David Lynch (2017) | |
Prawdziwe imię i nazwisko |
David Keith Lynch |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
20 stycznia 1946 |
Zawód |
reżyser, aktor, scenarzysta, producent filmowy, muzyk, malarz |
Współmałżonek |
Peggy Lentz |
Lata aktywności |
od 1966 |
Odznaczenia | |
Strona internetowa |
David Keith Lynch[1][2] (ur. 20 stycznia 1946 w Missoula) – amerykański reżyser, aktor, producent i scenarzysta filmowy, muzyk, malarz[3].
Jego matka, Edwina, miała korzenie fińskie i niemieckie, a ojciec, Donald Walton Lynch, był pochodzenia angielskiego, szkockiego i irlandzkiego[4].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych i charakterystycznych amerykańskich reżyserów filmowych. Wypracował własny styl, w którym równie istotną rolę odgrywają wszystkie elementy dzieła: postacie, światło, montaż, muzyka. W swoich filmach często odwołuje się do elementów surrealistycznych, chętnie tworzy wariacje na temat ludzkiej podświadomości, marzeń i fobii. Część filmów stara się pokazać ciemną, ukrytą stronę życia prowincjonalnych miasteczek. Światową sławę przyniósł Lynchowi zrealizowany w 1989 serial telewizyjny Miasteczko Twin Peaks, choć już wcześniej był nominowany do Oscara za film Człowiek słoń[5].
Filmy Lyncha mają także charakter demaskatorski (Mulholland Drive, Dzikość serca, Blue Velvet) dzięki odsłanianiu kurtyny, przedstawianiu zakulisowego życia bohaterów, skrywanych przed zewnętrznym światem intryg. Fabuła jego filmów poprzez to staje się wielopłaszczyznowa, przy czym płaszczyzny te przenikają się wzajemnie. Rzeczywistość snu przenika się z rzeczywistością codzienności, przez co rozmyte wątki trudno jednoznacznie zinterpretować. Widz skazany jest na konieczność samodzielnego rozwiązywania zagadek, surrealistycznych metafor, łączenia przypadkowych zdarzeń w całość[6].
Inland Empire powstał częściowo w Łodzi, gdzie reżyser planował otworzyć studio filmowe. Od 2003 realizowany jest również filmowy projekt o roboczym tytule The Green Room in Lodz, którego epizody wykorzystano w Inland Empire.
Przewodniczył jury konkursu głównego na 51. MFF w Wenecji (1994) oraz na 55. MFF w Cannes (2002). Był członkiem Komitetu Honorowego festiwalu Camerimage.
Od lipca 1973 David Lynch praktykuje medytację transcendentalną[7]. W 1975 w ośrodku Spiritual Regeneration Movement w Los Angeles w Kalifornii poznał guru Maharishiego Yogi. Odtąd promuje szkoły „latających joginów”[8], a pomagają mu w tym uznane gwiazdy muzycznego showbiznesu jak Donovan, George Harrison, Paul McCartney, Sheryl Crow, Eddie Vedder, Moby, Ben Harper, Trent Reznor i Mike Love z The Beach Boys. W 2013 Lynch nagrał płytę The Big Dream, która jest mantrą do guru Maharishiego Yogi[9][10]. Została ona przypomniana w 2014 wydawnictwem „The Big Dream Remix EP”, zawierającym cztery utwory z podstawowego albumu w remiksach[11].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Oficer Legii Honorowej (Francja, 2007)[12]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007)[13]
Wybrana filmografia
[edytuj | edytuj kod]Pełny metraż
[edytuj | edytuj kod]- Głowa do wycierania (Eraserhead, 1977)
- Człowiek słoń (The Elephant Man, 1980)
- Diuna (Dune, 1984)
- Blue Velvet (1986)
- Dzikość serca (Wild at Heart, 1990)
- Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną (Twin Peaks: Fire Walk with Me, 1992)
- Zagubiona autostrada (Lost Highway, 1997)
- Prosta historia (The Straight Story, 1999)
- Mulholland Drive (2001)
- Inland Empire (2006)
Krótki metraż
[edytuj | edytuj kod]- Sześciu mężczyzn, którym robi się niedobrze (Six Figures Getting Sick, 1966)
- Alfabet (The Alphabet, 1968)
- Babcia (The Grandmother, 1970)
- Kaleka (The Amputee, 1974)
- Symfonia przemysłowa nr 1 (Industrial Symphony No. 1, 1990)
- Premonitions Following an Evil Deed (fragment Lumiere i spółka, 1995)
- Przyciemniony pokój (Darkened Room, 2002)
- Boat (2007)
- Absurda (2007)
- 42 One Dream Rush (segment Dream #7) (2009)
Seriale TV
[edytuj | edytuj kod]- Miasteczko Twin Peaks (Twin Peaks, 1990–1991)
- American Chronicles (1990)
- Na antenie (On the Air, 1992)
- Hotel Room (1993)
- Dumbland (2002)
- Króliki (Rabbits, 2002)
- Twin Peaks (2017)
Teledyski
[edytuj | edytuj kod]- „Wicked Game” – Chris Isaak (wersja filmowa, 1990)
- „Crazy Clown Time” – David Lynch (2011)
- „Came Back Haunted” – Nine Inch Nails (2013)
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Cezar
- Najlepszy film zagraniczny: 1982: Człowiek słoń
- 2002: Mulholland Drive
- Nagroda na MFF w Cannes
- Złota Palma: 1990: Dzikość serca
- Najlepsza reżyseria: 2001: Mulholland Drive
- Nagroda na MFF w Wenecji
- 2006: Honorowy Złoty Lew: za całokształt twórczości
- Nagroda Festiwalu Przyszłości Kina: 2006: Inland Empire
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ David Lynch. Listal. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
- ↑ Personalidade: David Lynch (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2015-12-20]. (port.).
- ↑ David Lynch - Director Biography (1946-). Film Reference. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
- ↑ David Lynch What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2022-06-01]. (ang.).
- ↑ David Lynch. MYmovies.it. [dostęp 2015-12-20]. (wł.).
- ↑ David Lynch: wolę kino europejskie. cialo-umysl-dusza.pl. [dostęp 2012-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-12)]. (pol.).
- ↑ Łukasz Długowski (2014-10-03): Łowca dusz. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).
- ↑ Tadeusz Sobolewski (2014-05-14): David Lynch i latający jogini. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).
- ↑ David Lynch, Ashutosh Maharaj medytacja transcendentalna i sekta. wykop.pl. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).
- ↑ Łukasz Długowski (2014-10-03): Władcy umysłów. Jak powstają i działają nowe religie. National Geographic. [dostęp 2018-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-18)]. (pol.).
- ↑ Twórca Twin Peaks pod wpływem sekty?. Głos Wielkopolski. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).
- ↑ EN 2007, David Lynch Devient Chevalier de la Légion d’Honneur. puretrend.com. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (fr.).
- ↑ Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2024-11-19] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- David Lynch w bazie IMDb (ang.)
- David Lynch w bazie Filmweb
- David Lynch w bazie Notable Names Database (ang.)
- Teledysk „Crazy Clown Time” (reż. Lynch) w serwisie YouTube
- Plakaty do filmów Davida Lyncha w galerii plakatu filmowego Filmoteki Narodowej „Gapla”
- ISNI: 0000000117865359
- VIAF: 164455045
- ULAN: 500253091
- LCCN: n92021345
- GND: 119035316
- NDL: 00448268
- LIBRIS: ljx035s448cs4c1
- BnF: 120162239
- SUDOC: 16696610X
- NLA: 36027734
- NKC: jn20000720156
- BNE: XX832488
- NTA: 071808191
- BIBSYS: 90145818, 3006686
- CiNii: DA12217622
- PLWABN: 9810597077405606
- NUKAT: n99016381
- J9U: 987007459754705171
- PTBNP: 129678
- CANTIC: a11102354
- LNB: 000119654
- NSK: 000050970
- BNA: 000041200
- CONOR: 10604131, 98003299
- BNC: 000224649
- ΕΒΕ: 305390
- BLBNB: 000455595
- KRNLK: KAC199635138
- LIH: LNB:Y2c;=BU