Wahadłowiec Columbia | |
Nazwa |
Columbia |
---|---|
Oznaczenie |
OV-102 |
Data pierwszego lotu |
12 kwietnia 1981 |
Pierwsza misja | |
Data ostatniego lotu |
16 stycznia 2003 |
Ostatnia misja | |
Liczba zakończonych misji |
28 |
Liczba orbit |
4808 |
Pokonany dystans |
201 497 772 km |
Liczba dni w przestrzeni kosmicznej |
300 |
Status |
Zniszczony w katastrofie w 2003 |
Columbia – pierwszy wahadłowiec NASA, który odbył lot kosmiczny[a]. Uległ zniszczeniu 1 lutego 2003, podczas powrotu z misji STS-107. Zginęła wtedy cała siedmioosobowa załoga.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Columbia została nazwana tak jak stacjonujący w Bostonie żaglowiec Columbia, dowodzony przez Roberta Graya, pierwszy amerykański okręt, który opłynął świat pod koniec XVIII wieku. Nazwa upamiętnia także Columbię, moduł dowodzenia Apollo 11[1].
Ważniejsze daty
[edytuj | edytuj kod]Data | Wydarzenie |
---|---|
26 lipca 1972 | Podpisanie kontraktu na budowę |
25 marca 1975 | Rozpoczęcie budowy kadłuba |
17 listopada 1975 | Rozpoczęcie budowy modułu załogi |
28 czerwca 1976 | Początek montażu modułu załogi |
13 września 1976 | Początek montażu części rufowej kadłuba |
13 grudnia 1976 | Początek montażu górnej przedniej części kadłuba |
3 stycznia 1977 | Początek montażu stabilizatorów pionowych |
26 sierpnia 1977 | Do Palmdale docierają skrzydła od Grummana |
28 października 1977 | Montaż przedniej dolnej części kadłuba |
7 listopada 1977 | Początek ostatecznego montażu |
24 lutego 1978 | Ukończone hamulce aerodynamiczne |
28 kwietnia 1978 | Ukończone drzwi luku towarowego |
26 maja 1978 | Montaż przedniej górnej części kadłuba |
7 lipca 1978 | Montaż obu drzwi luku towarowego |
11 września 1978 | Ukończona część dziobowa |
3 lutego 1979 | Zakończenie łączonego testu systemów |
16 lutego 1979 | Ukończona śluza |
5 marca 1979 | Zakończenie testów |
8 marca 1979 | Inspekcja, ostateczne zatwierdzenie |
8 marca 1979 | Przejazd z Palmdale do Dryden (38 mil) |
12 marca 1979 | Lądowy transport z Palmdale do Edwards |
20 marca 1979 | Transport lotniczy z DFRF do Bigs AFB (Teksas) |
22 marca 1979 | Transport lotniczy z Bigs AFB do Kelly AFB (Teksas) |
24 marca 1979 | Transport lotniczy z Kelly AFB do Eglin AFB (Floryda) |
24 marca 1979 | Transport lotniczy z Eglin, AFB do Kennedy Space Center |
3 listopada 1979 | Test zewnętrznej jednostki zasilania |
16 grudnia 1979 | Początek zintegrowanego testu systemów orbitera |
14 stycznia 1980 | Zakończenie zintegrowanego testu systemów orbitera |
20 lutego 1981 | Gotowość do startu |
12 kwietnia 1981 | Pierwszy lot (STS-1) |
1 lutego 2003 | Katastrofa podczas powrotu na Ziemię |
Udoskonalenia
[edytuj | edytuj kod]Columbia była pierwszym promem, który przeszedł zaplanowany program inspekcji i unowocześnień. W roku 1991 Columbia została przetransportowana do swojego „miejsca narodzin” – hali montażowej firmy Rockwell w Palmdale, Kalifornia. W pojeździe dokonano około pięćdziesięciu usprawnień, między innymi dodano karbonowe hamulce, poprawiono sterowanie koła dziobowego, usunięto instrumenty używane w fazie testowej orbitera, a także poprawiono system ochrony termicznej. Orbiter powrócił na Florydę w lutym 1992.
W roku 1994 Columbia została przetransportowana do Palmdale na swój pierwszy remont kapitalny, zwany Okresem Serwisowym Orbitera (ang. Orbiter Maintenance Down Period – OMDP). Taki gruntowny remont trwa zazwyczaj rok lub dłużej, po którym w pełni sprawny pojazd jest gotowy do użytku.
Drugi OMDP Columbia przeszła w roku 1999, kiedy to inżynierowie dokonali ponad stu modyfikacji orbitera. Najbardziej znaczącą zmianą było wprowadzenie wielofunkcyjnego systemu paneli (ang. Multi-functional Electronic Display System – MEDS) – „szklanego kokpitu”. MEDS zastąpił tradycyjne wskaźniki i pokrętła na rzecz małych, skomputeryzowanych ekranów. Nowy system poprawił interakcję załogi z orbiterem w czasie lotu, a także zmniejszył koszty obsługi przez wyeliminowanie przestarzałych, skomplikowanych systemów elektromechanicznych.
Columbia była najcięższym promem NASA i z tego względu nie mogła być wyposażona w sprzęt umożliwiający udział w budowie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i efektywną realizację misji na orbicie o tak dużej inklinacji. Prace w ramach OMDP-2 wykonano więc z myślą o przyszłym wykorzystaniu orbitera do misji charakteryzujących się mniejszymi wymaganiami odnośnie do masy orbitera, np. serwisowanie teleskopu Hubble’a czy wynoszenie na orbitę ciężkich ładunków[1][2].
Misje
[edytuj | edytuj kod]Prom kosmiczny Columbia wykonał 28 lotów, spędził w przestrzeni kosmicznej 300,74 dni, zaliczył 4808 orbit, łącznie przeleciał 201 497 772 km (wliczając również jego ostatnią misję). Na pokładzie Columbii przebywało 160 astronautów.
Data | Oznaczenie | Uwagi |
---|---|---|
12 kwietnia 1981 | STS-1 | Pierwsza misja promu |
12 listopada 1981 | STS-2 | Pierwsze ponowne użycie załogowego pojazdu kosmicznego; pierwsze użycie SRMS |
22 marca 1982 | STS-3 | Lądowanie w White Sands Missile Range |
27 czerwca 1982 | STS-4 | Ostatni lot techniczny promu |
11 listopada 1982 | STS-5 | Pierwsza 4-osobowa załoga |
28 listopada 1983 | STS-9 | Pierwsza 6-osobowa załoga |
12 stycznia 1986 | STS-61-C | Polityk Bill Nelson na pokładzie |
8 sierpnia 1989 | STS-28 | Wypuszczenie satelity rozpoznawczego KH-11 |
9 stycznia 1990 | STS-32 | Odzyskanie satelity Long Duration Exposure Facility |
2 grudnia 1990 | STS-35 | Wyniesienie wielu teleskopów widma podczerwieni i promieniowania X |
5 czerwca 1991 | STS-40 | Piąta misja Spacelab – Life Sciences-1 |
25 czerwca 1992 | STS-50 | U.S. Microgravity Laboratory 1 (USML-1) (Amerykańskie Laboratorium Mikrograwitacji) |
22 października 1992 | STS-52 | Wypuszczenie Laser Geodynamic Satellite II (Laserowy Satelita Geodynamiczny II) |
26 kwietnia 1993 | STS-55 | Badania mikrograwitacyjne na niemieckim Spacelab D-2 |
18 października 1993 | STS-58 | Badania Life Sciences na Spacelab |
4 marca 1994 | STS-62 | United States Microgravity Payload-2 (USMP-2) (Amerykański Ładunek Mikrograwitacyjny) |
8 lipca 1994 | STS-65 | International Microgravity Laboratory (IML-2) (Międzynarodowe Laboratorium Mikrograwitacyjne) |
20 października 1995 | STS-73 | United States Microgravity Laboratory (USML-2) (Amerykańskie Laboratorium Mikrograwitacyjne) |
22 lutego 1996 | STS-75 | Ponowny lot systemu satelitarnego Tethered – Tethered Satellite System Reflight (TSS-1R) |
20 czerwca 1996 | STS-78 | Life and Microgravity Spacelab (LMS) (Laboratorium Kosmiczne Życia i Mikrograwitacji) |
19 listopada 1996 | STS-80 | Trzeci lot Wake Shield Facility (WSF) |
4 kwietnia 1997 | STS-83 | Microgravity Science Laboratory (MSL) – misja skrócona |
1 lipca 1997 | STS-94 | Microgravity Science Laboratory (MSL) – ponowny lot |
19 listopada 1997 | STS-87 | United States Microgravity Payload (USMP-4) |
17 kwietnia 1998 | STS-90 | Neurolab – Spacelab |
23 lipca 1999 | STS-93 | Wypuszczenie Obserwatorium rentgenowskiego Chandra |
1 marca 2002 | STS-109 | Misja naprawcza Teleskopu Kosmicznego Hubble’a |
16 stycznia 2003 | STS-107 | Prom zniszczony w czasie powrotu 1 lutego 2003. Zginęła cała załoga – siedmioro astronautów. |
Katastrofa orbitera
[edytuj | edytuj kod]1 lutego 2003, podczas powrotu z przestrzeni kosmicznej, prom uległ zniszczeniu w wyniku uszkodzenia osłony termicznej na krawędzi natarcia lewego skrzydła. Uszkodzenie osłony nastąpiło w czasie wznoszenia po starcie, za sprawą fragmentu pianki osłaniającej zbiornik zewnętrzny wahadłowca, który oderwał się od zbiornika i uderzył w skrzydło orbitera powodując dziurę o średnicy ok. 25 cm, wskutek czego w trakcie przelotu przez termosferę gorące gazy mogły dostać się do środka. W trakcie wejścia w atmosferę w ostatnich minutach misji okazało się, że uszkodzenie było śmiertelnie poważne – w katastrofie zginęła cała załoga – 7 astronautów, w tym pierwszy Izraelczyk na orbicie, płk Ilan Ramon. Spowodowało to zawieszenie dalszych lotów wahadłowców NASA aż do startu promu Discovery 26 lipca 2005 w misji STS-114.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- program lotów wahadłowców
- lista misji wahadłowców
- oznaczenia promów kosmicznych
- Orbiter Major Modification
Galeria
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pierwszym wahadłowcem używanym przez NASA był, co prawda, prom Enterprise, jednak był on używany tylko do testów w lotach ślizgowych, bez własnego napędu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Robert Godwin: Space Shuttle. Warszawa: Prószyński Sp. z o.o., 2011. ISBN 978-83-7648-973-5.
- ↑ Columbia. Encyclopedia Astronautica. [dostęp 2012-11-04]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Columbia (OV-102). science.ksc.nasa.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-06)]. (ang.).