Ferrum 47

TKh 05353 podczas Parady Parowozów w Wolsztynie
Inne oznaczenia	T3A, TKh49, TKh
Producent	Fablok Chrzanów
Lata budowy	1948–1961
Układ osi	C
Wymiary
Masa pustego parowozu	34 800 kg[1]
Masa służbowa	44 400 kg
Długość	9170 mm
Średnica kół napędnych	1150 mm
Napęd
Trakcja	parowa
Ciśnienie w kotle	13 at
Powierzchnia ogrzewalna kotła	100 m²
Powierzchnia rusztu	1,7 m²
Średnica cylindra	460 mm
Skok tłoka	540 mm
Pojemność skrzyni węglowej	2,5 t[1]
Pojemność skrzyni wodnej	5 m³[1]
Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa	400 KM
Maksymalna siła pociągowa	7850 kG[1]
Prędkość konstrukcyjna	40 km/h[1]
Nacisk osi na szyny	14,8 t[1]
Parametry użytkowe
Minimalny promień łuku	70 m[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Ferrum 47 (T3A, TKh49) – typ przemysłowych parowozów o układzie osi C (0-3-0) produkowany w latach 1948–1961 przez Fablok w Chrzanowie dla kolei przemysłowych. Nosił fabryczne oznaczenie typu T3A i znany był pod nazwą Ferrum 47, a przez użytkowników był oznaczany zgodnie z polskim systemem oznaczeń parowozów jako TKh. Jeden egzemplarz został na PKP oznaczony serią TKh49.

Parowóz typu T3A został zaprojektowany po II wojnie światowej w Fabloku w Chrzanowie na podstawie dokumentacji przedwojennej lokomotywy tych zakładów Ferrum 29 (T2A), wywodzącej się częściowo, w zakresie podwozia, z konstrukcji austriackiej^[2]. Nazwa typu pochodziła od Huty Ferrum, na której zamówienie wykonano pierwsze parowozy Ferrum 29, i roku opracowania^[2]. Powojenny typ T3A, powszechnie znany jako typ Ferrum 47, był uproszczony i tańszy w produkcji, wobec dużego zapotrzebowania kraju na parowozy przemysłowe^[2]. Zrezygnowano z przegrzewacza pary, wskutek czego parowóz miał nieco niższą moc (400 KM wobec 450 KM), a w konstrukcji wprowadzono częściowo spawanie^[1]. Modyfikacją był Ferrum 724, różniący się szczegółami i o konstrukcji spawanej wraz z kotłem^[3]. W latach 1948–1961 wyprodukowano co najmniej 437 tych parowozów (sprawozdanie ogólne Fabloku mówiło o 480 sztukach, lecz nie jest to szczegółowo potwierdzone)^[4].

Przesuwna trzecia oś parowozu zapewniała kursowanie po bocznicy zakładowej o promieniu 70 metrów. Silnik parowy posiadał suwaki tłokowe oraz smarotłocznie Friedmanna. W parowozie zamontowano kocioł wyprodukowany przez Sosnowieckie Zakłady Budowy Kotłów. Kocioł z szerokim stojakiem półpromienistym ustawionym nad ostoją w specjalnym wykroju miał stalową skrzynię ogniową. Do zasilania kotła wykorzystywano dwa inżektory Friedmanna. Parowozy posiadały blaszaną ostoję wykonaną z ostojnic grubości 28 milimetrów zawieszoną na płaskich sprężynach. Połączenie sprężyn drugiej oraz trzeciej osi dawało czteropunktowe podparcie parowozu^[5].

Pierwsze 17 parowozów zostało wyprodukowanych w 1948 roku, a ogółem wiadomo o dostarczeniu do polskich odbiorców 371 parowozów^[3]. 66 dalszych wyprodukowano na eksport – do kolei przemysłowych w Chinach (60 w latach 1958–60), Rumunii (3 w 1953 roku) i na Węgrzech (3 w 1959 roku)^[3]. Trafiały głównie do kopalni i hut, a ponadto do cementowni, zakładów chemicznych i innych dużych zakładów przemysłowych^[6]. Parowozy eksploatowano na bocznicach zakładów przemysłowych do połowy lat 90. XX wieku^[7]. Przez użytkowników parowozy były oznaczane symbolem serii TKh, zgodnym z polskim systemem oznaczeń parowozów, połączonym z numerem fabrycznym parowozu lub kotła^[8].

Parowóz TKh 5695 eksploatowany dawniej w hucie Florian w Świętochłowicach w 1996 roku został eksponatem skansenu w Chabówce i jedynym parowozem tego typu na inwentarzu PKP, oznakowany jako TKh49-1^[9], a zarazem ostatnim parowozem przejętym przez PKP^[10].

Parowozy TKh 49 za granicą:

Po 1990 roku przynajmniej 9 parowozów tego typu zostało sprzedanych jako eksponaty lub na koleje turystyczne za granicę, głównie do Wielkiej Brytanii^[12], między innymi:

• TKh49 nr 4015 "Karel", rok prod. 1947. Fablok. Lokalizacja - Bitton, Wielka Brytania, parowóz używany na turystycznej kolei Avon Valley Railway^[13].
• TKh nr 5374, rok prod. 1959, użytkowana od 1959 roku do końca lat 80. XX w. w Hucie im. Marcelego Nowotki w Ostrowcu Świętokrzyskim, od 1992 w Wielkiej Brytanii (Plymouth)^[12].

• Bogdan Pokropiński: Parowozy normalnotorowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2007. ISBN 978-83-206-1617-0.