Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – centralny organ administracji rządowej ds. ochrony środowiska oraz ochrony przyrody, wykonujący swoje zadania przy pomocy Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.

Siedzibą Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i większości jednostek Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska jest dawny gmach Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych.

Organ został powołany na mocy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko^[1]. Wykonuje zadania określone w art. 127 tej ustawy, jest także organem w zakresie ochrony przyrody w rozumieniu art. 91 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody^[2], organem w zakresie ochrony środowiska w rozumieniu art. 376 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska^[3], a także uczestnikiem krajowego systemu ekozarządzania i audytu w rozumieniu ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS)^[4].

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska podlega ministrowi właściwemu do spraw środowiska^[5]. Powołuje go Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra, po przeprowadzeniu otwartego i konkurencyjnego naboru na to stanowisko. W gestii premiera leży także odwołanie Generalnego Dyrektora. Funkcję tę może pełnić osoba spełniająca warunki ustawowe, dotyczące m.in. obywatelstwa, wykształcenia, doświadczenia zawodowego, niekaralności za przestępstwa umyślne^[6].

• Michał Kiełsznia od 23 stycznia 2008 do 26 listopada 2015^[7]
• Jakub Dziubecki od 27 listopada 2015 do 15 lutego 2016^[8] (p.o.)
• Krzysztof Lissowski od 15 lutego 2016 do 31 maja 2018^[9] (p.o.)
• Andrzej Szweda-Lewandowski od 1 czerwca 2018^[10] do 22 grudnia 2023^[11]
• Piotr Otawski od 27 lutego 2024^[12]

• Marek Kajs od 2014^[13]
• Anna Ronikier-Dolańska od 11 kwietnia 2024^[14]

Do ogólnych zadań Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska należy w szczególności^[15]:

• współudział w realizacji polityki ochrony środowiska,
• kontrola odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawę,
• zbieranie danych i opracowywanie informacji dotyczących m.in. programu Natura 2000
• współpraca z organami ochrony środowiska innych państw, organizacjami międzynarodowymi, Komisją Europejską, Głównym Konserwatorem Przyrody, Państwową Radą Ochrony Przyrody, jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami ekologicznymi,
• udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko,
• wykonywanie zadań związanych z siecią Natura 2000 oraz z systemem ekozarządzania i audytu, zgodnie ze stosownymi przepisami.

Powierzone mu zadania organ ten wykonuje m.in. poprzez^[16]:

• opiniowanie dokumentów w ramach strategicznych ocen oddziaływania na środowisko,
• kierowanie wystąpień w sprawach wydawanych decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, w tym wniosków o stwierdzenie ich nieważności, jak również występowanie w charakterze strony w postępowaniu administracyjnym i sądowym,
• uczestniczenie w tzw. postępowaniu transgranicznym,
• sporządzenie projektu krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz projektu programu działań,
• prowadzenie centralnego rejestru form ochrony przyrody,
• wydawanie określonych zezwoleń dotyczących hodowli i rozmnażania zwierząt i roślin, zezwoleń na wywóz za granicę meteorytów i kopalnych szczątków roślin i zwierząt, pozyskiwania gatunków i innych,
• decydowanie o odstępstwach od zakazów na terenie parków narodowych oraz rezerwatów przyrody,
• przy uwzględnieniu przepisów Unii Europejskiej opracowywanie projektu listy obszarów Natura 2000, nadzorowanie funkcjonowania tych obszarów i prowadzenie ewidencji odpowiednich danych, składanie Komisji Europejskiej raportów i notyfikacji,
• opracowywanie programów ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów,
• wydawanie zezwoleń na utworzenie i prowadzenie ogrodu botanicznego lub zoologicznego, a także ośrodka rehabilitacji zwierząt,
• prowadzenie rejestru krajowego organizacji zarejestrowanych w systemie EMAS oraz rejestru weryfikatorów środowiskowych.

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska (RDOŚ) jest organem administracji rządowej niezespolonej, realizuje zadania przewidziane w ustawach na obszarze województwa. W zakresie swoich kompetencji wydaje akty prawa miejscowego w postaci zarządzeń^[17]. Obsługę jego urzędu zapewnia regionalna dyrekcja ochrony środowiska, zgodnie z podziałem terytorialnym Polski powołano 16 tego typu jednostek budżetowych^[18]. Regionalnego dyrektora ochrony środowiska powołuje i odwołuje Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska^[19]. Zadania przypisane temu organowi na obszarze właściwości w zasadzie odpowiadają zadaniom zleconym Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska.

• Inspekcja Ochrony Środowiska

• Oficjalna strona Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska