.jpg) Ignacy Petelenz (przed 1901) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel |
| Narodowość |
polska |
| Tytuł naukowy | |
| Alma Mater | |
| Rodzice |
Antoni, Pulcheria |
| Małżeństwo |
Agrypina (I) |
| Krewni i powinowaci | |
| Odznaczenia | |
| |
Ignacy Leonard Petelenz (ur. 14 września 1850 w Turce, zm. 20 czerwca 1911 w Krakowie) – polski nauczyciel z tytułem doktora, pedagog, zoolog, działacz społeczny i polityczny.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 14 września 1850 w Turce[1][2][3][4][5]. Był synem Antoniego (-1855, urzędnik skarbowy[2]) i Pulcherii z domu Rogalskiej. Jego braćmi byli: Karol (1847–1930, nauczyciel), Rudolf (1852–1919), Leonard (1854–1914, pułkownik cesarskiej i królewskiej Armii)[3][6][7].
Siedem klas nauki gimnazjalnej odbył w Suczawie[4]. W 1869 ukończył ósmą klasę w C. K. II Gimnazjum we Lwowie z językiem niemieckim wykładowym i zdał tam egzamin dojrzałości[4][2][3]. Studiował nauki przyrodnicze na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego oraz na Uniwersytecie Wiedeńskim[2][3][4]. Podjął pracę nauczyciela od 31 sierpnia 1872 w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie[1][2][3][4][5]. Egzamin zawodowy nauczycielski złożył 10 stycznia 1874 (z historii naturalnej jako przedmiotu głównego oraz z matematyki i fizyki jako pobocznych)[1][4]. Został mianowany nauczycielem rzeczywistym 15 lutego 1874[1]. W 1877 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora[4].
W 1879 uzyskał stopień doktora filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy pt. Die Darwin’sche Theorie, insbesondere vom Standpunkte der Zoologie dargestellt[1][2][3][4]. W 1881 habilitował się w Szkole Politechnicznej we Lwowie i przez osiem lat był docentem w tej uczelni[4][2]. W tym okresie publikował w periodykach „Czasopismo Towarzystwa Aptekarskiego” i „Kosmos”[4]. W 1885 był zatrudniony w stacji zoologicznej w Trieście[4]. Od 1885 do 1888 działał w Towarzystwie Nauczycieli Szkół Wyższych[4][3][8]. Był w składzie komitetu redakcyjnego organu prasowego TNSW, czasopisma „Muzeum”[4]. W 1887 został ekspertem zawodowym w komisji naukowej[4]. W 1888 powierzono mu rewizję podręczników do nauki matematyki[4]. Także w 1888 wszedł w skład komitetu wystawy powszechnej we Lwowie[4].
28 sierpnia 1889 został mianowany na stanowisko dyrektora C. K. Wyższego Gimnazjum w Samborze (późniejsze C. K. Gimnazjum Arcyksiężniczki Elżbiety) i objął urzędowanie 4 października tego roku[1][2][3][9][5]. Podczas pracy w Samborze był członkiem i wiceprzewodniczącym C. K. Rady Szkolnej Okręgowej[4]. Był radnym miejskim w Samborze[4].
Od 1896 sprawował stanowisko dyrektora Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie[2][3][5]. Otrzymał VI rangę w zawodzie od 20 września 1901[1]. W związku z działalnością polityczną od 1907 przebywał na urlopie (od tego czasu kierownictwo zakładu pełnili Walerian Krywult i od 1908 Jan Dziurzyński)[10][11][1]. Od 1 stycznia 1908 był urlopowany na czas nieograniczony[4]. Formalnie dyrektorem pozostawał do końca życia[12].
Był przyrodnikiem, specjalizował się w zoologii[2]. W 1891 został członkiem komisji w sprawie podręczników do historii naturalnej[4]. W dziedzinie zoologii pisał publikacje, także podręczniki szkolne[2]. Łącznie stworzył 13 prac i rozpraw naukowych[2]. Jego Podręcznik do nauki zoologii w klasach wyższych szkół średnich został zaakceptowany przez C. K. Radę Szkolną Krajową do nauki szkolnej i uchodził za najlepszy tego typu podręcznik[2][4]. W 1909 został mianowany dyrektorem Komisji Egzaminacyjnej dla Szkół Ludowych i Wydziałowych w Krakowie[4].
Od 1875 był dożywotnim członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego[4]. Był sekretarzem generalnym Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika w Krakowie od 1883 do 1889[13] i przez dwa lata prezesem tegoż[4]. Był jednym z założycieli powołanego 21 lutego 1890 tamtejszego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i został jego pierwszym prezesem do 1891[14]. Przez dwa lata był prezesem koła TNSW w Krakowie[4]. 6 maja 1909 został wybrany przewodniczącym Towarzystwa Opieki nad Ubogą Młodzieżą Szkolną w Krakowie[15].
W Krakowie zaangażował się w działalność polityczną[2]. Był członkiem zarządu[16] i prezesem wydziału Towarzystwa Demokratycznego w Krakowie. Pełnił mandat krakowskiego posła do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu: X kadencji (1901-1907), wybrany w wyborach uzupełniających 10 października 1901 w miejsce zmarłego dr. Ferdynanda Weigla oraz XI kadencji (1907-1911)[2][3][17][4][18][5]. W Kole Polskim wstąpił do frakcji demokratów[3]. Jako poseł działał na rzecz szkolnictwa[2]. Był wybierany radnym miejskim w Krakowie z kręgów inteligencji w 1908[2][3], w 1911[19][4][20].
W 1904 otrzymał tytuł c. k. radcy rządu[1][2][3][21][4].
Trzy dni po nieudanych wyborach w czerwcu 1911 zapadł na zdrowiu[5]. Zmarł o god. 9½ rano[22] 20 czerwca 1911 w swoim mieszkaniu w gmachu C. K. Wyższej Szkoły Realnej przy ulicy Studenckiej w Krakowie (chorował na serce, a kilka dni wcześniej przeszedł operację zapalenia wyrostka robaczkowego, po czym wywiązało się zapalenie płuc)[2][3][4][23][24]. Jego śmierć wywarła poruszenie zarówno w Krakowie jak i w kraju[25]. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie 22 czerwca 1911[3][24][26] (kwatera V, rząd płn.).
Jego pierwszą żoną była Agrypina z domu Ferliewicz (zm. w maju 1880 w wieku 27 lat na suchoty)[27]. Drugą żoną została Maria Tekla z domu Zawadil, a ich dziećmi byli: Ignacy Kazimierz (1886-1950), Ferdynand (1888-1941), Zofia (1891-1967)[3].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Darwin i znaczenie teoryi jego dla biologii (1883)
- O planie lekcyjnym dla nauki historyi naturalnejw gimnazyach (1884)
- Podręcznik do nauki zoologii w klasach wyższych szkół średnich (1891)
- Podręcznik zoologii. Kurs wyższy (1900)
- Zoologia dla klas wyższych szkół średnich (1902)
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Srebrny medal przyznany przez komitet wystawy higieniczno-przyrodniczej we Lwowie za zestawienie systemu zwierząt normującego zbiory zoologiczne szkól średnich i za liczne własne preparaty anatomiczne (ok. 1888)[4]
- Kawaler Orderu Franciszka Józefa (1893)[1][3][4][28]
- Honorowe obywatelstwo Żywca za działania na rzecz powołania w tym mieście szkoły realnej (1904)[29][2][4]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t † Dr. Ignacy Petelenz. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 277 z 20 czerwca 1911.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Kronika. † Ignacy Petelenz. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 140 z 22 czerwca 1911.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af † Ignacy Petelenz. W: Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1911. Kraków: 1911, s. 45-51.
- ↑ a b c d e f Zgon byłego posła krakowskiego. „Nowości Illustrowane”. Nr 25, s. 13, 24 czerwca 1911.
- ↑ Kronika. Z wojskowości. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 30 z 16 lipca 1911.
- ↑ Ze świata. Ś. p. Leonard Petelenz. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 8 z 14 stycznia 1914.
- ↑ Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych. „Gazeta Lwowska”, s. 4-5, Nr 127 z 5 czerwca 1895.
- ↑ Sprawozdanie C. K. Wyższego Gimnazyum w Samborze za rok szkolny 1890. Sambor: 1890, s. 39.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1908. Kraków: 1908, s. 25, 29, 81.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1909. Kraków: 1909, s. 35, 38.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1911. Wiedeń: 1911, s. 912.
- ↑ Władze. ptpk.org. [dostęp 2016-05-21].
- ↑ Czterdziestolecie. Sokół w Samborze 1890-1930. Sambor: 1930, s. 7, 8, 39.
- ↑ Kronika. Opieka nad ubogą młodzieżą szkolną. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 213 z 11 maja 1909.
- ↑ O głosowanie powszechne. „Kurier Warszawski”, s. 2, Nr 8 z 8 stycznia 1906.
- ↑ Nowowybrani posłowie z miasta Krakowa. „Nowości Illustrowane”. Nr 21, s. 13, 25 maja 1907.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1911. Wiedeń: 1911, s. 342.
- ↑ Nowa Rada m. Krakowa. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 157 z 6 kwietnia 1911.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1911. Wiedeń: 1911, s. 898.
- ↑ Sprawozdanie c. k. Rady szkolnej krajowej o stanie szkół średnich galicyjskich w roku szkolnym 1910/1911. Lwów: 1912, s. 25.
- ↑ Skon dr. Ignacego Petelenza. „Kurjer Lwowski”. 277, s. 1, 20 czerwca 1911.
- ↑ Kronika. † Ignacy Petelenz. „Gazeta Lwowska”, s. 5, Nr 139 z 21 czerwca 1911.
- ↑ a b Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Ignacy Petelenz. rakowice.eu. [dostęp 2017-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
- ↑ Ś. p. Ignacy Petelenz. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 278 z 21 czerwca 1911.
- ↑ Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 132. ISBN 83-08-01428-3.
- ↑ Wykaz osób zmarłych od 11. do 20. maja. „Dziennik Polski”. Nr 120, s. 2, 10 maja 1880.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1911. Wiedeń: 1911, s. 132.
- ↑ Na prowincji. „Kurjer Lwowski”. Nr 293, s. 4, 22 października 11905.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Publikacje w bazie Estreichera
- Ignacy Petelenz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2016-05-21].
- Ignacy Petelenz. geni.com. [dostęp 2016-05-21].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Publikacje Ignacego Petelenza w bibliotece Polona
