Dworek Mieroszewskich
w Katowicach-Janowie

Dworek od strony ulicy Nad Stawem (2020)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	Ul. Nad Stawem 3a, 40-411 Katowice
Typ budynku	dawny dworek myśliwski
Styl architektoniczny	bezstylowy
Inwestor	Aleksander Mieroszewski
Kondygnacje	1+1
Powierzchnia użytkowa	393 m²
Ukończenie budowy	ok. 1830
Rozebrano	październik 2021
Położenie na mapie Polski Dworek Mieroszewskich
Położenie na mapie województwa śląskiego Dworek Mieroszewskich
Położenie na mapie Katowic Dworek Mieroszewskich
50°14′34,6″N 19°05′54,9″E/50,242944 19,098583
Multimedia w Wikimedia Commons

Dworek Mieroszewskich w Katowicach-Janowie – dawny dworek myśliwski znajdujący się w Katowicach przy ulicy Nad Stawem 3a, w dzielnicy Janów-Nikiszowiec, istniejący od około 1830 roku (za panowania Aleksandra Mieroszewskiego) w miejscu wyburzonego XVII-wiecznego drewnianego budynku, do października 2021 roku. Był to budynek piętrowy zbudowany z kamienia i kryty papą.

Janów od 1617 roku należał do rodziny Mieroszewskich, którzy byli właścicielami ziemi mysłowickiej do 1839 roku. Ziemię wówczas sprzedano Marii Winckler z zachowaniem przez Mieroszewskich tytułu do ordynacji^[1]. Pierwszym ordynatem mysłowickiego majoratu był Jan Krzysztof Mieroszewski. W czasie jego 61-letniego majoratu (1694–1755)^[2] przyczynił się do powstania nowej osady nad Boliną. Pierwszym budynkiem późniejszego Janowa był dworek myśliwski wybudowany z drewna w miejsce późniejszego murowanego^[3], a jego początki sięgają XVII wieku^[4]. Na początku XVIII wieku w pobliżu dworku, na prawym brzegu Boliny powstał folwark zwany Janowcem^[3].

Za czasów Aleksandra Mieroszewskiego, w okresie powstania listopadowego pomiędzy dworkiem a Boliną^[1] urządzono park w stylu angielskim z promenadą i sztucznym stawem, po którym pływały gondole, a park ten nazywano Plantami^[5]. W 1835 roku postawiono na janowskich plantach rzeźbę ogrodową – pomnik z napisaną po polsku inskrypcją^[1]. Pomnik ten przetrwał czasy II wojny światowej i od 2014 roku znajduje się przy skwerze E. i G. Zillmannów na zabytkowym osiedlu Nikiszowiec^[6][7].

Około 1830 roku^[8] w miejsce drewnianego budynku wybudowano murowany dworek^[9]. Z niego urządzano w sąsiednich lasach polowania^[10], a w okresie przed i w czasie powstania listopadowego w dworku organizowano spotkania konspiracyjne. Spotykali się tutaj polscy spiskowcy z Królestwa Polskiego^[10].

W 1853 roku w zameczku uwłaszczono Pawła Dudka – półzagrodnika z Janowa, pozostałych zaś janowskich chłopów w tym samym miejscu uwłaszczono w czerwcu 1857 roku^[11]. Po przeprowadzeniu akcji uwłaszczeniowej dworek, folwark i planty były nie tylko punktem wyjścia dla tworzącej się janowskiej gminy, ale także przez długi czas stanowiły centrum osady, w którym koncentrowało się życie Janowa. Tutaj mieszkał naczelnik gminy i obszaru dworskiego, a także mieściła się tu pierwsza gospoda^[12]. W parku zaś koncentrowało się także życie religijne. Wiele uroczystości religijnych odbywało się pod krzyżem wzniesionym tutaj w 1818 roku przez Rupalę i Pachę z Janowa^[12]. Wraz z uprzemysłowieniem Janowa punkt ciężkości osady przesuwał się na zachód z rejonu pałacyku, ku zakładom przemysłowym^[13].

W 1959 roku właścicielem dawnego dworku była kopalnia „Wieczorek”^[4], od około 2019 roku zaś dworek był własnością prywatną^[14].

Mieszkańcy Janowa w lipcu 2020 roku planowali zorganizować plenerowy festyn w rejonie historycznego dworka z okazji 300-lecia osady. Z uwagi na znajdujące się na elewacji dworku graffiti z wulgarnym napisem organizatorzy zainterweniowali w tej sprawie, a festyn odbył się w Parku Bolina^[14].

26 czerwca 2021 roku pod przewodnictwem Grupy Janowskiej zorganizowano plener malarski przy historycznym dworku celem jego uwiecznienia w sztuce malarskiej^[15]. Powstałe wówczas obrazy zostały pod koniec marca 2022 roku wystawione na licytację na rzecz Polskiej Misji Medycznej^[16].

Opuszczony dworek, pełniący przed opróżnieniem funkcję mieszkalną, z biegiem czasu popadł w ruinę^[14]. Został on ostatecznie rozebrany w październiku 2021 roku^[17], na co zgodził się ówczesny Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków Łukasz Konarzewski.

Dawny dworek Mieroszewskich znajdował się przy ulicy Nad Stawem 3a w Katowicach, w granicach dzielnicy Janów-Nikiszowiec^[18]. W skład kompleksu zabudowy kompleksu wchodziły: dawny dworek myśliwski, stajnie i starodrzew^[18]. Przy samym zaś dworku znajdowały się także budynki gospodarcze w formie przybudówek^[19].

Dworek Mieroszewskich był budynkiem o wymiarach 18,8 × 13,2 m, powstałym z kamienia i pokrytym dachem z papy. W 1959 roku miał on 10 pomieszczeń mieszkalnych, strych i 4 piwnice^[4]. Powierzchnia użytkowa dworku wynosiła 393 m², powierzchnia zabudowy zaś 254,16 m². Miał on jedną kondygnację nadziemną i jedną podziemną. Przybudówka była parterowa, a jej powierzchnia zabudowy wynosiła 46,64 m²^[20].

Dworek wraz z przybudówką wpisany był do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice^[19].

• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012  (pol.).
• LechL. Szaraniec LechL., Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9 .
• EmanuelE. Wilczok EmanuelE., Janów: od osady leśnej do gminy wielkoprzemysłowej, Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1991  (pol.).