Eugenia Stołyhwo

Data i miejsce urodzenia	7 września 1894 Warszawa
Data i miejsce śmierci	25 grudnia 1965 Przegorzały (Kraków)
profesor
Doktorat	1925 Uniwersytet Warszawski
Habilitacja	1934 Uniwersytet Poznański
Rektor
Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Krakowie
Okres spraw.	1950–1955
Następca	Artur Jurand
Odznaczenia

Eugenia Stołyhwo, także Stołyhwowa, de domo Piotrowska (ur. 7 września 1894 w Warszawie, zm. 25 grudnia 1965 w Przegorzałach) – polska antropolożka, badaczka rozwoju fizycznego człowieka. Pierwszy rektor Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Krakowie.

Urodziła się 7 września 1894 roku w Warszawie^[1][2] jako Eugenia Piotrowska^[3]. W latach 1911–1914^[2] studiowała na Wydziale Przyrodniczym warszawskich Kursów Pedagogicznych dla Kobiet Jana Miłkowskiego^[4], choć ze względu na wybuch I wojny światowej dyplom przyznano jej dopiero w 1915 roku^[2]. Tego samego roku wyszła za mąż za antropologa Kazimierza Stołyhwę^[3]. Podczas wojny krótko pracowała jako nauczycielka w gimnazjach żeńskich^[2], po czym w latach 1917–1925 studiowała na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W tym czasie była także laborantką w Instytucie Nauk Antropologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego^[2]. W 1925 roku uzyskała stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy: Charakterystyka antropologiczna kości gnykowej, po czym przez dekadę kontynuowała pracę w Instytucie Nauk Antropologicznych, gdzie pełniła funkcję asystentki z tytułem doktora^[2]. W latach 30. XX w. pracowała krótko za granicą w Zakładzie Antropologii przy Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, w Muzeum Historii Naturalnej w Chicago, w National Museum w Waszyngtonie, a także w Zakładzie Antropologii w Londynie^[2]. W 1934 roku habilitowała się na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego^[2] na podstawie rozprawy o ludności województwa lubelskiego^[4]. W drugiej połowie lat 30., aż do 1939 roku, pracowała na Uniwersytecie Jagiellońskim^[2]. Podczas II wojny światowej należała do Rady Głównej Opiekuńczej oraz działała na rzecz zwolnienia wykładowców z obozów koncentracyjnych^[2].

Po wojnie powróciła do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim^[2]. W 1950 roku^[1], gdy krakowskie Studium Wychowania Fizycznego przekształcono w Wyższą Szkołę Wychowania Fizycznego w Krakowie^[2], została jej pierwszym rektorem, sprawując funkcję przez 5 lat^[1][4]. W tym czasie kompletnie zmieniła strukturę instytucji, by odpowiadała współczesnemu podejściu do kultury fizycznej^[2]. W 1951 roku uzyskała tytuł profesora tytularnego^[4], a w 1954 roku została profesorem nadzwyczajnym^[1][4]. Na początku lat 60. otrzymała tytuł profesora zwyczajnego^[2][4]. W tym samym czasie objęła kierownictwo Zakładu Antropologii UJ, które wcześniej sprawował jej mąż^[2]. W 1964 roku przeszła na emeryturę^[2].

Jest autorką około 70 zróżnicowanych tematycznie publikacji^[2]. Z początku w pracy naukowej zajmowała się tematyką osteologii i kraniologii^[2]. Jej pionierskie prace o dymorfizmie budowy kości gnykowej były szeroko cytowane^[2]. Zajmowała się prognatyzmem twarzy w aspekcie zmienności rasowej, jednocześnie odnosząc się bardzo krytycznie do typologii rasowej^[2]. Ważnym obszarem jej badań był wpływ czynników środowiskowych na rozwój fizyczny dzieci i młodzieży^[1][2]. Była jednym z autorów pierwszego tomu Anatomii człowieka: podręcznika dla studentów i lekarzy (1952)^[5]. Zainicjowała, współtworzyła i zredagowała podręcznik Zarys antropologii^[4], który ukazał się w 1962 roku^[1]. W 1959 roku ukazał się pod jej redakcją przekład Charlesa Darwina O pochodzeniu człowieka autorstwa Stanisława Panka^[6]. Za zasługi na polu nauki została odznaczona w 1955 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[7].

Zmarła 25 grudnia 1965 roku w Przegorzałach pod Krakowem^[2]. Została pochowana na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie^[2].

• Charakterystyka antropologiczna kości gnykowej, „Archiwum Nauk Antropologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 1926, t. 3, dział A 3, s. 1–31^[2]
• W sprawie badań nad doborem płciowym u ludzi, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 1927, t. 20, wydz. III, s. 439–453^[2]
• Antropologia Polski. Struktura antropologiczna Polski na tle stosunków rasowych Europy, Warszawa 1930, t. 1, s. 1–27^[2]
• Ludność województwa lubelskiego z punktu widzenia jej zróżnicowania rasowego. Monografia statystyczno-gospodarcza Lubelskiego, Warszawa 1931, t. 1, s. 225–271^[2]
• Ueber den sogenannten „praeslavischen Typus’’, „Verhandlungen der Physische Anthropologie”, 1932, t. 6, s. 137–142^[2]
• Znaczenie czynnika konstytucjonalnego i rasowego u chorych na raka, „Przegląd Antropologiczny” ,1933, t. 7, s. 105–108^[2]
• Jasnopigmentowane elementy wśród Kaszubów półwyspu Helskiego a nawiązywanie ich do rasy nordycznej, „Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności”, 1936, t. 41, nr 6^[8]
• La methode des coupes de correlation et son role dans l’analyse raciale des populations, „Bolletino del Comitato Internationale per l’unificazione dei Metodi e per la Sintesi in Antropologia e Eugenica”, 1937, nr 4, s. 35–56^[2]
• Zagadnienie krzyżowania ras ludzkich, Warszawa: Polskie Towarzystwo Eugeniczne, 1937^[9]
• Wpływ ćwiczeń cielesnych na organizm kobiety w świetle zagadnień populacyjnych, Kraków 1938^[10]
• Badania nad zróżnicowaniem rasowym długości okresu rozrodczego u kobiet, „Przegląd Antropologiczny”, 1938, t. 12, z. 1, s. 1–22^[2]
• Nasi prarodzice: kim jest i jak powstał człowiek, Warszawa: Radiowy Instytut Wydawniczy, 1948^[11]
• Wiek występowania pierwszej menstruacji w zależności od zróżnicowania społecznego i rasowego, „Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności”, 1949, t. 50, nr 4, s. 163–165^[2]
• Założenia naukowe arabsko-polskiej wyprawy antropologicznej, „Człowiek w Czasie i Przestrzeni: kwartalnik Polskiego Towarzystwa Antropologicznego”, 1958, t.1, nr 4, 177–179^[12]
• Wstępne badania antropologiczne dzieci kairskich, „Człowiek w Czasie i Przestrzeni: kwartalnik Polskiego Towarzystwa Antropologicznego”, 1958, t.1, nr 4, 204–206; wraz z Tadeuszem Dzierżykraj-Rogalskim^[12]