Dynastia Kantakuzenów (gr. Καντακουζηνός (Kantakouzenos)) – dynastia władająca Cesarstwem Bizantyjskim i w Morei.

Rodzina była jedną z najbogatszych w Bizancjum. Nazwisko pochodzi od miejscowości Kouzenas w pobliżu Smyrny. Pierwszy przedstawiciel nieznany z imienia pojawia się za panowania Aleksego I Komnena (ok. 1100). Znani są też wojskowi z tego okresu: Jan Kantakuzen, który zginął w bitwie Myriokefalon w 1176. W okresie czwartej krucjaty ród był jednym z największych posiadaczy ziemskich w Cesarstwie Bizantyńskim. W okresie Paleologów zrobili szybką karierę – Michał Kantakuzen – bizantyński arystokrata, pierwszy despota Morei, panujący w Mistrze od 1308 roku 1316, ojciec cesarza bizantyjskiego Jana VI w latach 1347–1354. Synem tego z kolei był Mateusz Kantakuzen, cesarz bizantyjski 1353–1357, despota Morei w latach 1380–1383. Córki Jana VI poślubiły: Helena – cesarza Jana V Paleologa, Maria – Nikefora II Orsiniego z Epiru, a Theodora – Orhana I, sułtana Turków osmańskich. Ostatnią przedstawicielka rodu była Eudokia, która zmarła we Włoszech w 1488. Na pokrewieństwo z tym bizantyńskim rodem powoływał się rumuński ród Cantacuzino, władający w Mołdawii i na Wołoszczyźnie w XVII-XVIII w.

• Jan VI Kantakuzen 1347–1354
• Mateusz Kantakuzen 1353–1357

• Michał Kantakuzen 1308–1316
• Manuel Kantakuzen 1348–1380
• Mateusz Kantakuzen 1380–1383
• Demetriusz I 1383

• Donald M. Nicol, The Reluctant Emperor. A biography of John Cantacuzene, Byzantine emperor and monk, c. 1295-1383, Cambridge 1996.
• Donald M. Nicol, The Byzantine family of Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca. 1100-1460: a genealogical and prosopographical study, Washington: Dumbarton Oaks 1968.
• Donald M. Nicol, The Byzantine Family of Kantakouzenos: Some Addenda and Corrigenda, "Dumbarton Oaks Papers" 27 (1973), s. 309-315 [1].
• Małgorzata Dąbrowska, Kantakuzenowie [w:] Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. Oktawiusz Jurewicz, Warszawa 2002, s. 255.
• Alexander Kazhdan, Kantakouozenos [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, t. 2, ed. by Alexander Kazhdan, New York – Oxford: Oxford University Press 1991, s. 1103-1104.