Ferdinand Domela Nieuwenhuis

Data i miejsce urodzenia	31 grudnia 1846 Amsterdam
Data i miejsce śmierci	18 listopada 1919 Hilversum
Multimedia w Wikimedia Commons

Ferdinand Domela Nieuwenhuis (ur. 31 grudnia 1846 w Amsterdamie, zm. 18 listopada 1919 w Hilversum) – holenderski socjalista, parlamentarzysta i działacz anarchistyczny.

Domela Nieuwenhuis skończył studia teologiczne; był ewangelicko-luterańskim pastorem w różnych miastach. W miarę upływu czasu stawał się ateistą, w końcu porzucił pracę pastora i zaangażował się w ruch socjalistyczny.

W 1881 r. został liderem Ligi Socjaldemokratycznej (niderl. Sociaal-Democratische Bond, SDB), organizacji socjalistycznej składającej się z różnych lokalnych ruchów. W 1887 r. Domela Nieuwenhuis został skazany na rok więzienia za obrazę majestatu w artykule prasowym (choć nie jest pewne, czy rzeczywiście był jego autorem).

W 1888 r. został wybrany do holenderskiego parlamentu, jako pierwszy poseł socjalistyczny. Zasiadał w parlamencie do 1891 r., kiedy zrezygnował z udziału w wyborach, rozczarowany parlamentaryzmem.

Od tego czasu zaczął skłaniać się ku anarchizmowi. Pociągnął za sobą część SDB, podczas gdy reszta w 1894 r. utworzyła nowe ugrupowanie, Socjaldemokratyczną Partię Robotniczą (niderl. Sociaal Democratische Arbeiders Partij). W tym samym roku SDB została zdelegalizowana.

Domela Nieuwenhuis był zwolennikiem anarchokomunizmu, z jego inicjatywy większość holenderskich anarchistów poparła ten nurt anarchizmu.

Był głównym organizatorem międzynarodowego kongresu antymilitarystycznego w Amsterdamie, w 1904 r., na którym powołano do życia Międzynarodowe Stowarzyszenie Antymilitarystyczne (Association Internationale Antimilitariste), w którym czołową rolę odgrywali rewolucyjni syndykaliści. W kwestii stosunku do I wojny światowej, która podzieliła międzynarodowy ruch anarchistyczny, Nieuwenhuis opowiedział się zdecydowanie przeciwko wojnie (razem m.in. z Errico Malatestą, Emmą Goldman, Aleksandrem Berkmanem, Rudolfem Rockerem).

Zajmował się działalnością publicystyczną i społeczną, uczestniczył w innych kongresach anarchistycznych. Zmarł 18 listopada 1919 r.

• Daniel Grinberg Ruch anarchistyczny w Europie Zachodniej 1870-1914, Warszawa 1994

• Biografia Ferdinanda Domeli Nieuwenhuisa (niderl.)