PARLAMENT

Istnienie parlamentu, rozumianego jako naczelny organ państwowy złożony z demokratycznie wybieranych przedstawicieli Narodu, realizujący władzę ustawodawczą i sprawujący kontrolę nad funkcjonowaniem władzy wykonawczej. Państwo, w którym nie istnienie parlament odpowiadający powyżej wskazanej charakterystyce, nie może być uznane za państwo demokratyczne.Istotą parlamentu jest jego ukształtowanie jako organu reprezentacji Narodu (organu przedstawicielskiego) – parlament jest jedynym organem państwowym powołanym w taki sposób, że jego skład odzwierciedla podstawowe orientacje i preferencje polityczne ogółu wyborców. Przypomnijmy, iż nowożytna historia tego organu sięga XIV – wiecznej Anglii, a niewiele w tyle pozostała Polska, gdzie już w XV wieku można było mówić o ukształtowaniu się Sejmu. Dzisiejsza postać parlamentu uformowała się na tle rewolucji XVIII i XIX w., które z jednej strony przyniosły stopniową realizację zasady powszechności prawa wyborczego, a z drugiej strony, nadały parlamentowi silną i samodzielną pozycję w systemie podziału władzy. Wtedy też ukształtowało się założenie, że pozycję i rolę parlamentu należy postrzegać na tle zasady suwerenności Narodu. Ponieważ wszystkie współczesne państwa przyjmują instytucje demokracji przedstawicielskiej (pośredniej poprzez wybory powszechne) jako podstawową formę realizacji tej zasady, przesądzać to musi o nadaniu szczególnego znaczenia parlamentowi jako jedynemu organowi, który jest zdolny do reprezentacji woli Narodu (tzn. suwerena).

W Polsce – podobnie jak niemal we wszystkich państwach współczesnych, prawo parlamentarne opiera się na źródłach pisanych (prawie stanowionym) czyli Konstytucji RP (rozdział IV – Sejm i Senat), prawo zwyczajowe niemal nie występuje, natomiast już w płaszczyźnie praktyki – poważne znaczenie przypada zwyczajom parlamentarnym oraz orzecznictwu sądowym.

W większości państw współczesnych świata parlament ma strukturę złożoną – z reguły składa się z dwóch izb: w USA Kongres składa się z Izby reprezentantów i Senatu, w Wielkiej Brytanii występuję Izba Gmin i Izba Lordów, we Francji – Zgromadzenie Narodowe i Senat, także w Polsce mamy obecnie (od 1989 r.) Sejm i Senat. Powszechność dwuizbowości nie ma jednak charakteru absolutnego, w niektórych rozwiniętych demokracjach współczesnych występują parlamenty jednoizbowe jak np.: Dania, Islandia, Szwecja, Litwa, a także rozwiązania tak osobliwe, jak pięcioizbowy parlament federalny Jugosławii w latach 1963 – 1974.

W tradycji polskiej typowe było nadanie parlamentowi struktury dwuizbowości. Zarówno Konstytucja marcowa z 21r., jak i kwietniowa z 35r. przewidywały istnienie Sejmu i Senatu, obie też przyznawały Sejmowi pozycję izby znacznie silniejszej. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. określa Sejm i Senat jako organy władzy ustawodawczej. Sejm składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (art.96 Konst.). Senat składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym (art.97 Konst.). Konstytucja z 97 r. nie przyjęła zasady równouprawnienia izb, nigdy zresztą w polskiej tradycji konstytucyjnej takie równouprawnienie nie występowało. Pozycja izby silniejszej jest przyznana Sejmowi. Widać to już w ogólnej charakterystyce, dokonanej w art.95 Konst. z której wynika, że władza ustawodawcza jest powierzona wspólnie Sejmowi i Senatowi, ale sprawowanie kontroli nad działalnością Rządu jest wyłącznie domeną Sejmu.

Koncepcja roli Senatu właściwie nie zmieniła się od 1989 r. Senat w zasadzie ogranicza się do udziału w ustawodawstwie, przy czym jednak Sejm – o ile jest wstanie zbudować odpowiednią większość – może narzucić Senatowi swoje stanowisko. Ponadto Senat uczestniczy w powoływaniu niektórych konstytucyjnych organów państwowych: Prezesa NIK-u, Rzecznika Praw Obywatelskich, dwóch członków KRRiT, trzech członków rady Polityki Pieniężnej. Senat nie uczestniczy natomiast w wykonywaniu funkcji kontrolnej wobec Rządu, nie bierze udziału w powoływaniu tego Rządu i egzekwowaniu jego odpowiedzialności parlamentarnej – te uprawnienia należą na zasadzie wyłączności do Sejmu. Sam byt Senatu jest uzależniony od losów Sejmu, bo kadencja tych organów są wyznaczone czasokresem kadencji Sejmu, a rozwiązanie Sejmu powoduje też rozwiązanie Senatu.

W polskiej tradycji parlamentarnej występowała też instytucja Zgromadzenie Narodowe, tzn. odrębny organ o własnych kompetencjach, złożony z obradujących wspólnie obu izb parlamentu, a więc Sejmu i Senatu. Zgromadzenie przy wykonywaniu swych kompetencji działa jako jedno ciało parlamentarne, bez rozróżnienia Sejmu (posłów) i Senatu (senatorów). Konstytucja pozostawiła Zgromadzeniu kompetencje związane jedynie z osobą Prezydenta RP, a mianowicie: przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego prezydenta, stwierdzenie trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, stawienie prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, wysłuchanie orędzia prezydenta. Jak widać, rola Zgromadzenia pojawia się dopiero w sytuacji, gdy nastąpią szczególne okoliczności związane z osoba prezydenta, poza tym zadania Zgromadzenia ograniczają się do czysto ceremonialnych funkcji.Zgodnie z Konstytucją Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Odpowiada to tradycji polskich uregulowań konstytucyjnych, utrzymujących się od 1952 r. ( w okresie międzywojennym kadencja była pięcioletnia). Wybory do Sejmu powinny być zatem przeprowadzane co 4 lata, ale tylko trzy minione kadencje (93-97, 97-2001, 2001-2004) miały charakter pełny. W poprzednich kilkunastu latach burzliwe wydarzenia polityczne nie pozwalały na dochowanie tego czasokresu i parlament zostawał rozwiązywany.

Kadencja Sejmu rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie po wyborach, w tym samym dniu rozpoczyna się kadencja Senatu, nawet jeżeli jego pierwsze posiedzenie odbędzie się później. Zasadniczą zaletą tego rozwiązania jest ciągłość istnienia parlamentu, kadencja poprzedniego nie może zakończyć się przed ukonstytuowaniem się nowego, dotyczy to też sytuacji rozwiązania parlamentu. Nie istnieje tym samym okres miedzykadencyjny i nie istnieje pokusa dla władzy wykonawczej do nadużywania swoich kompetencji w tym okresie. Kadencja Sejmu (i Senatu) kończy się w dniu poprzedzającym dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Natomiast przedłużenie się kadencji Sejmu jest jedynie możliwe, jeżeli zaistnieje jeden ze stanów nadzwyczajnych ( rozdział XI Konst.).Konstytucja dopuszcza także skrócenie kadencji Sejmu, choć również muszą być spełnione szczególne wymagania. Skrócenie kadencji może nastąpić z zastosowaniem dwóch procedur, tzn.: może ono wynikać z własnej decyzji Sejmu i wówczas mówimy o samorozwiązaniu, lub skrócenie kadencji może nastąpić mocą decyzji Prezydenta, czyli rozwiązaniu Sejmu (art.155 i art.225 Konst.).

Każdy parlament (każda z izb) jest ciałem na tyle skomplikowanym, że może funkcjonować tylko w oparciu o sformalizowaną strukturę organów wewnętrznych.Powszechnie odróżnia się organy kierownicze oraz organy pomocnicze Sejmu czy Senatu. Do pierwszych zalicza się Marszałka Sejmu (Senatu) oraz Prezydium Sejmu (Senatu), a także szczególny organ polityczno-doradczy – Konwent Seniorów. Do drugich zalicza się komisje sejmowe (senackie), a w ramach izby powołuje się też sekretarzy Sejmu (Senatu), choć nie mają oni pozycji samodzielnego organu. Marszałek, Prezydium, Konwent Seniorów i komisje są organami izb, a to oznacza, iż mogą się składać wyłącznie z posłów (senatorów), a ich skład personalny musi być kształtowany bezpośrednio przez Sejm (Senat).Zakres kompetencji parlamentu, jego funkcje, wyznacza charakter ustrojowy tego ciała jako organu reprezentacji Narodu, rozpatrywany na tle zasady podziału władz. Tradycyjna klasyfikacja funkcji parlamentu opiera się na rozróżnieniu funkcji ustawodawczej i kontrolnej – obecnie wyraża to art.95 Konst., wyraźnie rozróżniając jednak rolę obu izb – o ile podmiotami funkcji ustawodawczej są zarówno Sejm i Senat, to funkcja kontrolna została powiązana tylko z Sejmem.

Funkcja ustawodawcza stanowi podstawową przesłankę określania roli parlamentu jako władzy ustawodawczej i polega na stanowieniu aktów prawnych o szczególnej mocy prawnej, najwyższej w systemie prawa wewnętrznego (zasada wyłączności). Natomiast funkcja kontrolna stanowi drugie klasyczne zadanie parlamentu. Odnosi się ona przede wszystkim do rządu i systemu podporządkowanej mu administracji. Istotą systemu parlamentarnego jest przyznanie Izbie wpływu na powołanie rządu i możliwości spowodowania dymisji rządu i poszczególnych jego członków. Przesłanką dla podejmowania tych decyzji musi być wiedza o faktycznym funkcjonowaniu rządu i administracji. Drugą istotą współczesnego parlamentu jest istnienie opozycji, która musi mieć możliwość wglądu w działania rządu i administracji, także w sytuacjach, które dla większości parlamentarnej mogą okazywać się niewygodne.Parlamentowi przysługuje też tzw. funkcja kreacyjna. Polega ona na bezpośrednim powołaniu i odwoływaniu innych organów konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w skład tych organów, zwłaszcza na egzekwowaniu ich odpowiedzialności, bądź na innych formach wpływu na skład personalny tych organów.

Kóniec - mógłbyś sie podpisać i coś wyjaśnić (np. jak to się ma do dyskusji i jak długo to przepisywałeś), a przede wszystkim podać źrodła oraz zadbać o interpunkcję. Jednak nie po to piszę - w stronie (nie w dyskusji) jest napisane "51 europosłów". Proponowałbym dodać tu jakiś komentarz - przede wszystkim - na jaki dzień to są dane. Obecnie (tj. 18 stycznie 2009r.) mamy 54 europosłów (dane z oficjalnej strony Parlamentu Europejskiego). Wiadomo, że po wyborach będziemy mieć ich mniej, a po wprowadzeniu Traktatu Reformującego jeszcze mniej. proponowałbym zmienić dane i dodać opis. Ventus--87.207.120.220 (dyskusja) 19:56, 18 sty 2009 (CET)[odpowiedz]

Musi to być, bo przecież chodzi o miejsce mówienia. Po polsku jest słowo parlando - w muzyce oznacza "mówiąc". Po francusku parler, czy włosku parlare to mówić. RJW 77.252.47.101 (dyskusja) 10:58, 9 lip 2023 (CEST)[odpowiedz]