I bitwa pod Syrtą

II wojna światowa, kampania śródziemnomorska
Krążownik HMS „Neptune”
Czas	17 grudnia 1941
Miejsce	na północ od zatoki Wielka Syrta
Terytorium	Morze Śródziemne
Przyczyna	przypadkowe, niezaplanowane starcie
Wynik	nierozstrzygnięta
Strony konfliktu
Wielka Brytania  Włochy
Dowódcy
Philip Vian Angelo Iachino
Siły
5 lekkich krążowników, 14 niszczycieli 4 pancerniki, 2 ciężkie krążowniki, 3 lekkie krążowniki, 13 niszczycieli
Straty
2 niszczyciele uszkodzone po bitwie: 1 krążownik i 1 niszczyciel zatopione 2 krążowniki uszkodzone Brak
Położenie na mapie Morza Śródziemnego miejsce bitwy
34°08′04″N 17°57′05″E/34,134444 17,951389

I bitwa pod Syrtą – bitwa morska stoczona na Morzu Śródziemnym na wysokości libijskiego miasta Syrta w czasie II wojny światowej w dniu 17 grudnia 1941 roku pomiędzy marynarką brytyjską a włoską. Bitwa nie została wprawdzie rozstrzygnięta, ale w jej wyniku Brytyjczycy ponieśli straty. Już po bitwie ich okręty weszły na pole minowe. Dwa z nich zostały zatopione, a cztery – uszkodzone.

Wskutek poniesionych strat, flota brytyjska w basenie Morza Śródziemnego była zbyt słaba, by skutecznie zwalczać okręty wojenne Osi. Szczególnie narażona na ataki lotnictwa włoskiego i niemieckiego z Sycylii była Malta, baza lotniczo-morska aliantów położona w połowie drogi między Gibraltarem a Aleksandrią i stanowiąca tym samym osłonę konwojów alianckich w drodze z Egiptu do Wielkiej Brytanii i odwrotnie. Sztaby państw Osi planowały zdobycie Malty, a przygotowania do desantu poprzedzały zmasowane bombardowania wyspy przez stacjonujący na Sycylii Fliegerkorps II. Z tej przyczyny niezbędnym stało się słanie na Maltę zaopatrzenia w postaci nowych samolotów bojowych, amunicji, paliw i żywności.

Zespół okrętów Royal Navy pod dowództwem kontradmirała Philipa Viana eskortujący transportowiec zaopatrzeniowy „Breconshire” w drodze do Aleksandrii – wobec braku rozpoznania lotniczego – o godzinie 17.45 spotkał się nieoczekiwanie z okrętami włoskiej Regia Marina, dowodzonymi przez admirała Angelo Iachino, a ubezpieczającymi 4 wielkie transportowce w drodze do Bengazi. Flota włoska, ujrzawszy okręty angielskie, otworzyła ogień. Kontradmirał Vian natychmiast odpowiedział ogniem krążowników i poprowadził cały zespół na zbliżenie do pozycji dogodnej do ataku torpedowego.

Admirał Iachino jednak mając na względzie główne zadanie, jakim było ubezpieczenie własnego konwoju z ważnymi dostawami do Afryki, postanowił nie kontynuować walki i zawrócił na północ. Starcie sił brytyjskich i włoskich trwało zaledwie kilkanaście minut; żadna ze stron nie poniosła w nim poważniejszych szkód.

Następnego dnia krążownik HMS „Neptune” oraz okręty „Dywizjonu K” przejęły od Viana eskortowanie „Breconshire’a”, doprowadziły transportowiec bezpiecznie do Malty i zaraz ruszyły w pościg za konwojem włoskim. O godzinie 1.00 19 grudnia, w odległości zaledwie 20 mil od Trypolisu, „Neptune” wszedł na dwie miny, z których jedna zniszczyła śruby i stery. Okręty płynące za krążownikiem natychmiast zmieniły kurs, ale było już za późno: krążowniki „Aurora” i „Penelope” również weszły na miny. Pierwszy z nich został odholowany na Maltę, a „Penelope” odniósł jedynie drobne uszkodzenia. Unieruchomiony „Neptune” zdryfował natomiast na trzecią i czwartą minę. Ostatnia eksplozja spowodowała, że okręt przewrócił się i zatonął wraz z całą załogą (z wyjątkiem jednego człowieka) .

Podobny los spotkał niszczyciel „Kandahar”, który chciał ratować załogę krążownika, ale również wszedł na minę. Został poważnie uszkodzony i musiał zostać następnie dobity przez niszczyciel „Jaguar”, który przejął załogę.

Wiceadmirał Angelo Iachino (na „Littorio”)

• Zespół bliskiej osłony – wiceadmirał Carlo Bergami
  • pancernik: „Caio Duilio (flagowy)
  • 7. Dywizjon Krążowników (7a Divisione Incrociatori): krążowniki lekkie „Emanuele Filiberto Duca d'Aosta” (flagowy kadm. Raffaele de Courten), „Muzio Attendolo”(inne języki), „Raimondo Montecuccoli”
  • niszczyciele: „Ascari”, „Aviere”, „Camicia Nera” (typu Soldati)

• Zespół dalszej osłony – kadm. Angelo Parona(inne języki):
  • pancerniki: „Andrea Doria”, „Giulio Cesare”, „Littorio” (flagowy wadm. Iachino)
  • krążowniki ciężkie: „Gorizia” (flagowy kadm. Parona), „Trento”(inne języki)
  • niszczyciele:
    • 9 dywizjon niszczycieli (9a Squadriglia Cacciatorpediniere): „Vincenzo Gioberti”, „Alfredo Oriani”
    • 10 dywizjon niszczycieli (10a Squadriglia Cacciatorpediniere): „Maestrale”
    • 12 dywizjon niszczycieli (12a Squadriglia Cacciatorpediniere): „Carabiniere”, „Corazziere”
    • 13 dywizjon niszczycieli (13a Squadriglia Cacciatorpediniere): „Alpino”, „Bersagliere”, „Fuciliere”, „Granatiere”
    • 16 dywizjon niszczycieli (16a Squadriglia Cacciatorpediniere): „Antoniotto Usodimare”

• Bliska eskorta konwoju:
  • niszczyciele: „Saetta”, „Antonio da Noli”, „Ugolino Vivaldi”, „Lanzerotto Malocello”, „Nicolò Zeno”, „Nicoloso da Recco”^[1]
  • torpedowiec eskortowy „Pegaso”^[1]

• Konwój M42:
  • statki: „Monginevro”, „Napoli”, „Vettor Pisani”, „Ankara” (niemiecki)^[1]

• Eskorta konwoju – kadm. Philip Vian (na HMS „Naiad”)
  • krążowniki lekkie: „Naiad”, „Euryalus”, „Carlisle”
  • 14. Flotylla Niszczycieli (14th Destroyers Flotilla): „Jervis”, „Kimberley”, „Kingston”, „Kipling” (uszkodz.), „Nizam” (uszkodz.), „Havock”, „Hasty”, „Decoy”
• konwój:
  • transportowiec: „Breconshire”

• Zespół K (Force K)
  • krążowniki lekkie: „Aurora”, „Penelope”
  • niszczyciele: „Lance”, „Lively”
• Zespół B (Force B)
  • krążownik lekki: „Neptune”
  • niszczyciele: „Jaguar”, „Kandahar”

• 4. Flotylla Niszczycieli (4th Destroyer Flotilla)
  • niszczyciele: „Sikh”, „Maori”, „Legion”(inne języki), „Isaac Sweers”

• II bitwa pod Syrtą

• J.R. Hill (red.]: The Oxford Illustrated History of the Royal Navy, Oxford University Press 1995, ISBN 0-19-211675-4.
• Jerzy Lipiński, Druga wojna światowa na morzu, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1976.