 porucznik pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja |
|
| Jednostki |
3. pułk lotniczy |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
   
| |
.svg){kind=small}
Czesław Jan Nowak (ur. 12 maja 1919 r. w Mądrych, zm. 30 sierpnia 1944 r. w Caorle) – pilot, porucznik Polskich Sił Powietrznych, kawaler Virtuti Militari.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Jana i Jadwigi z domu Rozmiarek, miał szóstkę rodzeństwa[1]. Ukończył szkołę powszechną w Mądrych, 16 czerwca 1937 r. zdał małą maturę w liceum w Środzie. Następnie uczył się w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Ignacego Paderewskiego w Poznaniu. W 1938 r. odbył przeszkolenie szybowcowe w Ustjanowej. 15 maja 1939 r. zdał egzamin maturalny i zaraz po tym, na lotnisku Lublinek, ukończył szkolenie w pilotażu silnikowym[2].
Złożył podanie o przyjęcie na szkolenie w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa. 29 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany i przydzielony do 3. pułku lotniczego[3]. Po agresji ZSRR na Polskę podjął razem ze swoim oddziałem próbę przejścia na teren Rumunii. W rejonie Horodenki został 18 września schwytany przez oddziały Armii Czerwonej[4]. Z grupą młodocianych został zwolniony z niewoli i dotarł do Lwowa[5].
Przez Węgry, Jugosławię i Włochy, przedostał się do Francji. 1 grudnia 1939 r. trafił do bazy polskiego lotnictwa w Lyon-Bron. Został przydzielony do kompanii administracyjnej, gdzie zajmował się ewidencjonowaniem polskich lotników. Po niemieckim ataku na Francję został przydzielony do artylerii przeciwlotniczej, a 27 maja 1940 r. do 10. Brygady Kawalerii Pancernej. Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, do Glasgow przybył 22 czerwca 1940 r.[6]
Zgłosił się do służby w Polskich Siłach Powietrznych, otrzymał numer służbowy RAF P2070[7]. 17 marca 1941 r. został skierowany na teoretyczny kurs pilotażu do Centrum Wyszkolenia Ziemnego w Blackpool. 21 lipca otrzymał przydział do dywizjonu 308 jako pomoc mechanika[3]. Chciał podnosić swoje kwalifikacje, 23 sierpnia trafił do 15. Elementary Flying Training School. 15 października do Air Crew Reception Center w Londynie, skąd 22 października został skierowany do 8. Secondary Flying Training School[8].
Szkolenie pilotażowe ukończył 13 kwietnia 1942 r. i został przydzielony do 1 Anti Aircraft Cooperation Unit[9]. 2 października został skierowany na Szkoły Podchorążych i Kawalerii Zmotoryzowanej w Auchtermuchty. Po jego ukończeniu 21 grudnia został awansowany na stopień podchorążego. W 58. Operational Training Unit kontynuował szkolenie na samolotach myśliwskich. Po jego ukończeniu 15 marca 1943 r. otrzymał przydział bojowy do dywizjonu 302[10]. Doskonalił swoje umiejętności pilotażowe, podczas jednego z lotów treningowych 24 kwietnia zderzył się z Supermarine Spitfire (nr ser. AR385, oznaczenie kodowe WX-J) pilotowanym przez por. Józefa Deca. Dec zginął, Nowak zdołał wylądować na uszkodzonym samolocie[11]. W maju rozpoczął loty operacyjne, pierwsze z nich wykonywał na poszukiwanie na wodach La Manche zestrzelonych pilotów oraz osłonę konwojów[12]. W kolejnych miesiącach wykonywał loty bojowe w osłonie bombowców nad Francją oraz na wymiatanie[13]. W sierpniu ukończył kurs oficerski i został promowany na stopień podporucznika. W kolejnych lotach bojowych latał nad okupowaną Francję, Belgię i Holandię[14]. Zgłosił swoją kandydaturę do wyjazdu na Bliski Wschód[15].
21 stycznia 1944 r. został przeniesiony do dywizjonu 577, gdzie latał na rzecz ćwiczącej artylerii przeciwlotniczej. 1 marca otrzymał awans na stopień porucznika, 10 marca został skierowany do jednostki tranzytowej. 29 marca na pokładzie statku Alcancara wyruszył w podróż do Egiptu, gdzie dopłynął 12 kwietnia[16].
Został przydzielony do dywizjonu 318. Brał udział w lotach na rozpoznanie oraz korygowanie ognia artylerii. 13 lipca został przeniesiony do dywizjonu 417 RCAF, a 20 sierpnia do dywizjonu 241, gdzie latał na atakowanie celów naziemnych[17].
30 sierpnia wykonywał lot na rozpoznanie w rejonie Bolonii. Podczas ataku na kolumnę transportową jego Spitfire (nr ser. JG540)[18] uderzył skrzydłem o drzewo w okolicach Caorle, pilot zginął na miejscu[19]. Został pochowany na cmentarzu San Lazzaro di Savena w Bolonii[20].
W 2019 r. w Mądrych odsłonięto tablicę upamiętniająca Czesława Nowaka[21].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Za swą służbę otrzymał odznaczenia[22]:
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari nr 10775,
- Krzyż Walecznych,
- Medal Lotniczy – trzykrotnie,
- Polowa Odznaka Pilota.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 64.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 65.
- ↑ a b Skrzydlata Polska 1973 ↓, s. 16.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 72-73.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 77.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 78.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 414.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 82.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 85.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 88.
- ↑ 24.04.1943 302 Squadron Spitfire Vb AR385 WX-J Fg.Off. Józef W. Dec. Aircrew Remembred. [dostęp 2025-02-02]. (pol.).
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 91.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 92.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 93.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 100.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 101.
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 105.
- ↑ NOWAK, Czeslaw Jan. All Spitfire Pilots. [dostęp 2025-02-02]. (pol.).
- ↑ Gapa 2019 ↓, s. 110.
- ↑ Czesław Jan Nowak. Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników. [dostęp 2025-01-29]. (pol.).
- ↑ Pamięci por. Czesława Nowaka. Gazeta Średzka. [dostęp 2025-02-02]. (pol.).
- ↑ Nowak Czesław Jan. Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947. [dostęp 2025-01-29]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Lewandowski, Wojciech Zmyślony. Kawaler Virtuti Militari z frontu włoskiego por. pil. Czesław Nowak (1919-1944). „Gapa”. Nr 4/2019. 32, listopad 2019. GRETZA - Robert Gretzyngier. ISSN 2084-6754. OCLC 839253043.
- Czesław Nowak. „Skrzydlata Polska”. 43/1973, 30 września 1973. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
