Cyryl ze Scytopolis

Data i miejsce urodzenia	ok. 524 Scytopolis
Data i miejsce śmierci	po 599 Mar Saba
Język	grecki
Dziedzina sztuki	żywoty świętych
Ważne dzieła
Żywot św. Saby Żywot świętego Eutymiusza
Cytaty w Wikicytatach

Cyryl ze Scytopolis, gr. Κύριλλος ὁ Σκυθοπολίτης Kyrillos ho Skythopolitēs, łac. Cyrillus Scythopolitanus (ur. ok. 524 w Scytopolis, zm. po 599 w Mar Saba) – bizantyński mnich i hagiograf, autor żywotów świętych pustelników: Saby, Eutymiusza, Jana Hezychasty i Cyriaka.

Nieliczne wiadomości o życiu Cyryla pochodzą z uwag autobiograficznych rozsianych po jego twórczości. Urodził się około 524 roku w Scytopolis w Galilei. We wczesnej młodości został mnichem w rodzinnym mieście. Przebywał potem na Pustyni Judzkiej, około trzydziestego roku życia wstąpił do monasteru – ławry świętego Eutymiusza, w której spędził niemal 11 lat. Tamtejsza reguła (ustanowiona dla dużego klasztoru lub dla ich zespołu) zezwalała mnichom na tylko jedną rozmowę w tygodniu. Wskutek tego nazywano ich hezychastami (milczącymi). Po opuszczeniu tej ławry Cyryl został hezychastą w Wielkiej Ławrze św. Saby, przyjaciela jego rodziców, którego obrał sobie za ojca duchowego^[1].

W latach 554-556 Cyryl napisał swe cztery główne utwory biograficzne, rozpoczynając od obszernego Żywota św. Saby, swojego mistrza. Oprócz żywota zmarłego w 532 roku świętego, zamieścił tam dzieje drugiego sporu ortodoksji z orygenistami, wyznawcami pochodzącej od Orygenesa teorii apokatastazy (powrotu dusz i ludzi w ramach cyklu kosmicznego do pierwotnej jedności z Bogiem), a także historię monastycyzmu palestyńskiego. Kolejno napisał Żywot świętego Eutymiusza (zm. 473), założyciela klasztoru cenobitycznego, w którym także sam wcześniej przebywał, jak również Żywot św. Jana Hezychasty z Ławry św. Saby (zm. 559) i Żywot św. Cyriaka (zm. 556)^[1].

Kolejne żywoty Cyryla nie dorównywały poprzednim oryginalnością i rozległością tematu. Jego Żywot św. Teogniosa, biskupa z Betelii (zm. 522) i Żywot św. Teodozjusza (zm. 529) opierały się na wcześniejszych biografiach Pawła Helladika i Teodora z Petry. Żywot św. Abramiusza, biskupa Kratei (zm. 557), znany tylko z przekładu arabskiego, czy przypisywany mu Żywot św. Gerazyma, nasuwają badaczom przypuszczenie, iż jako hagiograf zamierzał opracować żywoty wszystkich znanych mu mnichów palestyńskich^[2].

Cyryl niejednokrotnie narzekał na brak odpowiedniego wykształcenia retorycznego. Pisał jednak językiem obrazowym, stylem żywym, niewyszukanym. W opisie przedstawianych zdarzeń i w ich datowaniu zachowywał dokładność, sumiennie też przedstawiał kontrowersje teologiczne, co nadaje mu cechę wiarygodnego źródła wiadomości^[2].

• Cyryl ze Scytopolis: Żywoty mnichów palestyńskich, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków, 2011, ISBN 978-83-7354-411-6

• Oktawiusz Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984. ISBN 83-04-01422-X.