Dobra (gmina w województwie łódzkim)

Dobra
	gmina wiejska
	1919–1954
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: łódzkie (II RP); 1945–54: łódzkie
Powiat	brzeziński
Siedziba	Dobra
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad	18
brak współrzędnych

Dobra – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1859–1954 w Łódzkiem. Siedzibą władz gminy była Dobra^[1]^[2].

Gmina powstała w 1859 roku w Królestwie Kongresowym na mocy ukazu carskiego z 16 marca 1859 roku, a po jego podziale na powiaty i gminy z początkiem 1867 roku gmina weszła w skład powiatu brzezińskiego w guberni piotrkowskiej^[1]^[3]^[4]. 19 maja^?/31 maja 1870 do gminy przyłączono pozbawiony praw miejskich Stryków^[5] (od 1923 formalnie^[b] znów samodzielne miasto^[6]).

W 1919 roku gmina weszła w skład woj. łódzkiego^[7]. W 1933 roku rozszerzono uprawnienia samorządowe gminy^[8]. Podczas okupacji gmina należała do dystryktu radomskiego (w Generalnym Gubernatorstwie). Po zakończeniu II wojny światowej utworzona została Gminna Rada Narodowa w Dobrej^[9]. 13 lutego 1946 roku część obszaru gminy Dobra (Łodzianka, Wilanów B, Łukaszew, Moskule Stare, Moskuliki) przyłączono do Łodzi^[c]^[11]. W 1950 roku funkcję wykonawczą Zarządu Gminnego przejęło Prezydium Gminnej Rady Narodowej^[12].

1 lipca 1952 roku gmina składała się z 18 gromad: Anielin, Borchówka, Czaplinek, Dobra, Glinnik, Imielnik Nowy, Imielnik Stary, Józefów, Kalonka, Kiełmina, Kopanka, Ługi, Maciejów, Moskule Nowe, Szczawin, Szczawin kol., Wilanów i Zelgoszcz^[13]. Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[14]. Z obszaru gminy utworzono Gromadzkie Rady Narodowe^[1]. Po reaktywowaniu gmin 1 stycznia 1973 roku gminy nie przywrócono, a jej dawny obszar wszedł głównie w skład gminy Stryków i Nowosolna^[15].

Uwagi

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ Na początku okresu międzywojennego Stryków był gminą o nieuregulowanym statusie – z samorządem miejskim nadanym przez okupanta, lecz niezaliczoną do miast w 1919 (określany jako „miejscowość”).
↑ Faktycznie obszar części gminy Dobra został już włączony w granice administracyjne Łodzi wcześniej – 26 listopada 1945 roku^[10].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim Oddział w Tomaszowie Mazowieckim: Akta gminy Dobra. [dostęp 2009-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279).
↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359).
↑ Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 123).
↑ Dz.U. z 1923 r. nr 16, poz. 105.
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395.
↑ Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294.
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22.
↑ Czesław Gumkowski. Wielka Łódź. „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 6, s. 6 (PDF – 4), grudzień 1945. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-04-13]. Cytat: [...] W zakończeniu akcji tworzenia Wielkiej Łodzi w dniu 26 listopada 1945 r. nastąpiło komisyjne włączenie części Gminy Dobra [...] do granic administracyjnych m. Łodzi [...].
↑ Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35, s. 66 (PDF – 2), kol. 2.
↑ Dz.U. z 1950 r. nr 14, poz. 30.
↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa 1952, s. 87 (wersja cyfrowa – 169), kol. 2–3.
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.

[uwaga1-1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[uwaga2-7] Na początku okresu międzywojennego Stryków był gminą o nieuregulowanym statusie – z samorządem miejskim nadanym przez okupanta, lecz niezaliczoną do miast w 1919 (określany jako „miejscowość”).

[uwaga3-13] Faktycznie obszar części gminy Dobra został już włączony w granice administracyjne Łodzi wcześniej – 26 listopada 1945 roku^[10].

[akta-2] Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim Oddział w Tomaszowie Mazowieckim: Akta gminy Dobra. [dostęp 2009-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].

[gus-3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.

[4] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279).

[5] Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359).

[6] Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 123).

[8] Dz.U. z 1923 r. nr 16, poz. 105.

[9] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395.

[10] Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294.

[11] Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22.

[12] Czesław Gumkowski. Wielka Łódź. „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 6, s. 6 (PDF – 4), grudzień 1945. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-04-13]. Cytat: [...] W zakończeniu akcji tworzenia Wielkiej Łodzi w dniu 26 listopada 1945 r. nastąpiło komisyjne włączenie części Gminy Dobra [...] do granic administracyjnych m. Łodzi [...].

[14] Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35, s. 66 (PDF – 2), kol. 2.

[15] Dz.U. z 1950 r. nr 14, poz. 30.

[16] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa 1952, s. 87 (wersja cyfrowa – 169), kol. 2–3.

[17] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.

[18] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[c]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[10]

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Będków (do 1870) Brzeziny Głowno (do 1870 i 1925–40 →) Jeżów (do 1870) Koluszki (de facto od 1940, de jure od 1949) Stryków (do 1870 i od 1923) Tomaszów (Mazowiecki) (do 1948 →) Ujazd (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bedoń (do 1874) Będków (od 1868) Biała (do 1954) Bratoszewice (do 1954) Brzeziny (od 1973) Ciosny (do 1954) Długie (1868–1953) Dmosin Dobra (do 1954) Gałków (do 1874) Gałkówek (1874–1954) Głowno (191?–25) Jeżów (od 1953) Katarzynów (do 1868 i 1953–54) Koluszki (od 1973) Lipiny (do 1954) Łazisko (do 1953) Łaznów (do 1953) Mikołajów (1868–1954) Mroga Dolna (do 1953) Niesułków (do 1954) Nowosolna (od 1973) Popień (do 1953) Rogów (od 1953) Rokiciny (od 1953) Stryków (191?–23) Stryków (od 1973) Ujazd (od 1953)
Gromady (1954–72)	Andrespol (1954–57 →) Będków (1954–72) Biała (1954–56 →) Borowa (1954–59) Bratoszewice (1954–72) Bronowice (1954–72) Chrusty Nowe / Nowe Chrusty (1954–72) Ciosny (1959–72) Dąbrówka Duża (1954–72) Dmosin (1954–72) Dobra (1954–72) Drzazgowa Wola (1954–59) Gałków Duży (1954–72) Gałkówek-Kolonia (1954–72) Janków (1954–59) Jeżów (1954–72) Kalonka (1954–59) Katarzynów (1954–72) Kołacin (1954–72) Koźle (1954–72) Lipiny (1954–72) Łaznów (1954–72) Nadolna (1954–61) Niesułków (1954–72) Niewiadów (1954–72) Olszowa (1954–59) Popielawy (1954–59) Prażki (1954–59) Redzeń Stary (1954–61) Rogów (1954–72) Rokiciny (1954–72) Różyca (1954–72) Skoszewy Stare / Stare Skoszewy (1954–72) Smardzew (1954–56 →) Swędów (1954–59) Ujazd (1954–72) Wierzchy (1954–59) Wola Cyrusowa (1954–59) Wola Łokotowa (1954–68) Zaborów (1954–72) Zawada (1954–72)