Długoszpar

Długoszpar
	Cetorhinus maximus
	(Gunnerus, 1765)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	chrzęstnoszkieletowe
Podgromada	spodouste
Rząd	lamnokształtne
Rodzina	długoszparowate
Rodzaj	Cetorhinus; Blainville, 1816
Gatunek	długoszpar
Synonimy
	Squalus maximus Gunnerus, 1765; Halsydrus maximus (Gunnerus, 1765); Selache maxima (Gunnerus, 1765); Selache maximum (Gunnerus, 1765); Selache maximus (Gunnerus, 1765); Squalus gunnerianus Blainville, 1810; Squalus homianus Blainville, 1810; Squalus pelegrinus Blainville, 1810; Squalus peregrinus – Blainville, 1810; Tetroras angiova Rafinesque, 1810; Squalis gunneri Blainville, 1816; Squalis shavianus Blainville, 1816; Halsydrus pontoppidiani Fleming, 1817; Squalus isodus Macri, 1819; Squalus rostratus Macri, 1819; Cetorhinus rostratus (Macri, 1819); Squalus elephas Lesueur, 1822; Selache elephas (Lesueur, 1822); Squalus rashleighanus Couch, 1838; Squalus rhinoceros DeKay, 1842; Squalus cetaceus Gronow, 1854; Polyprosopus macer Couch, 1862; Cetorhinus blainvillei de Brito Capello, 1869; Hannovera aurata van Beneden, 1871; Selachus pennantii Cornish, 1885; Tetroras maccoyi Barrett, 1933; Cetorhinus maccoyi (Barrett, 1933); Halsydrus maccoyi (Barrett, 1933); Cetorhinus normani Siccardi, 1961; Cetorhinus maximus normani (Siccardi, 1961);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Długoszpar^[20], rekin olbrzymi^[20], żarłacz olbrzymi^[20], rekin gigantyczny^[21], rekin słoneczny^[22] (Cetorhinus maximus) – gatunek dużej, morskiej ryby chrzęstnoszkieletowej, jedyny żyjący przedstawiciel rodziny długoszparowatych (Cetorhinidae) zaliczanej do lamnokształtnych. Nazywany czasami rekinem słonecznym z powodu skłonności do wygrzewania się na słońcu tuż pod powierzchnią wody.

Największy zanotowany osobnik mierzył 12,27 m długości^[23]. Większy od niego jest jedynie rekin wielorybi, wraz z którym należą do grona trzech znanych gatunków rekinów planktonożernych. Trzecim jest rekin wielkogębowy.

W zapisie kopalnym długoszpar znany jest z miocenu, a może nawet oligocenu. Skamieniałości te są często przypisywane do współczesnego gatunku C. maximus, mogą jednak reprezentować odrębne, wymarłe gatunki^[24].

Występowanie

Długoszpar jest gatunkiem kosmopolitycznym, występującym w chłodnych i umiarkowanie ciepłych wodach oceanicznych półkuli północnej i południowej.

Cechy charakterystyczne

Ciało masywne, wrzecionowate, długie, szarobrązowe do ciemnoszarego; grzbiet prawie czarny, spód jaśniejszy, zwykle biały, ale spotykane są osobniki o ciemnym ubarwieniu spodniej części ciała. Pysk krótki, z szerokim otworem gębowym wyposażonym w 4-9 rzędów drobnych, stożkowatych zębów. Ich łączna liczba dochodzi do 3000^[25]. Oczy małe. Pięć par bardzo długich szczelin skrzelowych zachodzi na brzuszną stronę ciała (stąd nazwa długoszpar). Łuki skrzelowe wyposażone są w wyrostki filtracyjne służące do filtrowania planktonu, na każdym łuku jest ponad tysiąc wyrostków o długości 10–14 cm. Gatunek jajożyworodny. Długoszpary pływają pojedynczo, parami lub w grupach złożonych z kilkunastu, czasem nawet stu osobników.

Przeciętna długość długoszparów różni się w zależności od obszaru i wynosi od 4,67 do 6,66 m^[23]. Pomimo dużych rozmiarów i groźnie brzmiącej nazwy rekin olbrzymi jest spokojny, łagodnie usposobiony i niegroźny dla człowieka, jeśli nie zostanie zaatakowany. Długoszpary żyją do 50 lat. Biologia rozrodu długoszparów nie została do tej pory dobrze poznana. Ciąża trwa dwa lata, samica rodzi jedno, rzadziej dwa młode.

Żerujące długoszpary pływają powoli z szeroko rozwartym otworem gębowym pobierając w ciągu godziny do 2 tysięcy ton wody zawierającej drobne organizmy, głównie widłonogi. Potrafią jednak rozwijać znaczne prędkości i wyskakiwać ponad powierzchnię wody.

Przypisy

↑ Cetorhinus maximus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Cetorhinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-06-27] (ang.).
↑ J.E. Gunnerus. Brugden (Squalus maximus). „Der Trondhiemske Selskabs Skrifter”. 3, s. 33, 1765. (norw.).
↑ H.M.D. de Blainville. Note sur plusieurs espèces de squale, confondues sous le nom de Squalus maximus de Linnée. „Journal de Physique, de Chimie, d’Histoire Naturelle et des Arts”. 71, s. 256, 1810. (fr.).
↑ H.M.D. de Blainville. Note sur plusieurs espèces de squales, confondues sous le nom de Squalus maximus de Linnée. „Nouveau Bulletin des Sciences, par la Société Philomathique de Paris”. 3^e. Année. 2 (38), s. 171, 1810. (fr.).
↑ ^a ^b H.M.D. de Blainville. Sur le Squalus peregrinus. „Nouveau Bulletin des Sciences, par la Société Philomathique de Paris”. 4^e. Année. 2 (50), s. 365, 1810. (fr.).
↑ C.S. Rafinesque: Caratteri di alcuni nuovi generi e nuove specie di animali e piante della Sicilia, con varie osservazioni sopra i medesimi. Palermo: Sanfilippo, 1810, s. 11. (wł.).
↑ J. Fleming: Ichthyology. W: D. Brewster (red.): Edinburgh encyclopaedia. Cz. 11. Edinburgh: Blackwood, 1817, s. 691. (ang.).
↑ ^a ^b S. Macri. Osservazioni intorno ad una novella spezie di squalo. „Atti della Raele Academia delle Science, Sezione della Società Reale Borbonica, Class di Fisica e di Storia Naturelem, Nappli”. 1, s. 76, 1819. (wł.).
↑ Ch.A. Lesueur. Description of a Squalus, of a very large size, which was taken on the coast of New-Jersey. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 2, s. 350, 1822. (ang.).
↑ J. Couch: A Cornish fauna; being a compendium of the natural history of the county, intented to form a companion to the collection in the Museum of the Royal Institution of Cornwall. Cz. 1: Containing the vertebrate, crustacean, and a portion of the radiate animals. Truro: Royal Institution of Cornwall, 1838, s. 51. (ang.).
↑ J.E. DeKay: Zoology of New-York, or the New-York fauna; comprising detailed descriptions of all the animals hitherto observed within the state of New-York, with brief notices of those occasionally found near its borders, and accompanied by appropriate illustrations. Cz. 4: Fishes. Albany: W. & A. White & J. Visscher, 1842, s. 358. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of fish collected and described by Laurence Theodore Gronow, now in the British Museum. London: The Trustees, 1854, s. 6. (ang.).
↑ J. Couch: A history of the fishes of the British Islands. Cz. 1. London: Groombridge and Son, 1862, s. 68. (ang.).
↑ F.A. de Brito Capello. Memoria relativa a um exemplar de « Squalus maximus » Lin. pescado nas costas de Portugal. „Jornal do Sciências Mathemáticas, Physicas e Naturaes”. 2 (2), s. 234, 1869. Lisboa. (port.).
↑ T. Cornish. Basking shark in Mount’s Bay. „The Zoologist: a monthly journal of natural history”. 9, s. 352, 1885. (ang.).
↑ C. Barrett: Water Life. Melbourne: The Sun, 1933, s. 13, seria: Sun Nature Book. (ang.).
↑ E.M. Siccardi. Cetorhinus en el Atlantico Sur (Elasmobranchii: Cetorhinidae). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia", Ciencias Zoológicas”. 6 (2), s. 255, 1961. (ang.).
↑ C.L.C.L. Rigby C.L.C.L. i inni, Cetorhinus maximus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2017-3 [dostęp 2018-03-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Kowalska, Rembiszewski i Rolik 1973 ↓, s. 47.
↑ G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
↑ Kowalska, Rembiszewski i Rolik 1973 ↓, s. 200.
↑ ^a ^b Craig R. McClain, Meghan A. Balk, Mark C. Benfield, Trevor A. Branch, Catherine Chen, James Cosgrove, Alistair D.M. Dove, Lindsay C. Gaskins, Rebecca R. Helm, Frederick G. Hochberg, Frank B. Lee, Andrea Marshall, Steven E. McMurray, Caroline Schanche, Shane N. Stone, Andrew D. Thaler. Sizing ocean giants: patterns of intraspecific size variation in marine megafauna. „PeerJ”. 3: e715, 2015. DOI: 10.7717/peerj.715. (ang.).
↑ Bruce J. Welton. Cetorhinus cf. C. maximus (Gunnerus) (Lamniformes: Cetorhinidae), a basking shark from the Late Miocene Empire Formation, Coos Bay, Oregon. „Bulletin, Southern California Academy of Sciences”. 112 (2), s. 74–92, 2013. DOI: 10.3160/0038-3872-112.2.74. (ang.).
↑ Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby morskie. Warszawa: GeoCenter, 1996. ISBN 83-7129-306-2.

Bibliografia

K. Kowalska, J.M. Rembiszewski & H. Rolik: Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 47, seria: Mały słownik zoologiczny.
Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby morskie. Warszawa: GeoCenter, 1996. ISBN 83-7129-306-2.

[itis-1] Cetorhinus maximus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[2] Cetorhinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-06-27] (ang.).

[Gunnerus-3] J.E. Gunnerus. Brugden (Squalus maximus). „Der Trondhiemske Selskabs Skrifter”. 3, s. 33, 1765. (norw.).

[Blainville-4] H.M.D. de Blainville. Note sur plusieurs espèces de squale, confondues sous le nom de Squalus maximus de Linnée. „Journal de Physique, de Chimie, d’Histoire Naturelle et des Arts”. 71, s. 256, 1810. (fr.).

[Blainville1-5] H.M.D. de Blainville. Note sur plusieurs espèces de squales, confondues sous le nom de Squalus maximus de Linnée. „Nouveau Bulletin des Sciences, par la Société Philomathique de Paris”. 3^e. Année. 2 (38), s. 171, 1810. (fr.).

[Blainville2-6] H.M.D. de Blainville. Sur le Squalus peregrinus. „Nouveau Bulletin des Sciences, par la Société Philomathique de Paris”. 4^e. Année. 2 (50), s. 365, 1810. (fr.).

[Rafinesque-7] C.S. Rafinesque: Caratteri di alcuni nuovi generi e nuove specie di animali e piante della Sicilia, con varie osservazioni sopra i medesimi. Palermo: Sanfilippo, 1810, s. 11. (wł.).

[Fleming-8] J. Fleming: Ichthyology. W: D. Brewster (red.): Edinburgh encyclopaedia. Cz. 11. Edinburgh: Blackwood, 1817, s. 691. (ang.).

[Macri-9] S. Macri. Osservazioni intorno ad una novella spezie di squalo. „Atti della Raele Academia delle Science, Sezione della Società Reale Borbonica, Class di Fisica e di Storia Naturelem, Nappli”. 1, s. 76, 1819. (wł.).

[Lesueur-10] Ch.A. Lesueur. Description of a Squalus, of a very large size, which was taken on the coast of New-Jersey. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 2, s. 350, 1822. (ang.).

[Couch-11] J. Couch: A Cornish fauna; being a compendium of the natural history of the county, intented to form a companion to the collection in the Museum of the Royal Institution of Cornwall. Cz. 1: Containing the vertebrate, crustacean, and a portion of the radiate animals. Truro: Royal Institution of Cornwall, 1838, s. 51. (ang.).

[DeKay-12] J.E. DeKay: Zoology of New-York, or the New-York fauna; comprising detailed descriptions of all the animals hitherto observed within the state of New-York, with brief notices of those occasionally found near its borders, and accompanied by appropriate illustrations. Cz. 4: Fishes. Albany: W. & A. White & J. Visscher, 1842, s. 358. (ang.).

[Gronow-13] J.E. Gray: Catalogue of fish collected and described by Laurence Theodore Gronow, now in the British Museum. London: The Trustees, 1854, s. 6. (ang.).

[Couch1862-14] J. Couch: A history of the fishes of the British Islands. Cz. 1. London: Groombridge and Son, 1862, s. 68. (ang.).

[Capello-15] F.A. de Brito Capello. Memoria relativa a um exemplar de « Squalus maximus » Lin. pescado nas costas de Portugal. „Jornal do Sciências Mathemáticas, Physicas e Naturaes”. 2 (2), s. 234, 1869. Lisboa. (port.).

[Cornish-16] T. Cornish. Basking shark in Mount’s Bay. „The Zoologist: a monthly journal of natural history”. 9, s. 352, 1885. (ang.).

[Barrett-17] C. Barrett: Water Life. Melbourne: The Sun, 1933, s. 13, seria: Sun Nature Book. (ang.).

[Siccardi-18] E.M. Siccardi. Cetorhinus en el Atlantico Sur (Elasmobranchii: Cetorhinidae). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia", Ciencias Zoológicas”. 6 (2), s. 255, 1961. (ang.).

[iucn-19] C.L.C.L. Rigby C.L.C.L. i inni, Cetorhinus maximus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2017-3 [dostęp 2018-03-05] (ang.).

[CITEREFKowalskaRembiszewskiRolik197347-20] Kowalska, Rembiszewski i Rolik 1973 ↓, s. 47.

[Nikolski-21] G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.

[CITEREFKowalskaRembiszewskiRolik1973200-22] Kowalska, Rembiszewski i Rolik 1973 ↓, s. 200.

[peerj-23] Craig R. McClain, Meghan A. Balk, Mark C. Benfield, Trevor A. Branch, Catherine Chen, James Cosgrove, Alistair D.M. Dove, Lindsay C. Gaskins, Rebecca R. Helm, Frederick G. Hochberg, Frank B. Lee, Andrea Marshall, Steven E. McMurray, Caroline Schanche, Shane N. Stone, Andrew D. Thaler. Sizing ocean giants: patterns of intraspecific size variation in marine megafauna. „PeerJ”. 3: e715, 2015. DOI: 10.7717/peerj.715. (ang.).

[Welton-24] Bruce J. Welton. Cetorhinus cf. C. maximus (Gunnerus) (Lamniformes: Cetorhinidae), a basking shark from the Late Miocene Empire Formation, Coos Bay, Oregon. „Bulletin, Southern California Academy of Sciences”. 112 (2), s. 74–92, 2013. DOI: 10.3160/0038-3872-112.2.74. (ang.).

[25] Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby morskie. Warszawa: GeoCenter, 1996. ISBN 83-7129-306-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]