Gwajakowiec lekarski

Gwajakowiec lekarski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	parolistowce
Rodzina	parolistowate
Rodzaj	gwajakowiec
Gatunek	gwajakowiec lekarski
	Nazwa systematyczna
	Guaiacum officinale L.; Sp. pl. 1:381. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gwajakowiec lekarski (Guaiacum officinale L.), zwany także gwajakowym drzewem lub gwajakiem właściwym – gatunek niewielkiego drzewa z rodziny parolistowatych (Zygophyllaceae). Jest rośliną wolno rosnącą w suchych, równinnych lasach. Występuje w Ameryce Środkowej. Gatunek od wieków jest eksploatowany, dlatego obecne zasoby są mocno ograniczone. Gatunek uznawany za zagrożony, chroniony konwencją CITES.

Występowanie

Zasięg naturalny obejmuje obecnie Małe Antyle, Portoryko i Kolumbię. Gatunek wymarł na wyspach Antigua i Barbuda.

Morfologia

Pokrój: Drzewo o wysokości do 12 m.
Liście: Pierzaste, składające się z 4 jajowatych listków.
Kwiaty: Wyrastają po 8-10 na szczytach gałązek. Mają głęboko i nierównodzielny 5-krotny kielich, 5-płatkową, dość dużą, błękitną koronę w której 1 płatek jest inny od pozostałych, oraz i słupek i 10 pręcików.
Owoc: Skórzasta i nieco mięsista, czerwonożółta torebka z czarnymi nasionami.

Kora.
Liście.
Kwiaty.
Owoce.

Zastosowanie

Drewno ciężkie, twarde i przyjemnie pachnące. Wytwarza się z niego części maszyn, używane jest też w budownictwie okrętowym.
Drewno zawiera duże ilości żywicy, z której wytwarza się substancję o właściwościach wykrztuśnych (gwajakol), a także nalewkę gwajakową. Z drewna tego drzewa otrzymuje się lignum vitae (tj. "drewno życia") używane tradycyjnie w Ameryce Południowej do leczenia różnych dolegliwości – od kaszlu do artretyzmu.^{[potrzebny przypis]}
W medycynie gwajakowiec znajduje wszechstronne zastosowanie, dlatego też zwany jest lignum vitae, czyli drzewem życia. Np. gumę z drewna gwajakowca używano w leczeniu syfilisu. Żywica ma również działanie przeciwartretyczne i przeciwkaszlowe. W Polsce dostępny jest m.in. syrop o specyficznym smaku, Guajazyl. Podobny ma wino Campari.^{[potrzebny przypis]}
Roślina nazywana też bywa in. palo santo czyli święte drzewo, a jej drewno wykorzystuje się także na drzewce włóczni, trzonki narzędzi oraz tradycyjne naczynia do parzenia yerba mate (matero). Te ostatnie wykonuje się również z drzewa Bursera graveolens, które (podobnie jak kolejny gatunek Bulnesia sarmientoi) też nazywane jest po hiszpańsku palo santo.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).
↑ Guaiacum officinale, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

Bibliografia

Janet Marinelli (red.): Wielka Encyklopedia Roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006. ISBN 83-7391-888-4.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).

[iucn-3] Guaiacum officinale, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[1]

[2]

[3]