Continuum – niepusta przestrzeń topologiczna (w szczególności: metryczna[1]), która jest zarazem zwarta i spójna. Teoria continuów jest gałęzią topologii zajmującą się studiowaniem własności continuów i odwzorowań między nimi. Continua dzieli się zasadniczo na dwie klasy:
- continua rozkładalne, to znaczy continua zawierające właściwe subcontinua (tzn. podprzestrzenie same będące continuami)
- continua nierozkładalne, to znaczy continua, które nie są rozkładalne.
Wszystkie lokalnie spójne continua są rozkładalne, podczas gdy wszystkie continua nigdzie lokalnie spójne są nierozkładalne. Continua pojawiają się w sposób naturalny w matematyce, także poza topologią - na przykład, w kontekście rozważań ciągłych przedłużeń funkcji analitycznych na brzeg obszaru, w którym są różniczkowalne.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Arthur Schoenflies rozważał następujący problem:
- Czy brzeg obszaru płaskiego jest zawsze sumą dwu continuów różnych od całości, w sposób analogiczny w jaki dwa łuki składają się na okrąg?[2].
W 1910 roku Luitzen Egbertus Jan Brouwer skonstruował krzywą, będącą wspólnym brzegiem trzech obszarów składających się na płaszczyznę[3] (zob. jeziora Wady). Jeziora Wady nie mają takiego rozkładu (jest to, w szczególności, continuum nierozkładalne), a więc jest to kontrprzykład do postawionego problemu Schoenfliesa.
Podstawowe fakty teorii continuów
[edytuj | edytuj kod]- Każde lokalnie spójne continuum jest łukowo spójne.
- Każde jednowymiarowe continuum jest granicą odwrotną grafów. Wśród continuów jednowymiarowych wyróżnia się np. continua drzewopodobne, łukopodobne, okręgopodobne (ang. tree-like, arc-like, circle-like, odpowiednio), które są granicami odwrotnymi drzew, łuków, okręgów itd.
- Klasycznymi przykładami nietrywialnych continuów są łuk i pseudołuk. Pseudołuk jest przykładem dziedzicznie nierozkładalnego continuum łukopodobnego, które jest homeomorficzne z każdym swoim nietrywialnym subcontinuum[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kontinuum, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-28] .
- ↑ A. Schoenflies. Die Entwickelung der Lehre von den Punktmanningfaltigkeiten, Lipsk 1908.
- ↑ L.E.J. Brouwer. Zur Analysis Situs, Math. Ann. 68 (1910), ss. 422-434.
- ↑ E.E. Moise, An indecomposable plane continuum which is homeomorphic to each of its non-degenerate subcontinua, Transactions of the American Mathematical Society 63 (1948), ss. 581–594.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Mioduszewski , Z geometrii głębokiego interioru: kontinua nierozkładalne, „Delta”, marzec 1981, ISSN 0137-3005 [dostęp 2023-08-26] .
- Eric W. Weisstein , Continuum, [w:] MathWorld, Wolfram Research (ang.). [dostęp 2022-10-09].
- Continuum (ang.), Encyclopedia of Mathematics, encyclopediaofmath.org [dostęp 2024-10-05].