Fiodor Siergiejew

Фёдор Андре́евич Серге́ев (Артём)

Fiodor Andriejewicz Siergiejew (Artiom)
Data i miejsce urodzenia	19 marca 1883 Glebowo
Data i miejsce śmierci	24 lipca 1921 okolice Sierpuchowa
Zawód, zajęcie	rewolucjonista, bolszewik, polityk komunistyczny
Multimedia w Wikimedia Commons

Fiodor Andriejewicz Siergiejew (Artiom, Artem), ros. Фёдор Андре́евич Серге́ев (Артём), ukr. Федір Андрійович Сергєєв (Артем) (ur. 7 marca^?/19 marca 1883 we wsi Glebowo, ujezd fateski guberni kurskiej, zm. 24 lipca 1921 w okolicach Sierpuchowa) – rosyjski rewolucjonista, działacz bolszewicki. Członek Komitetu Centralnego SDPRR(b) i RKP(b) (1917–1919), przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych (premier) efemerycznej Doniecko-Krzyworoskiej Republiki Radzieckiej (12 lutego 1918–19 marca 1918). W dniach 16–22 stycznia 1919 przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych USRR. Zginął w katastrofie prototypu aerowagonu podczas jazdy próbnej.

Urodził się w zamożnej rodzinie chłopskiej. Ukończył szkołę realną w Kursku, w 1901 rozpoczął studia na Politechnice Moskiewskiej (ros. Императорское московское техническое училище), wstąpił do nielegalnej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR) (1902). Za organizację demonstracji studenckiej w marcu 1902 został aresztowany przez policję, pół roku przebywał w więzieniu, wydalony z uczelni z wilczym biletem (zakaz wstępu na wyższe uczelnie Imperium Rosyjskiego). Od 1903 kolporter gazety Iskra w guberni katerynosławskiej, związał się z frakcją bolszewików SDPRR. Pracował jako pomocnik maszynisty kolejowego w Katerynosławiu.

W styczniu 1905 przeniósł się do Charkowa, pracował w Charkowskiej Fabryce Parowozów. W czasie rewolucji 1905 roku stanął na czele organizacji bolszewików w Charkowie, kierował nieudaną próbą powstania zbrojnego w Charkowie w grudniu 1905, wyjechał do Sankt-Petersburga. Delegat na zjednoczeniowy IV zjazd SDPRR (23 kwietnia - 8 maja 1906) w Sztokholmie. Po powrocie do Rosji stanął na czele komitetu SDPRR w Permie. Aresztowany w marcu 1907, w grudniu 1909 został skazany na dożywotnie zesłanie do guberni irkuckiej. W sierpniu 1910 zbiegł z zesłania i poprzez Harbin, Nagasaki, Szanghaj i Hongkong dotarł w czerwcu 1911 do Australii, gdzie osiedlił się w Brisbane. W Australii działał w środowisku emigrantów rosyjskich i w australijskim ruchu związkowym. Był tam znany pod pseudonimami Artymon i Artem.

Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu wrócił przez Władywostok do Rosji. W lipcu 1917 przybył do Charkowa, gdzie został sekretarzem doniecko - krzyworoskiej obwodowej organizacji SDPRR(b) i sekretarzem biura związku metalowców guberni charkowskiej w Charkowie. W sierpniu (8-16.08) 1917 delegat na VI Zjazd SDPRR(b) w Piotrogrodzie, wybrany do prezydium zjazdu i na członka Komitetu Centralnego partii bolszewików (złożonego z 21 osób).

W październiku 1917 został przywódcą frakcji bolszewików w charkowskiej radzie delegatów robotniczych, w listopadzie jeden z organizatorów zbrojnego przejęcia władzy przez bolszewików w Charkowie, wybrany na przewodniczącego charkowskiej rady delegatów robotniczych i żołnierskich, przewodniczący komitetu rewolucyjnego guberni charkowskiej. W listopadzie 1917 w demokratycznych wyborach do Zgromadzenia Ustawodawczego Rosji (Konstytuanty) wybrany na deputowanego z guberni charkowskiej z listy partii bolszewików.

W grudniu 1917 uczestniczył w zjeździe zorganizowanym przez bolszewików w Charkowie w opozycji do Ukraińskiej Centralnej Rady i proklamowanej przez UCR Ukraińskiej Republiki Ludowej. Zdominowany przez bolszewików zjazd proklamował 25 grudnia 1917 powstanie marionetkowej Ukraińskiej Ludowej Republiki Rad i powołał 30 grudnia jej organ wykonawczy: Sekretariat Ludowy, w którym Artiom objął funkcję sekretarza przemysłu i handlu.

Jednocześnie uczestniczył w powołaniu innej marionetkowej struktury terytorialnej bolszewików: Doniecko-Krzyworoskiej Republiki Radzieckiej, która została proklamowana 12 lutego 1918 w hotelu Metropol w Charkowie głosami 50 delegatów lokalnych rad robotniczych, przeciw 24 (tzw. 4 Zjazd Obwodowy Rad Robotniczych Zagłębia Donieckiego i Krzyworoskiego). Artiom został przewodniczącym powołanej 14 lutego 1918 Rady Komisarzy Ludowych Doniecko-Krzyworoskiej Republiki Radzieckiej. Republika pretendowała do terytoriów guberni: katerynosławskiej, charkowskiej, części chersońskiej z Krzywym Rogiem, oraz części Obwodu Wojska Dońskiego (Taganrog). Jej stolicą został Charków. Na 2 Wszechukraińskim Zjeździe Rad w Katerynoslawiu 20 marca 1918 została połączona z Ukraińską Ludową Republiką Rad.

Po traktacie brzeskim, okupacji Ukrainy przez armię niemiecką i austrowęgierską, likwidacji Ukraińskiej Ludowej Republiki Rad i powstaniu Hetmanatu, Artiom został odkomenderowany początkowo na Kaukaz Północny, od sierpnia 1918 przebywał w Moskwie.

Po klęsce Państw Centralnych w I wojnie światowej i zawieszeniu broni na froncie zachodnim (11 listopada 1918), przewidującym wycofanie wojsk niemieckich z terenów okupowanych na wschodzie (Ober-Ostu, Królestwa Polskiego i Ukrainy), rząd Rosji Sowieckiej ogłosił tego samego dnia traktat brzeski za nieistniejący. Bolszewicy rozpoczęli przygotowania do sowietyzacji Ukrainy. 28 listopada 1918 w Kursku ogłoszono o powołaniu marionetkowego tzw. Tymczasowego Robotniczo-Chłopskiego Rządu Ukrainy, który ogłosił przywrócenie władzy sowieckiej na Ukrainie. Proklamacja miała służyć uzasadnieniu do wkroczenia Armii Czerwonej na terytorium Ukraińskiej Republiki Ludowej. Rządowi przewodniczył Jurij Piatakow, jego zastępcą i formalnym komisarzem ludowym spraw wojskowych został Artiom.

3 stycznia 1919 roku Armia Czerwona zajęła Charków. 6 stycznia 1919 Tymczasowy Robotniczo-Chłopski Rząd Ukrainy odrzucił nazwę Ukraińskiej Republiki Ludowej ogłaszając się władzą Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. 16 stycznia 1919 Jurij Piatakow został odwołany z funkcji uchwałą członków rządu, który powierzył obowiązki przewodniczącego Artiomowi. Funkcję premiera USRR Artiom pełnił do 24 stycznia 1919, kiedy przejął ją przybyły z Moskwy Chrystian Rakowski, a Artiom został komisarzem ludowym propagandy sowieckiej USRR i wiceprzewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych USRR (którym pozostawał do 1920). 23 marca 1919 został przewodniczącym komitetu wykonawczego (gubernatorem) nowo utworzonej guberni donieckiej. W maju-czerwcu 1919 Zagłębie Donieckie i Charków, w sierpniu 1919 Odessa i Kijów zostały zajęte przez Siły Zbrojne Południa Rosji pod dowództwem gen.Antona Denikina i pozostały w ich posiadaniu do końca 1919 roku.

Na VIII zjeździe RKP(b) 23 marca 1919 Artiom został wybrany na zastępcę członka Komitetu Centralnego RKP(b), na IX zjeździe 5 kwietnia 1920 na członka Komitetu Centralnego RKP(b), którym pozostawał do śmierci. Od kwietnia do listopada 1920 członek tymczasowego Komitetu Centralnego KP(b)U, w 1920 nadzwyczajnym przedstawicielem RKP(b) w Baszkirii, w listopadzie-grudniu 1920 sekretarzem odpowiedzialnym komitetu RKP(b) guberni moskiewskiej. Od lutego 1921 przewodniczący wszechrosyjskiego związku zawodowego górników, członek WCIK.

Zginął 24 lipca 1921 w katastrofie prototypu eksperymentalnego aerowagonu na linii kolejowej Moskwa – Tuła w pobliżu Sierpuchowa.

Jego przydomek został upamiętniony w szeregu nazw topograficznych w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, istniejących do dnia dzisiejszego na terenie Federacji Rosyjskiej i Ukrainy: miasta - Artiomowskij, Artiomowsk (Ukraina) do 18 lutego 2016^[1], Artiomowsk (Rosja), Artiom, ulice, place, parki. Jego nazwę nosiła w latach 1936-1991 wyspa Pirallahi (Artem) w Azerbejdżanie^[2]. W 1963 Poczta ZSRR wypuściła poświęcony Artiomowi znaczek pocztowy.

• Артем w:Енциклопедія історії України: Т. 1. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2003, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2
• Артем, Федор Андреевич Сергеев na portalu hrono ru
• Артём (Сергеев Фёдор Андреевич)