Inżynieria chemiczna i procesowa – dyscyplina naukowa, należąca do dziedziny nauk technicznych, która zajmuje się – wraz z technologią chemiczną – projektowaniem i prowadzeniem operacji i procesów jednostkowych, będących elementami procesów produkcyjnych w przemyśle chemicznym^[a]. Formułuje ilościowe opisy takich procesów, jak przepływ płynów, przenoszenie masy przez granice faz, przenoszenie energii (np. działanie wymienników ciepła). O inżynierii chemicznej mówi się wówczas, gdy istotnymi elementami procesu produkcyjnego są reakcje chemiczne.

W zakres inżynierii chemicznej wchodzi m.in. projektowanie aparatów, urządzeń (np. reaktorów chemicznych, mieszalników lub urządzeń służących do rozdzielania mieszanin związków chemicznych) oraz całych złożonych systemów produkcyjnych (instalacji). Projekty są opracowywane w oparciu o wiedzę z zakresu chemii, fizyki, technologii chemicznej, materiałoznawstwa oraz innych nauk podstawowych i stosowanych^[1][2].

W Polsce dyscyplina „inżynieria chemiczna” jest zamieszczona na liście dyscyplin nauk technicznych, sporządzonej przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów^[3] i zamieszczonej w rozporządzeniu ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSzW)^[4]. Na liście wymieniono kilkanaście dyscyplin – poza inżynierią chemiczną m.in. biotechnologię, technologię chemiczną, inżynierię materiałową, inżynierię produkcji.

W wykazie kierunków kształcenia na wyższych uczelniach w Polsce, dla których MNiSzW określa standardy kształcenia, znajduje się kierunek „Inżynieria chemiczna i procesowa”, obok takich pokrewnych kierunków, jak technologia chemiczna, inżynieria materiałowa, inżynieria biomedyczna, inżynieria środowiska, ochrona środowiska, towaroznawstwo, kosmetologia, technologia drewna, papiernictwo i poligrafia^[5].

Kierunek kształcenia „Inżynieria chemiczna i procesowa” jest prowadzony na Wydziałach^[6]:

• Inżynierii Chemicznej i Procesowej Politechniki Warszawskiej,
• Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej,
• Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej,
• Technologii i Inżynierii Chemicznej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie,
• Chemicznych Politechniki Śląskiej, Wrocławskiej i Rzeszowskiej,
• Nauki o Żywności Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Technologii Chemicznej Politechnika Poznańska
• Inżynierii Produkcji Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Kształcenie na uczelniach wyższych jest prowadzone w zakresie specjalności, związanych z kompetencjami i naukowymi zainteresowaniami pracowników poszczególnych instytutów, np.^[7][8][9]:

• inżynieria procesów membranowych,
• inżynieria naftowa i gazownicza,
• inżynieria bioprocesowa,
• inżynieria procesów biotechnologicznych,
• inżynieria odnawialnych źródeł energii,
• inżynieria procesów ekoenergetyki,
• inżynieria procesów w technologiach przetwórczych,
• inżynieria przetwórstwa żywności,
• Informatyka procesowa,
• procesy i urządzenia w ochronie środowiska,
• zarządzanie i eksploatacja w systemach produkcyjnych.

Prace badawcze są prowadzone w instytutach inżynierii chemicznej, działających na wyższych uczelniach technicznych oraz w specjalistycznych instytutach, np. w Instytucie Inżynierii Chemicznej PAN, utworzonym w 1958 roku przez Tadeusza Hoblera (początkowo jako Zakład Inżynierii Chemicznej i Konstrukcji Aparatury) ^[10]. Wymienione poniżej tytuły artykułów naukowych, które ukazały się w latach 2010–2011 na łamach miesięcznika Chemical and Process Engineering (Inżynieria Chemiczna i Procesowa) orientacyjnie ilustrują zakres i charakter badań, prowadzonych w różnych obszarach dyscypliny "inżynieria chemiczna":

• A comparative study of thermodynamic electrolyte models applied to the Solvay soda system^[11]

• Techniki pomiarowe rozkładu wielkości kropel w mieszanej cieczy^[12]
• Wpływ granulacji biopreparatów na kinetykę suszenia fluidyzacyjnego bakterii fermentacji mlekowej^[13],

• Biosorpcja barwników kationowych na trocinach bukowych. II. Wpływ parametrów procesowych na wydajność procesu^[14]
• Analiza prędkości przepływu wtórnego formującego stożek osadu w kadzi wirowej^[15]
• Rozkład wartości objętościowego współczynnika wnikania masy podczas napowietrzania cieczy z użyciem samozasysającego mieszadła tarczowego^[16]
• Modelowanie matematyczne zintegrowanego procesu niskotemperaturowej kondensacji z adsorpcją^[17]

Zagadnień inżynierii chemicznej i procesowej dotyczą również publikacje w wielu innych specjalistycznych czasopismach np. Chemical and Process Engineering^[18], Chemical Engineering Research and Design^[19], Inżynieria i aparatura chemiczna^[20], Process Safety and Environmental Protection^[21], Food and Bioproducts Processing^[22], Education for Chemical Engineers^[23], Loss Prevention Bulletin^[24], Przemysł chemiczny^[25], Ochrona przed korozją^[26], Chemik^[27].

Zobacz publikację Chemical engineering (ang.) w Wikibooks

Zobacz multimedia związane z tematem: Chemical engineering symbols

Zobacz multimedia związane z tematem: Process engineering

• Managing an Engineering Design Project- part I
• Managing an Engineering Design Project- part II

• How to draw a process flow diagram
• Konya Wastewater Treatment Plant Flow Diagram 1/3
• Konya Wastewater Treatment Plant Flow Diagram 2/3
• Konya Wastewater Treatment Plant Flow Diagram 2/3

• High rate recovery of biowaste to biogas and biofertilizer

• CSB Safety Video: Explosion at BP Refinery ; This 6 minute video shows the devasting explosion at BP's Texas City Refinery in March, 2005
• Crude Oil Distillation Process Part 1
• Crude Oil Distillation Process Part 2