Grupa 9 Grafików – krakowskie ugrupowanie artystyczne, działające w latach 1947–1960.

Było to pierwsze polskie ugrupowanie plastyczne powstałe zaraz po II wojnie światowej i zarazem pierwsze kontynuujące przedwojenne tradycje grafiki artystycznej, sięgające ośrodków: wileńskiego (Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego) i warszawskiego (Akademia Sztuk Pięknych^[1]. Kultywowało ono tradycje przedwojennego stowarzyszenia „Ryt” (1925–1939), a także grup: „Bunt” (1918-1920), „Czapka Frygijska” (1934-1938) czy „Jung Jidysz” (1919-1921). Pomysł na nazwę ugrupowania został zaczerpnięty od liczby jego członków, którzy pragnąc pozostać we własnym gronie, przyjęli określenie „Dziewięciu Grafików”. Po śmierci Leona Kosmulskiego (1952) dziewięcioosobowy skład, w jakim artyści pragnęli pozostać, uzupełnił Konrad Srzednicki. Krystyna Wróblewska przez wszystkie lata istnienia zespołu pełniła (bardziej przyjacielską niż formalną) funkcję przewodniczącej.

Członkowie ugrupowania ukształtowani zostali przez trzy środowiska akademickie: Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Akademie Sztuk Pięknych w Krakowie i Warszawie. Spotkali się w Krakowie w 1946, w wyniku powojennych przesiedleń i migracji. Nie łączyła ich więź pokoleniowa (w momencie spotkania byli już dojrzałymi twórcami), ani wspólny manifest programowy. Reprezentowali również odmienne poglądy i postawy twórcze. Według wspomnień Krystyny Wróblewskiej połączyło ich przede wszystkim zamiłowanie do rzetelnego, klasycznego warsztatu graficznego z jego dbałością o kompozycję, szczegóły i perfekcjonizm w użytkowaniu narzędzia graficznego.

Pośród dyscyplin graficznych uprawianych przez wszystkich dziewięciu grafików zdecydowanie dominował drzeworyt^[3]. Wynikało to nie tylko ze szczególnego upodobania artystów do tej techniki, ale również z faktu, iż w warunkach powojennych braków mieszkaniowych, materiałowych, a często także finansowych, najłatwiej było zorganizować pracownię drzeworytniczą. Artyści „Dziewiątki” tworzyli drzeworyty jeszcze przed wojną, a genezy ich graficznych upodobań należy upatrywać w działalności artystów skupionych wokół Władysława Skoczylasa i „Rytu”. W wypadku Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej i Konrada Srzednickiego stanowiła ją bezpośrednia przynależność do tego ugrupowania, dzięki temu tworzyli ogniwo łączące „Dziewiątkę” z „Rytem. Ugrupowanie „Dziewięciu Grafików” tworzyło w nurcie klasycyzującym (spod znaku „szkoły wileńskiej” i „warszawskiej"), realizmu, socrealizmu, a także ekspresjonizmu społecznego i metaforycznego. W latach 1949–1953 artyści „Dziewiątki” tworzyli na tzw. zamówienie społeczne grafiki w duchu realizmu socjalistycznego^[4]. Po „odwilży” (1955), nie porzucając realizmu, zaczęli skłaniać się w stronę ekspresjonizmu społecznego i metaforycznego. Zwiększyli wówczas formaty swoich prac oraz zaczęli eksperymenty formalne: sięgnęli po kolor, mocniejszą ekspresję, nową stylistykę, wreszcie tematykę wybiegającą poza ramy realizmu i problematyki społecznej. Kierowali się w stronę groteski, fantastyki i metafory. W ich dorobku pojawiła się też abstrakcja, zwłaszcza geometryczna. Natomiast sam ekspresjonizm metaforyczny i egzystencjalny, po który wówczas sięgali – za sprawą Mieczysława Wejmana – na kilkadziesiąt lat zdominował środowisko grafików, owocując zjawiskiem charakterystycznej „krakowskiej szkoły grafiki"^[5].

„Dziewiątkę” łączyły zarówno sprawy zawodowe jak i silne więzy towarzyskie, podtrzymywane przez regularne spotkania w domu nieformalnego animatora i lidera grupy, Mieczysława Wejmana, i krakowskiej kawiarni „U Noworola”^[2].

W 1948 Towarzystwo Miłośników Książki opublikowało tekę Dziewięciu grafików z pracami członków grupy^[6].

• Jerzy Bandura (1915–1987)
• Stefania Dretler-Flin (1909–1994)
• Leon Kosmulski (1904–1952)
• Bogna Krasnodębska-Gardowska (1900–1986)
• Helena Krażowska-Knotowa (1911–1992)
• Adam Młodzianowski (1907–1985)
• Konrad Srzednicki (1894–1993)
• Stanisław Töpfer (1917–1975)
• Mieczysław Wejman (1912–1992)
• Krystyna Wróblewska (1904–1994)

• Jolanta Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos: Leksykon sztuki polskiej XX wieku, wyd. Kurpisz, 2001, ISBN 83-86600-48-9
• Małgorzata Kozłowska, Życie dłutem wyżłobione. Twórczość Krystyny Wróblewskiej (1904–1994), [w:] Archiwum Sztuki Polskiej XX wieku, t. II, red. J. Malinowski, wyd. Neriton, Warszawa 2007, s. 34–48, ISBN 83-7543-000-5
• Małgorzata Ksenia Krzyżanowska, Twórczość grupy Dziewięciu Grafików 1947–1960, wyd. Tako, Toruń 2014, ISBN 978-83-62737-37-6
• W domenie publicznej życie zaczyna się po 70. – edycja 2023 (cz. 3, odc. 2), buwlog.uw.edu.pl