Feliks Gniewosz

Feliks Gniewosz z Oleksowa^[1] herbu Rawicz (ur. 13 stycznia 1836, zm. 19 czerwca 1897 w Nowosielcach) – właściciel dóbr ziemskich, oficer, podkomorzy i szambelan Jego Cesarskiej i Królewskiej Apostolskiej Mości, prezes rady powiatowej i marszałek rady powiatu sanockiego, powstaniec styczniowy.

Wywodził się z rodu Gniewoszów herbu Rawicz^[2]. Był jednym z ośmiorga dzieci Wiktora Gniewosza (1792-1840, właściciel dóbr Nowosielce i tamtejszego dworu, Gniewosz, Tokarnia, Karlików) i Łucji (1802-1894, córka Sebastiana Ostaszewskiego)^[3]. Jego braćmi byli: Edward (1822-1906, poseł na Sejm Krajowy i do Rady Państwa), Zygmunt (1827-1909, c. k. generał i szambelan cesarski), Władysław (1829-1901, c. k. pułkownik i szambelan cesarski). Miał także trzy siostry^[4]. Był też stryjeczno-ciotecznym bratem (kuzynem) Włodzimierza Gniewosza oraz dalszym kuzynem Jana Nepomucena Gniewosza^[5].

W Armii Cesarstwa Austriackiego od około 1855 był podporucznikiem 2 klasy w 2 pułku dragonów^[6] (około 1856 urlopowany)^[7] do około 1857^[8]. Następnie został podporucznikiem 2 klasy w utworzonej 16 czerwca 1859 drugiej ochotniczej dywizji huzarów Debreczynów i Hajduków^[9], a około 1861/1862 został podporucznikiem 1 klasy w 10 pułku kirasjerów^[10].

Brał udział w powstaniu styczniowym 1863^[3][11]. Pod koniec XIX wieku był właścicielem tabularnym dóbr we wsi Nowosielce^[12]. W 1893 był właścicielem posiadłości tabularnej^[13] dóbr: Karlików^[14], Tokarnia^[15], Wisłok Wielki (częściowo)^[16], Wola Piotrowa^[17]. Po śmierci matki w 1894 został dziedzicem majątku Nowosielce (jego bracia zrzekli się praw do dziedzictwa aby pozostało w całości przy jednym z nich)^[3].

17 października 1868 został mianowany c. k. podkomorzym (przyrzeczenie złożył 24 kwietnia 1869)^[18]. Był członkiem Rady c. k. powiatu sanockiego: wybierany z grupy większych posiadłości, był zastępcą członka wydziału powiatowego (1870, 1871, 1872, 1873, 1874, 1878, 1879, 1880, 1881, 1882, 1883, 1884)^{[19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29][30]}, w miejsce Zenona Słoneckiego 1 lipca 1885 został prezesem (marszałkiem) wydziału powiatowego^[31][32][3] i pełnił to stanowisko (1885, 1886, 1887)^[33][34][35], także po wyborach w 1888^[36][37], później wybrany z grupy gmin wiejskich i pełnił stanowisko prezesa wydziału powiatowego (1890, 1891, 1892, 1893, 1894, 1895, 1896)^{[38][39][40][41][42][43][3][44]}, wybrany ponownie wyborach w grudniu 1896 z grupy gmin miejskich oraz w lutym 1897 na prezesa wydziału powiatowego^[45], sprawował to stanowisko do końca życia w połowie 1897, po czym został zastąpiony przez Włodzimierza Truskolaskiego^[46][47].

Był prezesem rady nadzorczej Powiatowego Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku^[48][49]. W Nowosielcach utworzył sądy polubowne oraz samopomoc^[3]. Był członkiem rady nadzorczej Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie^[50]. Był członkiem rady oddziału sanocko-lisko-brzozowskiego Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego^[51][52] oraz delegatem tegoż. Był też delegatem Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego^[50]. Jako właściciel tabularny został wylosowany jako przysięgły główny sądu przysięgłych w Przemyślu^[53].

29 października 1891, w uznaniu zasług dla miasta Sanoka, otrzymał tytuł honorowego obywatelstwa Sanoka (w tym samym dniu ten tytuł otrzymał także Stanisław Gniewosz)^[54][50]. Ponadto otrzymał honorowe obywatelstwa Rymanowa i Bukowska^[50].

Jego żoną była Izydora także z rodu Gniewoszów herbu Rawicz (córka Włodzimierza)^[55][50], z którą miał syna Wiktora (1879-1921, oficer i spadkobierca dóbr rodzinnych^[3][56][57]) oraz córkę Aleksandrę wzgl. Olgę (ur. 1880, od 1901 zamężną z oficerem Stefanem Rozwadowskim, zmarłym w 1903^[50][58], a od 1905 zamężna ze Stefanem Janowskim, synem Zygmunta, tj. właściciela Falejówki nieopodal Nowosielec, zmarłym w 1906^[59]).

Feliks Gniewosz zmarł 19 czerwca 1897 w Nowosielcach. 21 czerwca 1897 został pochowany przy cerkwi greckokatolickiej w Nowosielcach.

Feliks Gniewosz był jednym z założycieli i członkiem Sodalicji Mariańskiej w Starej Wsi w 1892; po latach jego nazwisko zostało wymienione w grupie zasłużonych członków SM na tablicy ich upamiętniającej w tamtejszej bazylice Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny^[60].

W 2013 w miejscu nieistniejącej cerkwi greckokatolickiej w Nowosielcach, przy której w grobowcu rodzinnym byli pochowani członkowie rodziny Gniewoszów, został ustanowiony kamień pamiątkowy upamiętniający te osoby. Uhonorowany inskrypcją na pomniku został także Aleksander Gniewosz^[61]. Fundatorem pomnika był jego brat, Antoni Gniewosz.

• Adam Boniecki: Herbarz polski. T. 6: Gąsiorowscy – Grabowniccy. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1903, s. 1-396.
• Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich. Lwów / Warszawa: 1908, s. 1-1127.
• Monografia. Nowosielce-Gniewosz. „Jednodniówka na pamiątkę poświęcenia Domu Ludowego”, s. 15, 11 września 1927. 
• Kronika. Zmarli. „Gazeta Sanocka”, s. 4, Nr 116 z 20 czerwca 1897. 
• Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 46-47. ISBN 83-909787-8-4.
• Nowosielce-Gniewosz. Linia czasu. nowosielce-gniewosz.pl. [dostęp 2015-08-16].
• Feliks Gniewosz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-08-16].
• Historia rodu Gniewoszów. „Echo Zarszyna”, s. 10, Wrzesień 2008. 
• Nowosielce. ospnowosielce.pl. [dostęp 2015-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-08)].
• Janusz Wachowicz: Saga rodu Gniewoszów. Szczecin: 2013. ISBN 978-83-63868-05-5. Brak numerów stron w książce