| |||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
C4H10O4 | ||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
122,12 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd |
biały lub prawie biały, krystaliczny proszek lub łatwo przesypujące się granulki[1] | ||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||
DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||
|
Erytrytol – organiczny związek chemiczny, alifatyczny alkohol czterowodorotlenowy z grupy cukroli. Jest dodatkiem do żywności, stosowanym jako substancja słodząca (E968).
Erytrytol jest związkiem typu mezo i nie wykazuje aktywności optycznej (w przeciwieństwie do swojego diastereoizomeru, treitolu, występującego w formie prawo- i lewoskrętnej).
Czteroazotan erytrytu ma właściwości wybuchowe.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Erytrytol naturalnie występuje w niewielkich ilościach w wielu owocach, w niektórych porostach, wodorostach i w czerwonym winie[4].
Otrzymywanie na skalę przemysłową
[edytuj | edytuj kod]Na skalę przemysłową erytrytol jest otrzymywany zwykle na drodze fermentacji glukozy przez różne gatunki drożdży[5].
Opracowano również metodę otrzymywania erytrytolu z wykorzystaniem glicerolu jako surowca wyjściowego. W metodzie tej również wykorzystuje się drożdże z gatunku Yarrowia lipolytica[6].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Przemysł spożywczy
[edytuj | edytuj kod]Erytrytol ma zerową wartość energetyczną i jest stosowany jako substancja słodząca wykazująca 70[3]–90%[7] słodyczy sacharozy. Nie jest metabolizowany w organizmie człowieka. Dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego (ok. 90%[8]) i praktycznie w całości jest wydalany z moczem w postaci niezmienionej[9][8]. Około 10% spożytej ilości przechodzi do jelita grubego[8], nie jest jednak substratem dla flory bakteryjnej jelita[10].
Jest wykorzystywany do produkcji napojów oraz deserów o obniżonej wartości kalorycznej. Polecany jest w dietach niskokalorycznych i bezcukrowych.
Przemysł farmaceutyczny
[edytuj | edytuj kod]Erytrytol stosowany jest w przemyśle farmaceutycznym jako masa tabletkowa w formulacjach bezpiecznych dla osób z cukrzycą oraz z nietolerancją laktozy, jako nośnik substancji aktywnych w formulacjach wziewnych. Erytrytol w formie proszku wykorzystuje się do usuwania płytki nazębnej w periodontologii[11].
Wpływ na zdrowie
[edytuj | edytuj kod]Cukrzyca
[edytuj | edytuj kod]Erytrytol ma zerowy indeks glikemiczny, a jego indeks insulinemiczny (określający wzrost poziomu insuliny we krwi) wynosi 2[8]. Dzięki temu może być stosowany jako zamiennik cukru przez osoby z cukrzycą.
Ponadto działa ochronnie na śródbłonek naczyń krwionośnych w warunkach hiperglikemii[12]. Zwiększa również przepływ przez włosowate naczynia krwionośne i poprawia elastyczność tętnic u osób z cukrzycą typu 2[13].
Próchnica zębów
[edytuj | edytuj kod]Erytrytol nie jest fermentowany przez bakterie występujące w jamie ustnej, dlatego nie powoduje próchnicy i określany jest jako przyjazny dla zębów[14].
Choroby zakrzepowo-zatorowe
[edytuj | edytuj kod]W 2023 r. opublikowano wyniki badań wskazujące na zwiększone ryzyko poważnych niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych u osób używających poliolowych substancji słodzących, zwłaszcza erytrytolu[15].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0 .
- ↑ a b c Erythritol, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2012-08-08] (ang.).
- ↑ a b c mezo-Erytrytol (nr E7500) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2020-07-26]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Kundimi Sreenath , Yeldur P. Venkatesh , Analysis of erythritol in foods by polyclonal antibody-based indirect competitive ELISA, „Analytical and Bioanalytical Chemistry”, 391 (2), 2008, s. 609–615, DOI: 10.1007/s00216-008-2016-x, PMID: 18369603 (ang.).
- ↑ Thomas Sasman , William Head , Corey Cameron , Process for producing erythritol, zgłoszenie patentowe US 20070037266, 2007 [dostęp 2020-07-26] (ang.).
- ↑ Waldemar Rymowicz , Anita Rywińska , Marta Marcinkiewicz , High-yield production of erythritol from raw glycerol in fed-batch cultures of Yarrowia lipolytica, „Biotechnology Letters”, 31 (3), 2009, s. 377–380, DOI: 10.1007/s10529-008-9884-1, ISSN 1573-6776, PMID: 19037599 [dostęp 2020-07-26] (ang.).
- ↑ Wanda Kudełka , Dominik Jachna , Charakterystyka żywności o obniżonej wartości energetycznej, „Zeszyty Naukowe”, 834, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, 2009, s. 69–96 [dostęp 2020-07-26] .
- ↑ a b c d Geoffrey Livesey , Health potential of polyols as sugar replacers, with emphasis on low glycaemic properties, „Nutrition Research Reviews”, 16 (2), 2003, s. 163–191, DOI: 10.1079/NRR200371, PMID: 19087388 (ang.).
- ↑ M. Hiele i inni, Metabolism of erythritol in humans: comparison with glucose and lactitol, „The British Journal of Nutrition”, 69 (1), 1993, s. 169–176, DOI: 10.1079/bjn19930019, ISSN 0007-1145, PMID: 8457525 [dostęp 2020-07-26] (ang.).
- ↑ Eva Arrigoni , Fred Brouns , Renato Amadò , Human gut microbiota does not ferment erythritol, „The British Journal of Nutrition”, 94 (5), 2005, s. 643–646, DOI: 10.1079/bjn20051546, PMID: 16277764 (ang.).
- ↑ Tobias T. Hägi i inni, Clinical outcomes following subgingival application of a novel erythritol powder by means of air polishing in supportive periodontal therapy: a randomized, controlled clinical study, „Quintessence International”, 44 (10), 2013, s. 753–761, DOI: 10.3290/j.qi.a30606, PMID: 24078975 (ang.).
- ↑ Daniëlle M.P.H.J. Boesten i inni, Multi-targeted mechanisms underlying the endothelial protective effects of the diabetic-safe sweetener erythritol, „PLoS One”, 8 (6), 2013, e65741, DOI: 10.1371/journal.pone.0065741, PMID: 23755276, PMCID: PMC3673924 (ang.).
- ↑ Nir Flint i inni, Effects of erythritol on endothelial function in patients with type 2 diabetes mellitus: a pilot study, „Acta Diabetologica”, 51 (3), 2014, s. 513–516, DOI: 10.1007/s00592-013-0534-2, ISSN 1432-5233, PMID: 24366423, PMCID: PMC4037362 [dostęp 2020-07-26] (ang.).
- ↑ Kauko K. Mäkinen , Sugar alcohols, caries incidence, and remineralization of caries lesions: a literature review, „International Journal of Dentistry”, 2010, 2010, s. 981072, DOI: 10.1155/2010/981072, ISSN 1687-8736, PMID: 20339492, PMCID: PMC2836749 [dostęp 2020-07-26] (ang.).
- ↑ Marco Witkowski i inni, The artificial sweetener erythritol and cardiovascular event risk, „Nature Medicine”, 29 (3), 2023, s. 710–718, DOI: 10.1038/s41591-023-02223-9, PMID: 36849732, PMCID: PMC10334259 [dostęp 2024-06-19] (ang.).