| |
| Klasyfikacja naukowa | |
| 321.321-6 | |
| Klasyfikacja popularna | |
| Chordofon szarpany |
Dombra (kaz. домбыра, dombyra) – narodowy instrument kazachski, drewniany chordofon szarpany, najczęściej z dwiema strunami, wykorzystywany przy wykonywaniu tradycyjnego utworu kazachskiej sztuki muzycznej – küj.
W 2014 roku tradycja muzyczna küj z użyciem dombry została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Dombra to drewniany chordofon szarpany, najczęściej z dwiema strunami[a], przypominający lutnię[1]. Instrument ma 100–130 cm długości[1].
Pudło rezonansowe ma kształt gruszki[2] i jeden, mały okrągły otwór rezonansowy[3]. Wykonane jest z 7–10 sklejonych ze sobą części drewna, przy czym przednia część zrobiona jest z drewna świerkowego[3]. Z reguły górna i dolna powierzchnia części przedniej zdobione są malunkami lub inkrustacjami z kolorowego drewna[3]. Im większy instrument, tym głębszy jego dźwięk[4]. Gryf jest wąski, wydłużony z płaską główką, najczęściej z 14 progami[2][3]. Tradycyjne struny zrobione są ze ścięgien a nowoczesne z nylonu[1].
Wyróżnia się dwa typy dombry: wschodnią i zachodnią[4]. Dombra wschodnia charakteryzuje się skróconym gryfem; gryf dombry zachodniej jest długi i wąski[4].
Technika gry
[edytuj | edytuj kod]Gra na dombrze polega na uderzaniu w obydwie struny na raz lub na trącaniu palcem wskazującym lub/i kciukiem kolejno strun[4][2]. Grający nie używa plektronu[2].
Skala i strojenie
[edytuj | edytuj kod]Poniżej zaprezentowany jest standard strojenia dla współczesnej dombry koncertowej:
Küj
[edytuj | edytuj kod]
Dombra najczęściej wykorzystywana jest jako instrument solowy[5] do akompaniamentu tradycyjnych form epickich i pieśni ludowych[2], szczególnie tradycyjnych krótkich, 2–3 minutowych[6], utworów muzycznych – küj[1]. Występom küj towarzyszą opowieści i legendy, a utwory küj wykonywane są w czasie wolnym od pracy, podczas uroczystości rodzinnych i świąt[7].
W 2014 roku tradycja muzyczna küj z użyciem dombry została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dombra używana była z początku najprawdopodobniej w praktykach szamańskich[8]. W przeszłości dombry były ozdabiane napisami odnoszącymi się do części ciała człowieka, przypisywanymi poszczególnym częściom instrumentu: gryf = szyja (mojyn), pudło = pierś (keude), itp.[8] W XIV wieku w tekstach rosyjskich wzmiankowana jest domra – instrument bardzo zbliżony do dombry, mający najprawdopodobniej wspólne korzenie z dombrą[8].
W XIX wieku w okresie aktywności kazachskiego kompozytora Kurmangazego Sagyrbajuły (1823–1896) zaistniało wielu wybitnych instrumentalistów dombry, wykonujących küj, m.in. Däuletkerej Szygajuły (1821–1875) czy Tättymbet Kazangapuły (1817–1862)[5].
Dombra jest najbardziej rozpowszechnionym instrumentem w Kazachstanie[6].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Rafis Abazov: Culture and Customs of the Central Asian Republics. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 136. ISBN 978-0-313-33656-0. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
- ↑ a b c d e Randy Raine-Reusch: Play the World: The 101 World Instrument Primer. Mel Bay Publications, 2010, s. 19. ISBN 978-1-61065-251-3. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
- ↑ a b c d ATLAS of Plucked Instruments – an encyclopedia of all the world's plucked instruments of lute, guitar, banjo and mandolin type: Central Asia. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
- ↑ a b c d Rafis Abazov: Culture and Customs of the Central Asian Republics. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 137. ISBN 978-0-313-33656-0. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
- ↑ a b Dana Jeteyeva Yerkebulan Dzhelbuldin: Traditions and Customs of Kazakhs. AuthorHouse, 2014, s. 119. ISBN 978-1-4969-8069-4. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO ICH: Nomination file No. 00996. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO ICH: Kazakh traditional art of Dombra Kuy. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
- ↑ a b c Dana Jeteyeva Yerkebulan Dzhelbuldin: Traditions and Customs of Kazakhs. AuthorHouse, 2014, s. 118. ISBN 978-1-4969-8069-4. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- UNESCO: Kazakh traditional art of dombra kuy. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2015-09-13]. (ang.).
