Ekoturystyka

Ekoturystyka – ruch turystyczny, którego głównym celem jest zachowanie trwałego, zrównoważonego rozwoju zasobów i walorów turystycznych poprzez: integrację działalności turystycznej z celami ochrony przyrody oraz życiem społeczno-gospodarczym, kształtowanie nowych postaw i zachowań turystów i organizatorów ruchu turystycznego, bazowanie na potencjale społecznym i gospodarczym danego obszaru.

Koncepcję ekoturystyki stworzył w 1965 rokuy meksykański ekolog Nicolas Hetzer, określił jej główne założenia:

• minimalizacja wpływu na środowisko,
• maksymalizacja poszanowania kultury lokalnej i zysków, które może ona czerpać z ruchu turystycznego,
• maksymalizacja przyjemności płynącej z wypoczynku^[1].

Obecnie ekoturystyka kładzie szczególny nacisk na:

• rozwijanie aktywności turystycznych związanych z bezpośrednim kontaktem turysty:
  • z przyrodą w obrębie otwartych nie zdewastowanych obszarów (szczególnie przyrodniczych obszarów chronionych), co pozwala na poznawanie, podziwianie i czerpanie przyjemności z piękna krajobrazu naturalnego, ciszy i spokoju,
  • ze społecznością lokalną, co pozwala na poznawanie tradycyjnego stylu jej życia i kultury regionalnej oraz nawiązywaniu bezpośrednich kontaktów międzyludzkich;
• dostosowanie wielkości ruchu turystycznego do chłonności turystycznej oraz preferowanie małej skali rozwoju w odniesieniu zarówno do grup uczestników ruchu, jak również bazy i urządzeń turystycznych;
• aktywizowanie życia społeczno-gospodarczego w obrębie obszarów Natura 2000 oraz w ich otoczeniu, poprzez wskazywanie działań związanych z tworzeniem pakietów usług dla różnych form aktywności w ramach ekoturystyki^[1][2].

Według Dominiki Zaręby, autorki pierwszej w Polsce książki o ekoturystyce^[3], ekoturystyka stanowi rdzeń koncepcji turystyki zrównoważonej. Jest „najczystszą” formą podróżowania przyjaznego środowisku, ponieważ odbywa się zwykle na obszarach o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, bezpośrednio przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego i kulturowego tych regionów, a jej uczestnikami są ludzie o dużej świadomości ekologicznej i wrażliwości przyrodniczej. Autorka wyodrębnia trzy najważniejsze cechy ekoturystyki wyróżniające ją spośród innych form podróżowania:

• ekoturystyka jest formą aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych;
• ekoturystyka strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności;
• ekoturystyka dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści ekonomiczno-społeczne ludności miejscowej.

Przełomowym wydarzeniem był rok 2002, ogłoszony Międzynarodowym Rokiem Ekoturystyki przez Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) i Światową Organizację Turystyki (UNWTO). Podczas międzynarodowej konferencji w mieście Quebec w Kanadzie sformułowano Deklarację o Ekoturystyce z Quebecu (Quebec Declaration on Ecotourism, 2002)^[3].

W 2022 r. polscy animatorzy Światowego Ruchu Katolików na rzecz Środowiska opracowali ilustrowane Zasady zielonego pielgrzymowania, które propagują pielgrzymowanie w zgodzie z naturą, by zminimalizować negatywny wpływ na środowisko^[4].

"Zasady zielonego pielgrzymowania" są częściowo oparte na zasadach Rogalińskich Dróg – przyrodniczych szlaków pielgrzymkowych^[4], pieszych i rowerowych^[5], które prowadzą do zabytkowego kościoła z mauzoleum Raczyńskich w Rogalinie i są dobrym przykładem ekoturystyki^[6][7][8]:

• Sprzątamy po sobie (i po innych, jak się da).
• Nie zbaczamy ze szlaków, by nie niszczyć upraw (pola, łąki, sady itp.).
• Nie niszczymy roślinności ani ściółki leśnej.
• Kwiaty podziwiamy, lecz nie zrywamy.
• Nie jemy owoców itp., których nie znamy.
• Nie zabieramy do domu dzikich zwierząt (piskląt, sarenek, jeży itp.).
• Nie zabijamy ani nie płoszymy zwierząt głośnym zachowaniem.
• Nie niszczymy nor ani innych schronień i miejsc rozrodu zwierząt.
• Nie palimy ognisk, nie zniekształcamy rzeźby terenu ani zbiorników wodnych.
• Nie pijemy alkoholu, nie palimy papierosów (dla zdrowia i środowiska: ochrona przed zanieczyszczeniem i pożarem).
• Rzadko korzystamy z telefonu (by nie zakłócać ciszy i odpocząć od ekranu).
• Wjazd na Łęgi Rogalińskie motocyklem, samochodem, quadem itp. jest zakazany (nie dotyczy dojazdu rolników na pola).
• Na odcinkach prowadzących szosą idziemy lewą stroną, z elementami odblaskowymi^[5].

Na podstawie wycieczek przyrodniczych Rogalińskimi Drogami ze specjalistami z różnych dziedzin, powstały ilustrowane broszury edukacyjne (propagujące szacunek dla przyrody i wyjaśniające ważne problemy ekologiczne), udostępnione bezpłatnie^[5], które można wykorzystać także w innych miejscach:

• „Dziedzictwo Olędrów zobowiązuje” (Dariusz Brykała, hydrolog) – Radzewice, o starorzeczach, olęderskich osadnikach, którzy osuszali nadrzeczne bagna i małej retencji wodnej
• „Przyroda i my – relacje, procesy, zjawiska” (Radosław Dzięciołowski, ekolog) – Radzewo, o roślinach i zwierzętach w krajobrazie rolniczym
• „Droga Pokoju – o różnorodności i współistnieniu” (Paweł Sienkiewicz entomolog) – Mieczewo, m.in. o owadach i martwym drewnie
• „Miejsca magiczne w Poznaniu-Głuszynie” (Aneta Czarna, botanik) – Głuszyna (Poznań), o florze cmentarzy, symbolice roślin i ekologii
• „Droga Uprzejmości – o strategiach życia roślin” (prof. Marlena Lembicz, botanik) – Rogalin, o pospolitych roślinach przydrożnych
• „Co rośnie nad Wartą w okolicach Rogalina i Mosiny?” (Halina Ratyńska, botanik) – Mosina, o zbiorowiskach roślinnych w dolinie Warty
• „W dolinie Warty – o ptakach i nie tylko” (Viktória Takács, ornitolog) – Puszczykowo, o zwierzętach żyjących nad rzekami
• „Rośliny i człowiek” (Zbigniew Celka, botanik) – Kamionki, o gatunkach synantropijnych i inwazyjnych
• „O owadach i ekologii” (Mateusz Kęsy, ekolog) – Rogalinek, o pszczołach i innych zwierzętach.

W okolicach Rogalina, pod patronatem Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody "Salamandra", prowadzone są także wycieczki przyrodniczo-artystyczne "Drzewo Życia" o znaczeniu drzew dla przyrody i zdrowia ludzi, uczulające także na piękno natury i rozwijające zdolności plastyczne^[9][10].