Ezra Slocum Carr

Data i miejsce urodzenia	9 marca 1819 Stephantown, Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1894 Pasadena, Kalifornia
Miejsce spoczynku	Mountain View Cemetery, Oakland
Zawód, zajęcie	profesor nauk o Ziemi i rolnictwa
Narodowość	amerykańska
Małżeństwo	Jeanne C. Smith
Dzieci	Ezra junior, Edward, John Henry, Albert

Ezra Slocum Carr (1819-1894) – profesor chemii, historii naturalnej, nauk przyrodniczych i rolnictwa najpierw na uniwersytecie Wisconsin w Madison (Wisconsin), następnie na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley^[1]. Jako geolog należał do nowego pokolenia amerykańskich naukowców, którzy opierając się na teoriach wypracowanych przez europejskich badaczy formułowali nauki o ziemi bez odwoływania się do wykładników biblijnych^[2]. Był mentorem naukowym i doradcą Johna Muira podczas jego pobytu i studiów w Madison, pozostali przyjaciółmi do śmierci Carra. Muir był serdecznie zaprzyjaźniony z jego żoną, Jeanne C. Carr, a korespondencja między mi, rozciągająca się na cztery dekady, jest jednym z podstawowych źródeł wiadomości na temat John Muira^[3].

Ezra Carr wywodził się z rozległego rodu sięgającego korzeniami czasów Wilhema Zdobywcy, natomiast pierwsi udokumentowani członkowie roku Carrów (również inne pisownie, np. Karr) przybyli do Ameryki Północnej w XVI wieku^[4]. Rodzicami Ezry byli Peleg Slocum Carr i Deborah Goodrich Carr. Ezra Slocum przyszedł na świat 9 marca 1819 r. w Stephentown, w stanie Nowy Jork. Studiował, m.in. nauki medyczne, na politechnice Rensselaer Polytechnic Institute w Troy (Nowy Jork), dyplom magisterski uzyskał na Castleton College uniwersytetu Vermont w 1842 r. Był wykładowcą na kilku uczelniach medycznych we wschodnich stanach USA, Nowy Jork i Pensylwania, zanim w 1856 r. objął katedrę na uniwersytecie Wisconsin w Madison jako jeden z jej pierwszych wykładowców^[1], by wykładać chemię i przyrodoznawstwo (historię naturalną)^[5].

Jako badacz i jako pedagog przyjął jako metodę pracy i wykładu propagowaną przez szwajcarskiego geologa, jednego z najwybitniejszych w swoim pokoleniu, Luis Agassiza – pracę w terenie, przy czym bezpośrednia obserwacja zjawisk naturalnych miała poprzedzać tworzenie teorii. Przedstawiona przez Agassiza na przełomie tal 1830. i 1840. teoria wielkiego zlodowacenia w czwartorzędzie^[6], wywoławszy z początku powszechne kontrowersje naukowe, z czasem zyskała uznanie w Europie. Od czasu, gdy Agassiz po serii wykładów na amerykańskich uniwersytetach objął w 1947 r. profesurę zoologii i geologii na uniwersytecie Harvarda w Cambridge (Messachusetts)^[7], jego teorie glacjologiczne i geologiczne – wspierane cieszącymi się wzrastającym autorytetem pracami Charlesa Lyella – zaczęły uzyskiwać coraz większe uznanie w amerykańskich kręgach naukowych. Tacy amerykańscy badacze jak James Hall i James Dwight Dan przyczynili się do ich rozpowszechnienia i wykształcili nowe pokolenie naukowców – był wśród nich Ezra S. Carr – przekonanych o możliwości studiowania historii Ziemi bez odwoływania się do poglądów nienaukowych^[8].

Ezra Carr był wykładowcą na uniwersytecie w Madison do 1867 r., mieszkając z żoną, Jeanne C. (Smith), i dwoma synami pod adresem 114 West Gilman Street^[2]. W latach 1857–59 zasiadał w radzie nadzorczej uniwersytetu (board of regents^[9]) jako jej członek (regent). Kiedy we wczesnych latach 1860. uczelnia ta przechodziła poważny kryzys, głównie finansowy^[10], jej studentem był John Muir, późniejszy amerykański Father of National Parks^[11]. Pełniący obowiązki rektora profesor John Sterling przystał na wpisanie Muira na listę studentów, mimo że mógł on opłacać jedynie minimalne czesne^[8]. Muir uczęszczał na zajęcia i wykłady prowadzone przez Johna Carra. (Dalsze szczegóły w Ezra Carr i John Muir.) Fakultet nauk o Ziemi przeprowadził w latach 1857-63 trzecią turę prac w zakresie geologicznej kartografii stanu Wisconsin pod nadzorem trzech jego członków: Jamesa Halla (przewodniczącego komisji kartograficznej), Ezry S. Carra i Edwarda Danielsa^[12]. Ceniono co prawda na uniwersytecie angażowanie się Ezry Carra w kwestie polityczne, medyczne czy dotyczące gospodarki rolnej, ale sposób, w jaki to czynił, budził kontrowersje^[5]. Wobec nieprzydłużenia umowy profesorskiej na uniwersytecie w Madison, Carrowie przeprowadzili się do Kalifornii i zamieszkali w Oakland.

Od 1867 do 1873 r. Ezra Carr prowadził wykłady z rolnictwa na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, publikując równocześnie wiele artykułów z zakresu chemii i rolnictwa. Jako pierwszy na tej uczelni profesor rolnictwa skupiał się raczej na kwestiach praktycznych, służących bezpośrednio ulepszeniu metod upraw ziemi, niż na zagadnieniach teoretycznych^[13]. W 1873 r. wdał się w kontrowersyjną działalność zmierzającą do reorganizacji samego uniwersytetu, co doprowadziło do utraty stanowiska^[13]. Kolejnym nieszczęściem tego roku była śmierć pierwszego syna, Ezry juniora (Neda) w wyniku powikłań po chorobie, której nabawił się podczas pobytu w Amazonii^[8]. Od 1875 r. przez pięć lat Ezra Carr pełnił funkcję kuratora oświaty stanu Kalifornia (California State Superintendent of Public Instruction). W 1876 r. Carrowie przeprowadzili się do Pasadeny, gdzie osiedli na 43-arowej posiadłości Carmelita, zbudowawszy tam dom^[2], wokół którego Jeanne Carr założyła ogród z wieloma egzotycznymi gatunkami roślin (obecnie tereny Muzeum Norton Simon)^[14]. Przez kilka lat z sukcesem prowadziła plantację i eksport pomarańcz, ale bez wystarczających efektów finansowych. Nowe przedsięwzięcie – pensjonat – okazało się bardziej udanym, przynajmniej pod względem towarzyskim, gdyż do ich gości należeli podobno m.in. Ralph Waldo Emerson, John Muir, William Keith, and Helen Modrzejewska^[15]. Nie uratowało to jednak rodzinnej sytuacji materialnej i małżonkowie Carr sprzedali Carmelitę w 1892 r.^[15] Ezra Carr zmarł w 1894 r., a Jeanne Carr w 1903 r. Oboje zostali pochowani na cmentarzu Mountain View Cemetry w Oakland; obecnie ich miejsce spoczynku nie jest oznaczone nagrobkiem^[13].

W 1861 r. jako student pierwszego roku John Muir wybrał, obok łaciny i greki, zajęcia z chemii i geologii prowadzone przez dra Ezrę S. Carra. Obaj wiedzieli już o swoim istnieniu od żony Carra, Jeanne S. Carr, która zetknęła się po raz pierwszy z Muirem podczas targów stanu Wisconsin we wrześniu 1860 r., gdzie jego wynalazki zdobyły nagrodę^[16], i opowiedziała o niezwykle utalentowanym młodzieńcu z rolniczej prowincji Wisconsin swojemu mężowi^[8]. Aby wesprzeć nowego studenta, biednego lecz wybitnego w swych talentach, małżonkowie Carr zaproponowali mu cosobotnie zajęcie przy ich domu w Madison i zajmowanie się ich dwoma synami, Ezrą i Edwardem, oraz synem innego profesora uniwersytetu, Henrym Butlerem. Wkrótce pobyt w domu Carrów przydłużył się o pozostanie na obiad, a potem i na dłuższe wieczory^[2]. Równocześnie Ezra Carr udostępnił Muirowi swoją domową, doskonale skompletowaną bibliotekę. Tamtejszym lekturom i tym w bibliotece uniwersyteckiej oraz wykładom Carra zawdzięcza Muir gruntowne zaznajomienie się z najnowszym stanem badań geologicznych i najnowszymi teoriami glacjologicznymi. Nowatorska forma zajęć wprowadzona przez Carra oznaczała studiowanie zjawisk bezpośrednio w terenie poprzez odczytywanie i interpretację elementów krajobrazu. W listach i dziennikach Muir wielokrotnie składał hołd swojemu "doktorowi" za tę lekcję sztuki patrzenia na krajobraz: „Nigdy nie zapomnę doktora [Carra], który jako pierwszy otworzył przede mną księgę natury” (I shall not forget the Doctor, who first laid before me the great book of Nature)^[17].

Kariera uniwersytecka Muira mogła była przyjąć inny obrót w 1962 r., kiedy to okropności amerykańskiej wojny secesyjnej stały się codziennością życia w Madison i Muir postanowił zostać lekarzem. Podzielił się tym postanowieniem ze swoim profesorem, a ten w pełni je poparł, o ile Muir przez dodatkowe dwa semestry będzie studiował chemię. Do tego jednak nie doszło i zamiast przygotowywać się do studiowania medycyny na uniwersytecie Michigan w Ann Arbor, Muir wraz z dwojgiem przyjaciół udał się latem na wędrówkę geologiczno-botaniczną wzdłuż rzeki Wisconsin, a przez następne miesiące pomagał w domach rodzeństwa przy żniwach, aż w końcu porzucił ideę zostania lekarzem^[8].

W sumie John Muir spędził zaledwie dwa i pół roku jako słuchacz uniwersytetu w Madison, ale jego kontakt z małżeństwem Carrów nie został zerwany dzięki ożywionej korespondencji z Jeanne Carr. Bezpośrednio zaingerowali w jego życie, kiedy w marcu 1867 r. John Muir uległ wypadkowi podczas pracy w fabryce i dzięki ich wstawiennictwu dostał się pod specjalistyczną opiekę lekarską. Także w początkach pisarskiej kariery John Muir skorzystał z pomocy Ezry Carra, gdy ten podsunął jego artykuł naczelnemu redaktorowi „Overland Monthly”; przyjęty entuzjastycznie tekst rozpoczął regularną współpracę Muira z tym miesięcznikiem^[2].

Profesor Carr miał bez wątpienia decydujący wpływ na rozwój naukowy John Muira, ale głębiej sięgający kontakt intelektualny i emocjonalny wiązał Muira z Jeanne Carr – powierniczką najważniejszych jego myśli, mentorką literacką i towarzyską, doradczynią w sprawach międzyludzkich, a w końcu i jego swatką. Jeśli nazwisko Muira wiązane jest z nazwiskiem Carr to dotyczy to w pierwszym rzędzie Jeanne S. Carr.^[18]