Collegium Martineum
w Poznaniu

Narożnik ul. Kościuszki i ul. Święty Marcin
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Adres	ul. Święty Marcin 78 61-809 Poznań
Typ budynku	obiekt naukowo-dydaktyczny
Architekt	Władysław Czarnecki
Rozpoczęcie budowy	1949
Ukończenie budowy	1950
Pierwszy właściciel	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Obecny właściciel	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Położenie na mapie Polski Collegium Martineum w Poznaniu
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Collegium Martineum w Poznaniu
Położenie na mapie Poznania Collegium Martineum w Poznaniu
52°24′27,56″N 16°55′11,09″E/52,407656 16,919747
Multimedia w Wikimedia Commons

Collegium Martineum w Poznaniu (do 25 czerwca 2018 Collegium Historicum^[1]) – dawny gmach Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, znajdujący się przy ul. Święty Marcin, służący obecnie Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza. Od 25 maja 2021 roku w budynku, na pierwszym piętrze mieści się interaktywne Centrum Szyfrów Enigma^[2][3].

W miejscu obecnego gmachu, w czasach zaboru pruskiego zbudowano intendenturę wojskową. Budynek przetrwał I wojnę światową i w latach II Rzeczypospolitej mieścił szereg instytucji wojskowych, wśród nich oddział biura szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, gdzie pracowali Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski – absolwenci Uniwersytetu Poznańskiego, którzy złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Budynek intendentury został zburzony w czasie II wojny światowej.

Obecny gmach wzniesiono w latach 1949–1950 jako siedzibę Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Autorem projektu był Władysław Czarnecki. Gmach został opanowany w dniu 28 czerwca 1956 przez uczestników Poznańskiego Czerwca. Natomiast 17 stycznia 1990 grupa studentów (m.in. ze struktur NZS UAM) na fali upadku komunizmu i oczekiwanego rozwiązania PZPR przejęła budynek. Pokojowa okupacja trwała ponad jedną dobę. Żądania studentów dotyczyły ujawnienia stanu prawnego budynku a także powstania komisji społecznej dla jego uregulowania^[4]. W kwietniu, już po oficjalnym rozwiązaniu PZPR w 1990, gmach został przekazany Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza, który ulokował w nim Wydział Historyczny i nadał mu obecną nazwę. Parter budynku zajmuje PKO Bank Polski.

W 2015 Wydział Historyczny przeniósł swoją siedzibę do nowego budynku (Collegium Historicum Novum, później pod nazwą Collegium Historicum) zlokalizowanego na terenie Kampusu Morasko^[5]. W latach 2016–2017 w budynku miało swoją siedzibę Muzeum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (nie posiadając jeszcze stałej wystawy).

25 czerwca 2018 senat uniwersytetu zmienił dotychczasową nazwę budynku Collegium Historicum na Collegium Martineum^[1] (nazwa Collegium Historicum przypisana została budynkowi w kampusie Morasko). Nowa nazwa związana jest z lokalizacją budynku przy ul. Święty Marcin.

Gmach dwuskrzydłowy – posiada skrzydło od ul. Święty Marcin (krótsze) i od ul. Kościuszki (dłuższe). Na wysokości głównego wejścia, prostopadle do skrzydła budynku przylega aula im. prof. Henryka Łowmiańskiego – największa sala w budynku, pod którą znajduje się lokal gastronomiczny. Od strony ul. Kościuszki znajduje się wjazd na wewnętrzny parking. Budynek wykonany z cegły, oblicowany piaskowcem. Posiada sześć kondygnacji. Od strony ul. Święty Marcin miał podcienia, które na początku lat 90. XX wieku zostały zabudowane. Na dachu znajdują się dwa maszty, na których w latach Polski Ludowej powiewała flaga biało-czerwona oraz czerwony sztandar – międzynarodowy symbol ruchów robotniczych. Znajdował się również neon reklamujący „Gazetę Poznańską”, organ KW PZPR.

Na zewnętrznej ścianie budynku od strony ul. Tadeusza Kościuszki znajdują się tablice:

• poświęcona żołnierzom 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty poległym i zamordowanym w obronie Ojczyzny w latach 1918–1945, ufundowana w 1992 przez weteranów dywizji^[6].
• pamięci architekta Władysława Czarneckiego, projektanta budynku, laureata Nagrody Honorowej Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP) przyznanej w 1970 za realizację projektu „Magnolii” przy ul. Głogowskiej; umieszczona w tym miejscu w 2014^[7].

Wewnątrz budynku znajdowała się dawniej m.in. tablica poświęcona:

• prof. Henrykowi Łowmiańskiemu, przy auli jego imienia.

• 
  Tablica poświęcona żołnierzom 14 Wlkp. Dywizji Piechoty
• 
  Tablica pamięci architekta Władysława Czarneckiego
• 
  Tablica pamiątkowa przy auli im. prof. Henryka Łowmiańskiego (obecnie przeniesiona do Collegium Historicum na Morasku)
• 
  Collegium Martineum - hol główny
• 
  Collegium Martineum - hol główny
• 
  Collegium Martineum - hol główny, sufit
• 
  Ekspozycja Centrum Szyfrów Enigmy

• Poznań – przewodnik po zabytkach i historii, JanuszJ. Pazder (oprac.), JerzyJ. Borwiński, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 213–214, ISBN 83-87847-92-5, OCLC 830535344 .
• Architektura i urbanistyka Poznania w XX wieku, TeresaT. Jakimowicz (red.), Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2005, s. 151–153, ISBN 83-89525-13-5, OCLC 69270009 .

• Zdjęcie panoramiczne 360 stopni hallu Collegium Martineum. historia.amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-16)].
• Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Chlebak, pestka, falowiec i inne” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa