^[4].

Na końcu rękopisu umieszczone zostały księgi liturgiczne z żywotami świętych: Synaksarion i Menologium. Na marginesach oznakowane zostały teksty wykorzystywane do czytań liturgicznych, dzięki czemu rękopis został przystosowany do użytku liturgicznego. Przed każdą Ewangelią znajdują się portrety Ewangelistów. Zawiera ponadto noty muzyczne, noty marginalne i numery στιχοι na końcu każdej Ewangelii^[4].

Grecki tekst kodeksu przekazuje tekst bizantyński, z pewną liczbą aleksandryjskich naleciałości. Hermann von Soden zaliczył go do rodziny tekstualnej K¹, która jego zdaniem jest najwcześniejszą formą tekstu bizantyjskiego, i uznał go za trzeci dobry rękopis tekstu bizantyjskiego (po S i V)^[7]. Aland nadał mu profil tekstualny 208¹ 104^1/2 3² 10^S[2]. Profil ten oznacza, że kodeks wspiera tekst bizantyński przeciwko „oryginalnemu” w 208 miejscach, współbrzmi zarówno z tekstem bizantyńskim jak i „oryginalnym” w 104 miejscach, wspiera tekst „oryginalny” przeciwko bizantyńskiemu w 3 miejscach. Ponadto kodeks posiada 10 sobie właściwych wariantów. W oparciu o ten profil tekst rękopisu został zaklasyfikowany do kategorii V, co oznacza, że jest nieprzydatny dla odtworzenia oryginalnego tekstu Nowego Testamentu^[8].

Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, należy do rodziny tekstualnej K^x (standardowy tekst bizantyński). Metodą tą przebadano jednak tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20), przy czym w Łk 1 rękopis ma niepełny tekst^[9]. Według Frederika Wissego nie istnieją wystarczające przesłanki dla utworzenia odrębnej rodziny tekstualnej dla grupy rękopisów pokrewnych z rękopisem 045 (jak chciał von Soden); całą tę grupę Wisse zaliczył do rodziny K^x, w ramach której tworzy grupę Cl Ω. Wisse potwierdził przypuszczenie von Sodena, że rękopis prezentuje wczesną formę rodziny K^x, jednak brakuje wystarczających przesłanek, by sądzić, że właśnie z niej wyewoluowały pozostałe formy rodziny K^x (jak chciał von Soden)^[10]. Jednak ocena Wissego opiera się tylko na trzech rozdziałach Ewangelii Łukasza. Robert Waltz zaznaczył, że czas, w jakim powstał rękopis, sugeruje jednak, że jest to najwcześniejsza forma K^x[11].

Zawiera sporne, nie występujące w innych rękopisach teksty Mt 10,37b; 16,2b-3 (znaki czasu); Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa); J 5,4 i Pericope adulterae (J 7,53-8,11). Mt 10,37b; Łk 22,43-44 i J 7,53-8,11 zostały oznakowane na marginesie obeliskiem (÷) jako wątpliwe^[4]. Mt 21,20 został omyłkowo pominięty przez oryginalnego skrybę, lecz dodany został przezeń później na marginesie^[12].

W Jana 1,28 przekazuje wariant βηθανια (zamiast βηθαβαρα), tak jak aleksandryjskie rękopisy^[13]. W Jana 5,25 przekazuje „Syn Człowieczy” zamiast „Syn Boży”^[14]. Nazwa miasta Nazaret jest transkrybowana na dwa sposoby, albo jako Ναζαρεθ (Łk 2,39.51; J 1,46.47)^[13][15], jak w aleksandryjskich rękopisach, albo Ναζαρετ (Łk 1,26; 2,4), jak w bizantyjskich, Mojżesz jako Μωυσης (Mt 8,4; 17,3; 23,2; Łk 16,29.31; 24,27; J 1,45; 3,14; 5,46; 7,22.23; 9,28.29) albo Μωσης (J 5,45; 6,32), podobnie κραβαττον (J 5,8.9.10.11) i κραββατον (Mk 2,4.9.11.12)^[16].

C.R. Gregory datował rękopis na wiek VIII lub IX^[4]. Aland datował na wiek IX^[17], INTF datuje na wiek IX^[3].

Odkrywcą rękopisu jest Gregory, który odwiedził klasztor św. Dionizego na Athosie, widział rękopis 28 sierpnia 1886 roku i sporządził krótki jego opis^[4]. W roku 1890 wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu i nadał mu siglum Ω^[18]. W roku 1908 Gregory nadał mu siglum 045^[1].

W 1921 Robert P. Blake sfotografował rękopis. Jego tekst był badany przez Mary W. Winslow, która skolacjonowała go w oparciu o fotografie wykonane przez Blake'a. Tekst rękopisu był kolacjonowany przeciwko textus receptus z wydania bpa Lloyda z 1701. Artykuł został wydany przez Kirsopp Lake'a oraz Silva Lake^[19]. Russell Champlin oraz Jacob Greelings zbadali tekst rękopisu na tle pokrewnych rękopisów^[20][21][22].

Rękopis jest cytowany w niektórych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Był cytowany w UBS3^[23]. Natomiast UBS4 nie cytuje go^[24]. Nie był cytowany w NA26^[25], NA27^[26], NA28^[27]. Krytycy tekstu są zdania, że rękopis jest nieprzydatny w próbach rekonstrukcji oryginalnego tekstu Nowego Testamentu, jest natomiast ważny dla poznania wczesnej historii tekstu bizantyńskiego^[28].

• Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

Wydania tekstu

• Mary W. Winslow: Athos, Dionysiu 10 (Ω; Greg. 045; von Soden ε61), Gospels. W: Six Collations of New Testament Manuscripts. Kirsopp Lake & Silva New. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1932, s. 3-25.

Introdukcje do krytyki tekstu NT

• Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neues Testaments. Einführung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie in Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1989. ISBN 3-438-06011-6. (niem.).
• Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J.C. Hinrichs’sche Buchhandlung, 1900, s. 94–95. [dostęp 2010-03-18]. (niem.).
• L. Jańczuk: Tekst Nowego Testamentu. [w:] Biblistyka.pl [on-line]. Academia.edu, 2014. s. 82.
• Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Wyd. 4. Oxford University Press, 2005, s. 86. ISBN 978-0195161229. (ang.).
• Hermann von Soden: Die Schriften des Neuen Testaments, in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte. T. 2. Berlin: Verlag von Arthur Glaue, 1902-1910. (niem.). Brak numerów stron w książce

Listy rękopisów

• K. Aland: Kurzgefasste Liste der griechieschen Handschriften des Neuen Testaments. Berlin: Walter de Gruyter, 1963. (niem.).
• Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J.C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 36. (niem.).

Opracowania

• Jacob Greelings. Family E and Its Allies in Matthew. „Studies and Documents”. XXIII, 1967. Salt Lake City, UT. 
• Jacob Greelings, Family E and Its Allies in Mark „Studies and Documents”, XXXI, Salt Lake City, UT, 1968).
• Jacob Greelings. Family E and Its Allies in Luke. „Studies and Documents”. XXXV, 1968. Salt Lake City, UT. brak numeru strony
• Frederik Wisse. Family E and the Profile Method. „Biblica”. 51, s. 67-75, 1970. 
• Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).