Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | |
Odznaczenia | |
François Jean Dominique Arago (kat.: Francesc Joan Dominic Aragò) (ur. 26 lutego 1786 w Estagel pod Perpignan w departamencie Pireneje Wschodnie, zm. 2 października 1853 w Paryżu) – francuski naukowiec i polityk; fizyk, astronom i matematyk. Profesor paryskiego École polytechnique, dyrektor Obserwatorium Paryskiego, członek Francuskiej Akademii Nauk[1], laureat Medalu Copleya (1825) i Medalu Rumforda (1850); premier Drugiej Republiki, minister floty i minister wojny.
Jako fizyk Arago zajmował się optyką, m.in. dowodami falowej natury światła[1] przez badanie polaryzacji. Miał też wkład do fizyki atmosfery.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]François Arago był najstarszym z czterech braci:
- Jean (1788–1836) wyemigrował do Ameryki i został generałem w armii meksykańskiej;
- Jacques Étienne Victor (1799–1855) wziął udział jako rysownik w wyprawie badawczej Louisa de Fercineta na pokładzie statku Uranie w latach 1817–1821, a po powrocie do Francji poświęcił się dziennikarstwu i dramatopisarstwu;
- czwarty z rodzeństwa, Étienne Vincent (1802–1892), podobno współpracował z Balzakiem, a od 1822 do 1847 napisał znaczną liczbę utworów dramatycznych, głównie we współpracy z innymi autorami.
Kariera badawcza
[edytuj | edytuj kod]François studiował na École polytechnique w Paryżu, gdzie później został wykładowcą. Prowadził badania nad polaryzacją światła. Odkrył skręcenie płaszczyzny polaryzacji światła przez kryształ kwarcu (1811), chromosferę Słońca (1840), wykrył związek pomiędzy zorzą polarną i burzami magnetycznymi. Wyznaczył również tzw. południk paryski.
Od 1809 członek Akademii Nauk. W latach 1843–1853 był dyrektorem obserwatorium paryskiego. Był członkiem honorowym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk[2].
Polityka
[edytuj | edytuj kod]Od 5 kwietnia 1848 do 11 maja 1848 piastował urząd ministra wojny Francji, a już od lutego tego roku był ministrem floty. Przyczynił się do zniesienia niewolnictwa w koloniach francuskich[3].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]- Od François Arago pochodzi nazwa planetoidy (1005) Arago.
- W Le Vésinet jego nazwiskiem nazwano jedną z ulic.
Inne formy
[edytuj | edytuj kod]- Jego nazwisko pojawiło się na liście 72 nazwisk na wieży Eiffla[4].
- W Perpignan w rodzinnych stronach postawiono mu pomnik.
Dzieła
[edytuj | edytuj kod]- Dominique Arago: Œuvres complètes. – Paris : Baudry/Gide 1854–1862 (Hrsg.: J. A. Barral).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Arago Dominique François Jean, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-05] .
- ↑ Aleksander Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800–1832 : monografia historyczna osnuta na źródłach archiwalnych. Ks. 4, Czasy polistopadowe : epilog : 1831–1836, 1906, s. 478.
- ↑ red. Włodzimierz Zonna: Kopernik - Astronomia - Astronautyka - przewodnik encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 30. (pol.). Tekst dekretu: Abolition de l'esclavage, 1848
- ↑ The Names of the 72 Scientists Listed on the Borders of Each of the Four Sides of the Eiffel Tower. toureiffel.paris. [dostęp 2011-11-20]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maurice Daumas , Arago, 1786–1853, wyd. [2e ed.], Paris: Belin, 1987, ISBN 2-7011-1122-6, OCLC 301027549 .
- François Sarda: Les Arago. François et les autres. – Paris : Tallandier, 2002; ISBN 2-84734-005-X (słowo wstępne Emmanuel Le Roy Ladurie).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: François Arago w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
- Wyszukiwarka books.google.pl: inauthor: "François Dominique Arago (Physicien, Homme politique, France)"
- François Arago – dzieła w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000122809159
- VIAF: 64023378
- LCCN: n50052497
- GND: 118847767
- LIBRIS: 31fhkknm3bldlrc
- BnF: 120403630
- SUDOC: 028600630
- SBN: SBLV148813
- NLA: 35263984
- NKC: xx0071834
- BNE: XX834328
- NTA: 071104623
- BIBSYS: 90360059
- CiNii: DA03133634
- Open Library: OL7104877A, OL1962966A
- PLWABN: 9810646728505606
- NUKAT: n00713775
- J9U: 987007298865105171
- PTBNP: 33993
- CANTIC: a10690074
- NSK: 000128325
- CONOR: 227404387
- BNC: 000393586
- ΕΒΕ: 239022
- BLBNB: 001480062
- LIH: LNB:MQO;=BJ