Kategoria zagrożenia (CKGZ) | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
EX | EW | CR | EN | VU | NT | LC |
Kategoria: krytycznie zagrożony |
Gatunek krytycznie zagrożony[1][2] (ang. critically endangered, akronim: CR) – jedna z kategorii w opublikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikacji gatunków zagrożonych, przyjmowana powszechnie do stosowania w różnej rangi i różnego zasięgu Czerwonych Księgach Gatunków Zagrożonych i Listach. Kategoria ta obejmuje gatunki, wobec których stwierdzono wysokie ryzyko wymarcia w warunkach naturalnych, i które spełniają przynajmniej jedno ze ściśle zdefiniowanych kryteriów odnoszących się do zasięgu, liczebności i dynamiki populacji[3].
Przyczyny
[edytuj | edytuj kod]Gatunki mogą być zagrożone wyginięciem z przyczyn naturalnych lub z powodu działań człowieka. W celu ograniczania wymierania gatunków wiele krajów wprowadziło prawo chroniące zagrożone gatunki, zabraniające polowań i zajmowania ich siedlisk na inne cele. Do podstawowych działań zmierzających do ochrony różnorodności biologicznej należy ewidencjonowanie gatunków zagrożonych. W tym celu tworzone są Czerwone Księgi lub Listy odnoszące się do regionów, państw, kontynentów i całego świata. Aktualizowana Czerwona księga gatunków zagrożonych na Ziemi (IUCN Red List) prowadzona jest przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN)[4].
Kryteria kwalifikujące
[edytuj | edytuj kod]Takson jest uznawany za krytycznie zagrożony, gdy można udokumentować, że spełniony jest jeden z podanych niżej kryteriów (oznaczonych od A do E)[3]:
A. Redukcja populacji w jednej z następujących form:
- 1. Stwierdzona, oszacowana, wywnioskowana lub przewidywana redukcja zasobów populacji o co najmniej 90% w ostatnich 10 latach lub trzech pokoleniach, w przypadku gdy przyczyny wymierania są znane i odwracalne i ustały.
- 2. Stwierdzona, oszacowana, wywnioskowana lub przewidywana redukcja zasobów populacji o co najmniej 80% w ostatnich 10 latach lub trzech pokoleniach, w sytuacji gdy redukcja ta lub jej przyczyny mogą trwać w dalszym ciągu, bądź mogą być nieznane lub nieodwracalne.
- 3. Przewidywana lub prognozowana redukcja o co najmniej 80% w następnych 10 latach lub trzech pokoleniach (maksymalnie do 100 lat) – przyjmuje się dłuższy z alternatywnych okresów.
- 4. Stwierdzona, oszacowana, wywnioskowana, przewidywana lub domniemana redukcja zasobów populacji o co najmniej 80% w następnych 10 latach lub trzech pokoleniach (maksymalnie do 100 lat) – przyjmuje się dłuższy z alternatywnych okresów. Wliczany czas musi zawierać okresy przyszłe i minione, a przyczyna wymierania i możliwości jej usunięcia są nieznane lub nieodwracalne.
B. Ograniczenie zasięgu lub areału występowania:
- 1. Szacowany zasięg geograficzny występowania mniejszy niż 100 km² przy jednoczesnym spełnianiu dwóch z trzech poniższych kryteriów:
- a. zasięg silnie rozdrobniony lub gatunek znany jedynie z jednego stanowiska.
- b. stwierdzono, przewiduje się lub domniemywa się zmniejszanie się zasięgu lub liczby stanowisk, pogarszanie się jakości siedlisk gatunku lub zmniejszanie zasobów populacji lub liczby okazów dorosłych.
- c. występują znaczne fluktuacje zasięgu, lub liczby stanowisk, lub zasobów populacji, lub liczby okazów dorosłych.
- lub:
- 2. Obszar zasiedlony przez gatunek mniejszy niż 10 km² przy jednoczesnym spełnianiu przynajmniej dwóch z trzech poniższych kryteriów:
- a. zasięg silnie pofragmentowany lub gatunek znany jedynie z jednego stanowiska.
- b. stwierdzono lub przewiduje się zmniejszanie zasięgu i liczby stanowisk, lub pogarszanie się jakości siedlisk gatunku, lub zmniejszanie zasobów populacji lub liczby okazów dorosłych.
- c. występują znaczne fluktuacje zasięgu, liczby stanowisk, zasobów populacji i liczby okazów dorosłych,
- lub gdy zachodzą warunki opisane w obu powyższych punktach (B1 i B2 łącznie).
C. Populacja szacowana na mniej niż 250 dojrzałych osobników lub:
- 1. Szacuje się tempo spadku liczebności co najmniej o 25% w ciągu trzech lat lub jednego pokolenia (maksymalnie do 100 lat) – przyjmuje się dłuższy z alternatywnych okresów, lub
- 2. Obserwowany, wywnioskowany lub prognozowany postępujący spadek liczebności populacji i jednocześnie albo brak subpopulacji liczących ponad 50 dojrzałych osobników lub co najmniej 90% dojrzałych osobników tworzy jedną subpopulację.
D. Ogólne zasoby gatunku nie przekraczają 50 dojrzałych osobników.
E. Analizy wykazują prawdopodobieństwo wymarcia gatunku w naturze wynoszące co najmniej 50% w ciągu następnych 10 lat lub 5 generacji (jeśli ich czas trwania jest dłuższy, ale w perspektywie nie dłuższej niż 100 lat) – przyjmuje się dłuższy z alternatywnych okresów.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wanda Bacieczko, Emilia Kaszycka. Potrzeby ochrony rzadkich i zagrożonych roślin naczyniowych siedlisk przyrodniczych na obszarze Natura 2000 Dolina Płoni i Jezioro Miedwie. „Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stietinensis”. 316 (33), s. 15-32, 2015. ISSN 2300-5386. (pol.).
- ↑ Meridian (Artio): Kategorie zagrożenia. 2008. [dostęp 2015-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]. (pol.).
- ↑ a b IUCN Species Survival Commission: IUCN red list categories and criteria. Version 3.1 Second edition. IUCN (International Union for Conservation of Nature), 2012. s. 16-18. [dostęp 2015-12-02].
- ↑ The IUCN Red List of Threatened Species. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. [dostęp 2015-07-05].